Bir aýyldyń tutqasyn ustaýǵa múmkindik bergen halyqqa alǵys aıtamyn — Janna Abdenova
— Aqtóbe oblysy boıynsha aýdan ákimderi arasynda áıel basshy joq. Degenmen, aýyldardy basqaryp otyrǵan birneshe ákimdi bilemiz. Al siz ári jassyz, ári burynǵydaı taǵaıyndalmaı, saılaý arqyly óttińiz. Aldymen sóz basyn tanystyqtan bastasaq…
— Men 1989 jyly qazanda Aqtóbe oblysy Shalqar aýdanynda dúnıege keldim. Qazirgi № 1 mektep-gımnazııasyn bitirdim. 2010 jyly Q. Jubanov atyndaǵy Aqtóbe óńirlik ýnıversıtetinen ekolog mamandyǵyn alyp shyqtym. Keıin Shalqar aýdanyndaǵy № 5 qazaq-orys mektebinde eki jyl muǵalim bolyp jumys istedim. 2013 jyly Shalqar aýdandyq Jastar resýrstyq ortalyǵynyń basshysy bolyp taǵaıyndaldym. Sonymen birge 2021 jyly aýdanda jetinshi shaqyrylymnyń máslıhat depýtaty bolyp saılandym. Jastar resýrstyq ortalyǵynda on jyl boıy jumys istep, eldi mekenderde saılaý bolǵanda ózim usynys berip, halyqpen kezdestim. 2023 jyldyń 12 aqpanynda Shetyrǵyz aýyldyq okrýginiń ákimi bolyp saılandym. Shetyrǵyz aýyldyq okrýgi Shalqar aýdanynan 140 shaqyrym qashyqta ornalasqan. Munda Qaratoǵaı jáne Tumalykól aýyldary qaraıdy. Bıyl ákim bolǵanyma 1 jyl toldy. Ata-anam janymda, olar aýylǵa kelip turady. Ózim memlekettik qyzmetkerge arnalǵan úıde turamyn. Turmys qurmadym.
— Ákim bolyp saılanǵan kezińizde turǵyndar aldymen qandaı máselelerdi kóterdi?
— Bizdiń aýylda temirjol joq. Sondyqtan turǵyndar tasjoldyń bolǵanyn qalaıdy. Eń bolmasa qysy-jazy kútip ustap, tazartyp, ýaqtyly qyryp turýdy usyndy. Sonymen birge emdeý orny bolmady. Bıyl Qaratoǵaıda medıtsınalyq pýnkt qurylysy aıaqtalyp, qoldanysqa beriledi. Byltyr Tumalykólde sport alańy salyndy. Bıyl Qaratoǵaıda balalardyń oıyn alańy salynady. Qazirgi kezde qurylys ornyn aýyl bop tańdap jatyrmyz.
Sondaı-aq men saılanǵan jyly «Aýyl amanaty» jobasy iske asty. Sol joba adamdardyń kásip bastaýyna septigin tıgizdi. Biri kondıterlik tseh ashsa, ekinshisi taýyq asyryp, jumyrtqasyn satýǵa shyǵardy. Sonymen birge mal satyp alý, baǵý baǵytynda nesıe berileteni týraly aıtyldy. Aýylda 7 joba usynyldy. Onyń ekeýi qazirdiń ózinde qoldaý taýyp tur.
— Taǵaıyndalmadyńyz, saılandyńyz. Óz bastamańyzben qandaı usynys aıttyńyz jáne ol qoldaý tapty ma?
— Aýyl ákimi bolyp saılanǵan soń alǵa jospar qurylady. Jumysqa kelip, bos otyryp ketý degen bolmaıdy. Qazaq jeriniń bir aýylynyń ósip, órkendeýine septigimdi tıgizgim keledi. Adamdar memlekettik baǵdarlamalarǵa qatyssa, halyqtyń kóshýi azaısa dep tiledim. Qazir kóship jatqan eshkim joq.
Meniń josparym — medıtsınalyq pýnkt salý. Byltyr bastalǵan qurylys bıyl aıaqtalady. Tumalykól aýylynda baılanys álsiz, tipti joq dep aıtýǵa bolady. Bıyl qarjy bólinedi, ınternet jelisi iske qosylady.
