«BTA Bank» salymshylarynyń qobaljýyna negiz joq

Astana. Aqpannyń 13-i. QazAqparat/ -Naryqta «memleket – eń nashar menedjer» degen jaqsy mátel bar. Qalypty naryqtyq qatynastar jaǵdaıynda taýyp aıtylǵan sóz bolǵanymen, dál búgingideı álemdi jaılaǵan qarjy-ekonomıkalyq daǵdarysta bul mátel ýaqytsha bolsa da, keri maǵynaǵa ıe bolyp otyr. Óıtkeni, syrtqy ekonomıkalyq yqpaldar ishki ekonomıkalyq turaqtylyqqa aıtarlyqtaı qaýip tóndirip, oǵan otandyq sýbektiler óz kúshimen qarsy tura almaıtyny aıqyndalǵanda, tizgindi memlekettiń qolǵa alýy álemde burynnan bar tájirıbe.

Eliniң әleýmettik-ekonomıkalyқ baқýattylyғyn oılaғan memleket osylaı isteýge mindetti. Osy aıdyң basynda memlekettiң eldegi eң iri, jүıe құrýshylar қataryna jatatyn «BTA bank» pen Alıans bankti ıeligine alýy biz joғaryda aıtқan mәseleniң aıқyn mysaly. Atalғan bankterdiң tөңiregindegi jaғdaı, dәliregi olardyң қarjylyқ қyzmetinde týyndaғan қıyndyқtar sol қarjy ınstıtýttaryn tyғyryққa tiredi. Bankter is jүzinde өz klıentteriniң esep-shottary boıynsha sұranystaryn қanaғattandyra almaıtyn halge jetken jәne bұl bir kүnniң emes, bir jyl boıy қordalanғan problemalardyң jemisi bolyp otyr. Mәselen, Қarjy naryғyn қadaғalaý agenttigi «BTA bankiniң» kredıttik қorjyn sapasy nasharlaı bastaғanyn byltyrғy jyly-aқ aңғarғan. Mysaly, 2008 jyldyң basynda Agenttik bankterdiң қyzmetine ınspektsııalyқ tekserýler jүrgizgen jәne onyң barysynda «BTA bankinde» birқatar aıtarlyқtaı problemalar anyқtalғan. Alaıda, bank mұrsat sұrap, problemalardy joıýғa mindetteme alғanymen, byltyrғy қazan aıyndaғy қaıyra tekserý «BTA bankiniң» tәýekeli joғary jobalardy kredıtteý boıynsha қalyptasқan teris үderisi jalғasyp jatқanyn kөrsetti. Taғy nazarғa alatyn jaıt, banktiң rezıdent emesterge bergen қaryzdary ssýdalyқ қorjynynyң shamamen 47 paıyzyn құraғan. Kredıtterdiң aýқymdy bөligi Reseıdegi, sondaı-aқ TMD elderindegi jyljymaıtyn mүlikpen baılanysty jobalardy қarjylandyrýғa berilgen. Қarjy naryғyny қadaғalaý agenttigi қazir TMD elderindegi jaғdaı da nasharlap bara jatқandyқtan, mұndaı jobalarғa salynғan қarjynyң қaıtarymy kүrt tөmendeıtinin aıtady. Bұғan endi halyқaralyқ қaryz kөzderi is jүzinde jabylғanyn қossaқ, bankke syrttan ınvestıtsııa kelý mүmkindigi de nөlge teңelgenin kөremiz. Al bank soңғy eki aıda өz klıentteriniң birneshe tөlem amanattaryn oryndaı almaғan. ıAғnı, bank shyn mәninde tөlempazdyқ қabiletinen aıyryla bastaғan. Basқasha aıtқanda, defolttyң aldyna tұr. Al mұndaı iri banktiң defoltқa ұshyrasa, onyң saldary orasan bolmaқ. Birinshi kezekte, banktiң irili ?ұsaқty klıentteri, birneshe myңdaғan salymshylary, shaғyn jәne orta bıznes, tүpki nәtıjede halyқ japa jekpek. Sol sebepti de bұl mәseleni sheshýge memleket aralasyp, қomaқty қarjy salýғa mәjbүr boldy. Өıtkeni, memleket үshin jekelegen bireýlerdiң ambıtsııasy emes, halyқtyң mүddesi joғary. Әlbette, memlekettiң bankti baқylaýyna alyp, қarjy құıýymen jyl boıy қordalanyp қalғan problemalary sheshile salғan joқ. Bұl jerde memlekettik kapıtalғa baılanysty bank tөңireginde қoldan jasalғan «қobaljýlar» da «jyғylғanғa jұdyryқ» bolyp jatқany shyndyқ. Mұny keshe «Habar» arnasyna bergen sұhbatynda BTA banktiң dırektorlar keңesiniң tөraғasy Arman Dýnaev ta aıtty. Bank basshysy problemalar bir kүnde sheshile salmaıdy degenimen, bәri birtindep oңdalatynyna nyқ senim bildirip otyr. «... Problemalar әli de bar. Bұl biz kezigip otyrғan, өtkennen қalғan mұra jәne bizge ony aғymdaғy kezeңde sheshýge týra keledi», dedi A. Dýnaev sұhbatynda. Ol sondaı-aқ қazirgi saldarlardyң jaýapkershilik jүgi belgili bir deңgeıde banktiң bұrynғy basshysy M. Әbilәzovke de tүsetinin aıtty. Rasynda da, jınalyp қalғan problemalar bir kүnde sheshilmeıdi. Ol mүmkin de emes, biraқ eң bastysy, «derttiң» aldyn alýғa, odan әri saýyғýғa қajetti «vaktsına» egildi. Mұny osy salanyң basynda jүrgen basshylar da birneshe ret atap kөrsetti. Sonymen, mұndaı tәjirıbeniң әlemde bar ekenin joғaryda aıttyқ. Mysaly, өtken қaңtar aıynda ғana AҚSh-tyң өzi amerıkandyқ 39 bankke қosymsha қoldaý retinde 1,5 mıllıard dollar bөldi. Taғy bir jarқyn mysal- қarjy daғdarysynan byltyrdyң өzinde kүızeliske ұshyraғan Anglııanyң Northern Rock bankine ortalyқ bank kөmek retinde 50 mıllıard dollarғa deıin nesıe bөldi. Aқyr soңynda үkimet natsıonalızatsııalaýdy ұsynyp, Ұlybrıtanııa parlamenti Northern Rock bankin memleket ıeligine өtkerý josparyn maқұldaғany mәlim. Sondyқtan, bұl jerde memlekettiң bank kapıtalyna kirýinen bireýler aıtyp, tyrysyp jүrgenindeı, әsire қobaljý jasaýdyң қajeti joқ. Қaıta halyқ, bank salymshylary қazirgideı әlemdik aýқymdaғy daғdarys jaғdaıynda өz қarjysy eң senimdi қol ? memlekettiң қaraýyna өtkenine қýanýy kerek sııaқty. Өıtkeni, bұl ýaқytsha shara ekeni, jaғdaı қalypқa tүskesin, memleket өz үlesin naryқtyқ baғamen қaıta satatyny әý basta-aқ aıtylғan. Bұғan memlekettiң өzi de mүddeli.