Bolat Bopaıuly: Jer silkinýi - aspannan keletin qubylys

<p>ALMATY. KAZINFORM &mdash; Qazaq halqy tabıǵat tylsymyn erte zamannan-aq túsinip, ony óziniń turmys-tirshiligine arqaý etip, qoldana bilgen. Qysy-jazy dalalyq ómirde tirshilik etken halqymyz ózderi turǵan ólkeniń tabıǵı ereksheligi men qupııasyn tereń zerttep bilgen. Jer silkinýi - aspannan keletin qubylys ekenin de dáleldep qoıǵan. Bul týraly agenttik tilshisine Astrolog, etnograf-ǵalym, folklorshy Bolat Bopaıuly aıtty.</p>

Etnograf-ǵalymnyń aıtýynsha, jer astyndaǵy taý jynystarynyń, keńderdiń, janartaýlardyń atqylaýy, aınalyp turǵan jer sharyna kedergi keltiredi.

«Mine, sol kezde jer silkinedi. Muny qazaq halqy baǵzy zamannan beri «jer dúmpýi» degen. Qazaq – astrolog halyq. 24 amal, 7 belgi, 13, 9 osy asqar taýlardy turaq, doly ózenderdi sýat ete júrip, úlken, keń shóldi dalada kóship-qonyp júrip, tabıǵatta bolatyn apattardy boljaı alǵan. Ósimdikterdi, ań-qustardy óte jaqsy zerttep, meńgergen. Qazaq halqy júkterin túıege basyp, kóship júrgen kezde túıelerdi bir-birine taqap, baılap jetektegen. Mine sol kezde arasyndaǵy bir túıe tartynyp qalady. Ony aspandaǵy bir juldyz shertip qalady eken. Aspan men jerdiń tartylysy bolǵan kezde jer silkinedi degendi bildirse kerek. Demek, bul – aspannan keletin qubylys. «Aspandy bilmeı, jerdi bilmeısiń» degen sóz bar qazaqta», - deıdi ol.

Bolat Bopaıuly búkil álem sonyń ishinde ǵylymy damyǵan japondyqtar da jer silkinýin aldyn ala málimdeı almaı otyrǵanyn jetkizdi.

«Barlyq ózgeristi astronomııa, keńistikten bilgen. Sol juldyzdyń shertetin ýaqyty men jerin qazir ǵylym taba almaı otyr. Sondyqtan zilzala aspannan keledi, kókten keledi deıtinimiz sol. Onyń qaı ýaqytta, qaı saǵatta keri aınalyp keletini belgisiz. Biraq, búgingi damyǵan zamanda jer men ǵaryshty zertteýge bolady», - dedi etnograf.

Ol qazaqtyń osy tájirıbesin ǵylym retinde zertteý kerek dep esepteıdi.

«Qazir ǵylym, ekonomıka, mádenıet damydy. Órkenıetti elde turamyz. Bárimizdiń qaltamyzda dıplom bar. Baqylaý ortalyqtary jumys istep tur dep qarap otyramyz. Alaıda, jer silkingen kezde birinshi kezekte, qazaqtyń osy tájirıbesin ǵylym retinde zertteý kerek. Bul – úlken dúnıetanymdyq, fılosofııalyq, logıkalyq, ǵylymdyq máni bar dúnıe. Osyny moıyndaý kerek», - dep túıindedi sózin Bolat Bopaıuly.