Aýylda mal sharýashylyǵy jaqsy damyǵan. Bizde 50-den astam sharýashylyq bar. Osy baǵytta sharýalardyń ári qaraı damı túskenin qalaımyn. Byltyr eki jas jigit qymyz sharýashylyǵyn qolǵa aldy. Olar oblystyq, respýblıkalyq Qymyz fest festıvaline qatysyp, birinshi oryn alyp keldi. Qymyzben qatar, shubat jasaýdy damytýdy kózdep otyrmyz.
— Jospar quryldy, alda atqarylar naqty ister de bar eken. Aýyl turǵyndary sizdi qoldaı ma?
— Ózim buryn-sońdy bul aýylda turǵan joqpyn, baılanysym bolmady. Imene kelgenimmen, jaqsy nıetti, zor senimdi kórip, ózim de ashyla tústim. Qazir bárimiz ortaq chatta otyramyz. Memlekettik baǵdarlamalardyń múmkindikterin aıtyp, aqparatyn jiberip otyramyn. Qatysyp, kásip bastaýǵa usynys aıtamyn.
Sonymen birge órt, sý tasqyny kezeńinde kómek qajet bolsa chatqa habarlama jazamyn. Er adamdar mundaıda qalys qalmaı, únemi janymyzdan tabylady. Ózim de ár isti aqyldasamyn. Shynymdy aıtsam, arnaıy qoǵamdastyq bar. Ár kósheden bir adamdy saılap qoıdym. Analar keńesin, Ardagerler keńesin de qurdym. Jastar keńesi de bar. Biz jumysqa alatyn adamdy da aqyldasamyz. Keıde jalǵyzbasty analarǵa kómektesý jolyn da birge qarastyramyz. Aýyldyń ózekti máselesin de talqylap, sheshimin izdeımiz.
Bul aýyldyń ereksheligi — dúkende ishimdik satylmaıdy. Úsh jyl boldy. Tumalykól men Qaratoǵaı aqsaqaldarynyń sheshimi osy. Bul jaqtyń kelinderi de erekshe ǵoı. Úlkender kele jatsa, kóshede sálem salady. Naýryz merekesinde kelinder birdeı oramal tartady. Soǵym soıǵanda topataı, omyrtqaǵa shaqyrady. Naǵyz qazaqylyqtyń ortasy — bizdiń aýyl. Búkil sharasyna shaqyrady. Halyqpen birge júremin.
Jylda Naýryz merekesi óte joǵary deńgeıde ótedi. Ony osy aýyldyń azamattary ózderi uıymdastyrady. Byltyr aqpanda saılanyp, birinshi ret Naýryzǵa qatystym. Sharýa qojalyqtarynyń qoldaýymen Naýryz merekesi úsh kún boıy toılandy. Alaman báıge, qazaq kúresi, teńge alý sekildi ulttyq sport túrlerinen saıys ótip, jeńimpazdar anyqtaldy.
— Turǵyndar arasynda jeke-dara kelip, kómek suraıtyndary bar ma?
— Kúnde kelip, menen kómek suramaıdy. Munda jumyssyz júrgen adam az. Ózim aı saıyn Tumalykól aýylyna baryp kelem, sol kezde joldy durystaýdy, ýaqtyly tazartýdy suraıdy. Sonymen birge jer suraıdy. Bizde 52 qojalyq bar. Odan basqa da kásip ashqysy keletinder kóp.
Jumyspen qamtý aıasynda jastardy túrli grantqa qatystyrýǵa tyrysamyn. Olardyń da óz krıterııi bar. Qazir ekeýin tirkep qoıdym. Aýylda eki qyz tort, túrli kondıterlik ónim daıyndaıdy. Bar toı-sadaqaǵa tapsyrys alady. Olar da kásip bastasa, jaqsy kórsetkish bolar edi.
Bir jaqsy jeri jyl ishinde qylmys ta tirkelmedi. Anaý-mynaý kemshilik bolady, biraq úlkenniń sózi ótimdi ǵoı. Aýylda ekeýara urys-keris bolsa, aqsaqaldar bir sózben toqtatady.
Ózim ákim bop saılanǵan soń aqsaqaldardyń úıin aralap, bárine kirip shyqtym. Tanysyp, batasyn aldym. Qazir 90 jastaǵy eki ata bar. Solardyń aıtqany bolady. Ári ár kósheden bir-bir adamdy janyma kómekshi qylyp alyp aldym.
