Búgin qazaqtyń qos ǵaryshkeriniń týǵan kúni

Foto: None
ALMATY. QazAqparat - Búgin qazaqtyń qos ǵaryshkeri Toqtar Áýbákirov pen Aıdyn Aıymbetovtiń týǵan kúni, dep habarlaıdy QazAqparat tilshisi. 

Qazaqtan shyqqan tuńǵysh ǵaryshker Toqtar Ońǵarbaıuly Áýbákirov 1946 jyldyń 27 shildesi kúni Qaraǵandy oblysy Qarqaraly aýdanynda dúnıege kelgen. Ushqysh, Keńes Odaǵynyń Batyry (1988), Qazaqstan Respýblıkasynyń Halyq qaharmany (1995), Tehnıka ǵylymynyń doktory (1998), professor (1997), Qorqyt Ata atyndaǵy Qyzylorda memlekettik ýnıversıtetiniń qurmetti professory - Toqtar Áýbákirov Reseı Federatsııasyndaǵy Armavır joǵary áskerı ushqyshtar ýchılışesin (1969), Avıatsııa ınstıtýtyn bitirgen (1979).

Ol eńbek jolyn 1962 - 1965 jyldary Temirtaý quıma-mehanıka zaýytynda tokar bolyp bastaǵan. Onyń esimi Qaraǵandy oblysynyń «Qurmet» kitabyna altyn árippen jazylǵan. 1969 - 1975 jyly Keńes Odaǵy Áskerı-áýe kúshteriniń Qıyr shyǵys áskerı okrýginde ushqysh, zveno komandıri, eskadrılıa komandıriniń orynbasary bolyp qyzmet etti. 1975 - 1976 jyly Máskeý ushqyshtar-synaqshylar mektebin, Máskeý avıatsııa ınstıtýtyn bitirgen (1979). 1976 - 1992 jyly Máskeýdegi A.Mıkoıan atyndaǵy Tájirıbelik konstrýktorlyq bıýronyń ushqysh-synaqshysy mindetterin atqardy. 1988 jyly Keńes odaǵynda tuńǵysh ret áýede ushaqqa 2 ret janarmaı quıdyrý arqyly soltústik polıýske ushý saparyn erlikpen oryndady. 1989 jyly 1-bolyp, avıatasýshy kreıserdiń alańqaıyna «MıG-29k» reaktıvti ushaǵyn úlken sheberlikpen dál qondyrdy. Sondaı-aq, ol reaktıvti ushaqtyń 50-den asa jańa túrin synaqtan ótkizdi. 1990 jyly ǵaryshkerler quramyna alyndy. 1991 jyly 2 sáýirde Keńes Odaǵy Ǵaryshkerler daıarlaý ortalyǵynda ǵaryshqa ushý daıyndyǵyna kirisip, sol jyly 2 qazanda Baıqońyrdan «Soıýz TM-13» kemesimen ǵaryshqa ushty. Ǵarysh kemesi jer tóńiregindegi «Mır» orbıtalyq keshenimen túıisti. Onda ol ózge ǵaryshkerlermen birge bıotehnologııa, metallýrgııa, medıtsına salalary jáne Aral aımaǵy boıynsha ǵylymı-zertteý jumystaryn júrgizdi.

Zertteý nátıjesinde, Aral ústindegi tuzdy shań boramasynyń paıda bolý protsesi, sol zııandy aerozoldardyń Qazaqstan men Reseı aımaqtaryna taralýynyń ǵaryshtyq sýretteri alyndy. Sondaı-aq, Qazaqstan aýmaǵyndaǵy atmosferany jáne jer betin zertteý, juldyzdy aspan astrofızıka baqylaý jumystary da oıdaǵydaı ótti. 1991 jyly 10 qazanda Jerge oraldy. Ǵaryshtan oralǵan soń Qazaqstandaǵy ǵaryshtyq daıarlyǵyn zertteýlerdiń negizin qalaýǵa, otandyq Qarýly Kúshterdiń áskerı daıarlyǵyn jetildirýge, áskerı-patrıottyq tárbıe jumystaryn jolǵa qoıýǵa belsene aralasty.

1992 - 1993 jyly Qazaqstan Respýblıkasy Qorǵanys mınıstriniń 1-orynbasary, 1993 - 1994 jyly Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq aeroǵarysh agenttiginiń bas dırektory - Ǵylym jáne jańa tehnologııa mınıstriniń orynbasary, 1994 - 95 jyly Qazaqstan Respýblıkasy Joǵarǵy Keńesiniń depýtaty - Qorǵanys jáne qaýipsizdik komıtetiniń tóraǵasy boldy.

