Bolǵan ana kúmbezi

Bolǵan ana kúmbezi - ortaǵasyrlyq sáýlet óneri eskertkishi. Kúmbez Qaraǵandy oblysynyń Ulytaý aýdanyndaǵy Qarakeńgir men Sarysý ózenderiniń quıylysynda, Qarajar shatqalynda ornalasqan.

Құlaғan құrylys үıindileriniң bıiktigi 2,4 metr. Aýmaғy 20 h 17 metr. Қazba jұmystary keseneniң tөbesi kүmbezdi bolғanyn anyқtap berdi. Keseneniң batys jaғynda 83 metr jerde dıametri 36 metr oba bar. Bolғan ana kүmbezine HVІІІ ғasyrda orys ғalymdary P.Rychkov, professor A.Shrenk, 1946-1948 jyldar aralyғynda ғұlama ғalym, akademık Әlkeı Marғұlan zertteý jүrgizgen. Kүmbezdi 1990 jyly ғalym E.Beıtenovtiң jetekshiligimen Almaty memlekettik sәýlet jәne құrylys ınstıtýtynyң ekspedıtsııasy zerttegen. Keseneniң қasbetindegi arkaly, portaldy kirer aýyzynyң aınalasy қýystana қalanyp, қabyrғanyң өrnegi retinde jasalғan. Bөlmeniң tөmengi sharshy bөliginiң kүmbez sheңberine өter tұsyndaғy bұryshtary arkaly-trompty tәsilmen өrilgen. Tromp қoltyқshalary қosarlanғan kirpishti қıғashtap, bұryshyn shyғara қalaý arқyly өrnektelgen. Eski sylaқtyң қaldyғy P tәrizdi portaldyқ arkanyң beldeýi men japsyrylғan әshekeıli қysh taқtashalarynyң terrakota tүsti bolғanyn kөrsetedi. Portaldyң shırek bұryshty baғanalary men basқa қabyrғalary tүgel aқ tүsti. Kөrneki jerge salynғan Bolғan ana kүmbezi alғashқy nұsқasynda өte әdemi bolғanғa ұқsaıdy. Ol osy өңirdegi keıinirek salynғan Aқtybaı, Қaýқabaı, taғy basқa keseneleriniң sәýletine de әserin tıgizgen. Kүmbezdiң atyna baılanysty әrtүrli boljamdar aıtylady. El aýyzyndaғy aңyzdarda Bolғan anany Alasha hannyң kelini dep ataıdy. Al bir derekterde ol jerde Joshy hannyң Syrdarııa men Talas өzenderi arasyn jaılaғan қaңly taıpasynyң bıleýshisine ұzatylғan қyzy Bolғannyң jerlengeni aıtylady. Derekkөzderi: Қazaқstan ұlttyқ entsıklopedııasy, 2 tom Қ.Ahmetov, Ұlytaý, «Meniң Otanym ? Қazaқstan» serııasy