Bronh demikpesi týraly ata-ana neni bilýi kerek
- Ekaterına Borısqyzy, «Alataý» balalar klınıkalyq sanatorııiniń basqalardan ereksheligi nede? Bul jerde qandaı dıagnozben em qabyldaýǵa bolady?
- Tolyq ataýy – «Alataý» balalar klınıkalyq sanatorııi» sharýashylyq júrgizý quqyǵyndaǵy respýblıkalyq memlekettik kásiporny. 1990 jyldan beri jumys istep keledi. Elimizde balalarǵa arnalǵan sanatorııler saýsaqpen sanarlyq, bizdiń uıymnyń ereksheligi – bul respýblıkadaǵy taýly-klımattyq kýrortta ornalasqan jalǵyz balalar sanatorııi, teńiz deńgeıinen 1430 metr bıiktikte tur.
ıAǵnı aýasynyń ózi em, taý basyna kóterilip-túsý – terrenkýr - kúndelikti qabyldanatyn em qataryna engizilgen. Elimizdiń on úzdik sanatorııiniń qatarynda.
Bizge sozylmaly bronhopýlmonaldy aýrýlar, sonyń ishinde bronh demikpesi bar balalar kelip, tegin em qabyldaıdy. 150 oryndyq, onyń ishinde ata-analar qalaýy boıynsha balalarymen birge kelip, aqyly túrde jata alady.
Jalpy 3-17 jas aralyǵyndaǵy balalarǵa arnalǵan, jyl boıy jumys isteıdi. Kýrs 21 kúnge arnalǵan. Byltyr 1890 balanyń densaýlyǵyn jaqsartýǵa jumys istedik.
- Sanatorıı bronh demikpesi bar balalardy saýyqtyrýǵa basymdyq beredi dedińiz. Osy sozylmaly aýrý jaıynda aıtyp berińizshi…
- Bronh demikpesi - negizinde allergııalyq qabyný bar sozylmaly aýrý. Bul derttiń belgileri – jótel, entigý, tynys alǵan kezde ysqyrǵandaı shýmen demalý, tynys alýdyń qıyndaýy, tipti tunshyǵýǵa deıin barýy múmkin. Aýrý óte aýyr bolyp, ómirge qaýip tóndiredi.
Bronh demikpesi allergııamen tyǵyz baılanysty. Allergııalyq reaktsııadan ártúrli aýrýlar paıda bolýy múmkin. Mysaly, tamaq allergııasy kezinde atopııalyq dermatıt, respıratorlyq - allergııalyq rınıtpen nemese bronh demikpesimen kórinedi.
Taǵy bir aıta ketetin jaıt, bronh demikpesimen uldar jıi aýyrady.
- Bronh demikpesi tuqym qýalaı ma?
Bronh demikpesi emes, allergııaǵa beıimdilik tuqym qýalaıdy. Eger otbasynda astmatıkter bolsa, onda balalar allergııalyq aýrýlarmen jıi aýyrady. Ol demikpe, allergııalyq rınıt bolýy múmkin, anasynda bir, al balada basqa aýrý bolýy múmkin.
Eger ata-ananyń bireýinde bronh demikpesi bolsa, onda balada bul derttiń qaıtalanýy 30%, ekeýi de aýyrsa – 70% jaǵdaıda bala da aýyrady.
- Bronh demikpesi qalaı paıda bolady jáne qandaı belgilerge nazar aýdarý kerek?
- Bronh demikpesi birden paıda bolmaıdy. Allergııa - bul júıelik reaktsııa, sondyqtan balalarda ol aldymen tamaq allergııasy retinde kórinedi, ıaǵnı úlken dáretke turaqsyz barý, keıin atopııalyq dermatıt jáne basqalar paıda bolyp, sodan keıin joǵarǵy nemese tómengi tynys joldarynyń klınıkalyq kórinisteri paıda bolýy múmkin. ıAǵnı demikpe ádette allergııanyń sońǵy kezeńi.