Aýylda buryn Márzııa apa da ákim bolǵan. Marqumdy bári tanıdy, syılady. Sodan da bolar, alǵash kezde meni jatyrqaǵanymen, keıin baýyryndaı kórip ketti. Márzııa apanyń esimin ulyqtaý úshin týrnır ótkizýge usynys aıtqanda, qoldady. Urpaǵyn, sonymen birge jerlesterimizdi jınap, saıabaq salsaq degen oıymyzdy aıttyq. Aýyl adamdarymen únemi aqyldasamyn, tek kelisimmen jumys isteımin. Aıta ketsem, bizdiń aýylda Tahaýı Ahtanov, Janar Aıjanova, Esen Eleýken ómirge kelgen.
— Aýylda Halyqaralyq áıelder kúni ne bolady?
— Halyqaralyq áıelder merekesi biz úshin erekshe. Byltyr da óte joǵary deńgeıde ótti. Bıyl da merekelik shara uıymdastyramyz. Sharýa qojalyqtarynyń demeýshiligimen Altyn alqa, Kúmis alqa ıegerlerin quttyqtap, kirip shyǵý oıda bar. Qojalyqta otyrǵan áıelderdi de quttyqtaǵymyz keledi.
Ózim memlekettik qyzmetshiler arasynda ótken voleıbol, tennıs oıynyna qatystym. Biz ózi aýyl jastary bolyp jınalyp, qysta keshkisin voleıbol oınaımyz. Bir jyldan beri kóshe kýbogy bar. Alty kósheniń sportshylarynan alty komanda quryp, jarysamyz. Bıyl jarys sáýir aıynda bolady. Al jazda ústel tennısin mektep aýlasyna shyǵaryp qoıady.
Sonymen birge aýylda Qymyz fest ótedi. Onda bıe saýý, qymyzdy ystaý, saqtaýdy kórsetedi. Ony bıyl tamyz aıynda uıymdastyramyz.
— Arada bir jyl ótti. Sózińizge qulaq túrsem, aýylmen bite qaınap, sińip ketken ekensiz. Buryn ákim bolý oıda bolyp pa edi?
— Jastar resýrstyq ortalyǵynda júrgende aýyldarǵa kóp baratynmyn. Sol kezde «Mynadaı bir rýly eldi qalaı basqarady?» dep oılaıtyn edim. Aqtóbe oblysynda sý tasqyny bolǵanda Shalqar aýdanynyń jastaryna bir aýyldy berdi. Ol jerdiń ákimi áıel boldy. Sýetik kıgen apa er adamdarmen qatar júrdi. Qasynda ýchaskelik polıtsııa qyzmetkeri boldy. Sol kezde ǵana «Men de ákim bolsam ǵoı, qolymnan keledi» dep oıladym. Shalqarda eki aýyldyq okrýgte ákim saılaýy bolady dep jarııalanǵanda óz baǵymdy synap kórgim keldi. Eń birinshi kelgende «qyz balaǵa qıyn, joldasyńyz joq, jassyz» dep aıtty. «Bizde qys qatty bolady. Aýdan ortalyǵynda turdyń, aýyldyń tirshiligi qıyn» dep te eskertti. Ras, birden qushaq jaıa qabyldady dep aıta almaımyn. Kúnde kelip, aqsaqaldarǵa, ájelerge bardym. Jadyrasyn ata: «Márzııa degen basqardy. Bul da kóp jerdi kórip, jumys istegen», — dep aıtty. Sońǵy eki úgit-nasıhatqa kelgende men halyqqa birden oıymdy ashyq jetkizdim. «Qoldan keletin isti, baǵdarlamalardy aıtamyn. Qoldan kelmese ýádeni úıip-tókpeımin. Sizder maǵan kómek bermeseńizder, jalǵyz báıgege shaba almaımyn» dep. Bul aýyldan emespin, týma-týysym da joq. Qazaqtyń jeri bolǵan soń barymsha jumys isteımin dedim. Bir jylda óz-ózime esep berip otyrmyn. Aýdannan kelgender «halyq sizde óte joǵary baǵalaıdy» dep aıtty. Shúkirshilik etemin. Jınalysqa shaqyrsam keledi. Sizge aıtaıyn, eshqandaı qoldaý bolmaǵan jerde adam jumys isteı almaıdy. Qazir meni aýdan ortalyǵyna shaqyrsa, barmas edim. Men tórt jylǵa saılandym, osy ýaqytta aýylda bolamyn. Aýylda qazaqty salt-dástúrdi tereń túsine tústim. Baqyttymyn dep oılaımyn. Bir aýyldyń tutqasyn ustaýǵa múmkindik bergen halyqqa alǵys aıtamyn.
— Іske sát, áńgimeńizge rahmet.