1996 jyldan Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń keńesshisi.

2001 jyly №44 Qyzylorda saılaý okrýgi boıynsha Qazaqstan Respýblıkasy Parlamentiniń Májilisine depýtat bolyp saılandy. Qyzylorda qalasynyń qurmetti azamaty.
Qazaq KSR Joǵarǵy Keńesiniń 12 shaqyrylym depýtaty, QR Joǵarǵy Keńesiniń 13 shaqyrym depýtaty, Qazaqstan Respýblıkasynyń Parlamenti Májilisiniń 3-shi shaqyrylym depýtaty bolyp saılanǵan.



Sonymen qatar, búgin qazaqtyń taǵy bir ǵaryshkeri, Táýelsiz Qazaqstannyń alǵashqy ǵaryshkeri Aıdyn Aqanuly Aıymbetovtiń týǵan kúni. Ol 1972 jyly 27 shildede Almaty oblysy Taldyqorǵan qalasy Ótenaı aýylynda dúnıege kelgen. Qazaqstan ǵaryshkeri, Halyq qaharmany.

Mektepti altyn medalmen bitirgen Aıdyn Aıymbetov 1993 jyly Armavırdegi joǵarǵy áskerı avıatsııalyq ýchılışeni «ushqysh-ıstrebıtel» mamandyǵy boıynsha bitirgen. 1993 jyldyń mamyrynan Qazaqstannyń Qarýly Kúshteriniń qatarynda qyzmet atqardy. Ushqysh-ıstrebıtel. Ǵaryshkerler otrıadyna tańdaý aldynda Taldyqorǵan qalasy mańyndaǵy avıabazada avıatsııalyq bólimsheniń komandıri bolyp qyzmet atqardy. 2009 jyldyń jeltoqsanynan Qazaqstan Respýblıkasynyń Ulttyq ǵarysh agenttigi tóraǵasynyń keńesshisi, agenttik departmentiniń dırektory. 2011 jyldyń naýryzynan Sultanǵazıev atyndaǵy ǵaryshtyq zertteýler ınstıtýtynda ǵaryshtyq tehnologııalardy aqparattyq-bilimmen qamtamasyz etý bóliminiń bastyǵy. 2012 jyldyń kókteminen Astana qalasyndaǵy Oqýshylar saraıyndaǵy jas ǵaryshkerler mektebinde ustazdyq etedi. Aıdyn Aıymbetov Qazaqstan Respýblıkasy Áskerı-áýe qyzmetiniń polkovnıgi. 1993 jyly alǵash ret ǵaryshkerlikke ótinish berdi. Ekinshi márte 2001 jyldyń 5 mamyrynda qaıta berdi. 2002 jyly Reseı-Qazaqstan memleketaralyq birlesken ǵaryshqa ushý kelisimi aıasynda Máskeý qalasynda medıtsınalyq komıssııadan ótti.



2002 jyldyń 9 qarashasynda Qazaqstan Respýblıkasy Úkimeti janyndaǵy vedomstvoaralyq komıssııa májilisinde Qazaqstan Respýblıkasy ǵaryshkerleri otrıadyna kirgizý týraly usynys jasalyndy. 2012 jyldyń 12 qazan kúni Qazaqstan Respýblıkasy Úkimetiniń №1304 qaýlysy negizinde Qazaqstan Respýblıkasynyń ǵaryshkeri dárejesi berildi.

Ol 2015 jyly 2 qyrkúıekte 2-bortınjener retinde «Soıýz TMA-18M» kemesinde EP-18 saıahaty aıasynda Baıqońyr ǵarysh stantsııasynan Halyqaralyq ǵarysh stantsııasyna attandy. Aıdyn Aıymbetov ǵaryshta on kún bolyp, mańyzdy zertteýler júrgizgen bolatyn. Halyqaralyq ǵarysh stantsııasynan oralǵan Aıymbetovti prezıdent Nursultan Nazarbaevtyń ózi kútip aldy.

Ǵarysh keńistigin ıgerýge sińirgen asa zor eńbegi, ǵaryshqa ushý kezinde kórsetken batyrlyǵy men erligi úshin Qazaqstan Respýblıkasynyń ǵaryshkeri Aıdyn Aqanuly Aıymbetovke 2015 jyldyń 14 qazanynda «Halyq qaharmany» ataǵy, sol jyly «Altyn Juldyz» aıryqsha erekshelik belgisi, «Otan» ordeni berildi.

Seıchas chıtaıýt