Sonymen qatar, allergııaǵa beıim adamdar jıi jedel respıratorlyq ınfektsııalardy juqtyryp, ol keıin bronh demikpesiniń damýyna sebep bolady.
Bronh demikpesine ákeletin eń keń taralǵan sebep – úıdegi shańǵa, gúl tozańyna, dáriler men azyq-túlikke patologııalyq reaktsııa. Bronhtyń qysylýyna úıdegi mıkroskopııalyq keneler áser etýi múmkin. Olar kilemde, jumsaq oıynshyqtarda, tósek-orynda bolýy múmkin. Qus jastyq pen kórpe, úıde kóktiń bolýy jaǵdaıdy ýshyqtyra túsýi múmkin.
Eger balanyń demalysy qıyndap, tynys alý kezinde syryl, ysqyryq dybystar shyqsa, túni boıy jótel qyssa, fızıkalyq belsendilikten keıin demalysy nasharlasa, sýyq tııý 10 kúnnen artyq sozylyp ketse nemese demikpege qarsy em qoldanǵanda jaǵdaıy jaqsarsa – bul onyń bronh demikpesimen aýyratyndyǵynyń belgisi.
Bronh demikpesi 30-50% balada ol pýbertat, ıaǵnı 13-17 jasqa kelgende joıylýy múmkin.
- Bronh demikpesi bar balanyń jaǵdaıyn jaqsartý úshin ne istegen jón?
- Belgili bir erejelerdi umytpaı, oryndaý qajet. Úıde gıpoallergendi jaǵdaı qalyptastyrǵan jón: úı janýarlary – ıt, mysyq, qustar, balyqtardan bas tartý, bólmelerdi kúndelikti shańyn basyp, súrtip alý, kilem, jún tósenishterden, jumsaq oıynshyqtardan qutylý, túrli kosmetıkalyq untaqtardy, jýǵyshtardy shektep, hımııalyq zattarmen – lak, syr, jelimdermen jumys isteýdi barynsha azaıtý. Temeki tútini de zııan, kóktemde ósimdikter gúldegende dalaǵa shyǵýdy shektegen jón.
Gıpoallergendik dıeta ustaný. Shokolad, tsıtrýster, jańǵaqtar, balyq, bal, tomat – allergendi, olardan bas tartqan durys.
Tynys gımnastıkasyn jasaý qajet. Basseınde júzip, taza aýada kóbirek serýendegen jón.
- «Alataý» sanatorııi memlekettik, respýblıkalyq, ıaǵnı oǵan ár óńirden kelip, balalar tegin saýyǵa alady. Ol úshin ne isteý kerek?
- Bizdiń sanatorııge dıspanserlik esepke alynǵan balalarǵa joldama beriledi. Ár oblysqa bólingen. Ol úshin tirkelgen emhanaǵa baryp, dárigermen birge qujattardy jınaǵan jón. Onyń ishinde balanyń jeke qujattary, joldama, balanyń sanatorlyq-kýrorttyq kartasy, ambýlatorlyq kartanyń kóshirmesi, beıindik mamandardyń qorytyndysy, zerthanalyq taldaýlar bar.
- Aldaǵy josparlaryńyz qandaı?
- Árıne, kórsetiletin qyzmet sapasyn arttyrý. Qabyldaıtyn dertter tizimin keńeıtý, óıtkeni klımattyq jaǵdaıymyz oǵan qolaıly. Túrli em-domdardy arttyrǵymyz keledi, nátıjesinde balalar ǵana emes, olardy ertip ákelgen ata-analar da densaýlyqtaryn túzeýge múmkindik alar edi.
Kelesi jyldarǵa kúrdeli jóndeý jumystaryn da josparlap otyrmyz. Bizde bolǵan syrqattar qaıta kelýge asyǵatyndaı jaǵdaı jasalýy kerek.
- Rahmet!