BQO: 2020 jyl Abaı, Juban men Qadyr jyly retinde aıshyqtaldy
2020 jyly Abaıdyń 175 jyldyǵy Qazaq elinde keńinen atalyp ótkeni belgili. Budan Batys Qazaqstan oblysy da tysqary qalǵan joq.
Qazaqstan Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaevtyń «Abaı jáne HHІ ǵasyrdaǵy Qazaqstan» atty maqalasyna baılanysty elimizdegi ǵalymdar óz oı-tolǵamdaryn bildirdi.
Osy oraıda batysqazaqstandyq ǵalym, fılologııa ǵylymdarynyń doktory, professor Murat Sabyr: «Búginde babalar armandaǵan táýelsiz Qazaqstannyń tórinde otyryp, Abaı zamanyndaǵy qazaq pen búgingi qazaqtyń aıyrmasy qandaı degen suraqqa oılaný kerek sııaqty. Oza shaýyp báıge aldyq pa, álde dúrmektiń ishinde bir-birimizdiń etegimizden tartyp júrmiz be? Jańa Qazaqstannyń ózegin quraıtyn jańa qoǵamnyń azamaty Abaısha aıtqanda, aqyl, qaırat, júrekti birdeı ustaǵan tolyq adam bolý kerektigin Memleket basshysy tereń tolǵaǵan. «Ǵulama Abaı – qazaq topyraǵynan shyqqan álemdik deńgeıdegi kemeńger. Ol kúlli adamzat balasyna aqyl-oıdyń jemisin syılady», - degen aıshyqty sózi óz asylymyzdy tanýǵa shaqyrady. Ult ustazynyń ár sózinen taǵylym alyp, egemen elimizdiń eńsesin kóterý úshin, Abaı tili, qazaq tili memlekettik til retinde órkendeýi úshin atqarar óreli ister kútip tur bizdi, aǵaıyn!» dep jazdy.
«HHІ ǵasyr bilektiń emes, biliktiń zamany. Qazaq ultynyń zııatker urpaǵy jeti jurttyń tilin, jeti túrli bilimdi bilýi tıis», deıdi ǵalym.
Abaı jylynda Oraldaǵy ortalyq kóshelerdiń birine aqyn esimin berý osyndaı oılardan bastaý aldy.
Abaıdyń mereıtoıyna arnalǵan sharalar Oral tórinde saltanatpen ashylyp, Qazaqstan Jazýshylar odaǵy BQO fılıalynan Eýrazııa dańǵylyna Abaıdyń esimin berý týraly usynys tústi.
«Memleket basshysynyń tapsyrmasymen, halyqtyń qoldaýymen Abaıdyń 175 jyldyǵy elimizde joǵary deńgeıde atalyp ótilýde. Barlyq ulttyń ulylary sııaqty, Abaıdyń da esimin jańǵyrta berýge tıispiz. Abaı qaı ǵasyrda da jasaı beredi, ol máńgilik. Keńes dáýirinde Abaıdyń ákesi Qunanbaı baı bolǵandyqtan, tórge oza almady. Aqyn dep aıtylǵanmen, ulttyń uly perzenti retinde tanylǵan joq. Endi elimiz táýelsiz bolǵannan keıin Oraldaǵy kúretamyr kósheniń biri – Eýrazııa dańǵylyn Abaıdyń esimimen atasaq, jarasady dep senemiz», dedi belgili aqyn, Memlekettik syılyqtyń ıegeri, Qazaqstan Jazýshylar odaǵy BQO fılıalynyń basshysy Aqushtap Baqtygereeva Oral qalalyq onomastıkalyq nysandardyń tarıhı jáne dástúrli ataýlaryn qalpyna keltirý boıynsha usynystardy zerdeleý jáne pysyqtaý jónindegi jumys tobynyń keńeıtilgen otyrysynda.
Bul usynysty zııaly qaýym ókilderimen birge atalǵan jumys toby men qalalyq qoǵamdyq keńes músheleri, qalalyq máslıhat depýtattary da maquldady.
Halyqtyń qoldaýy nátıjesinde Eýrazııa dańǵyly Abaı dańǵyly bolyp ózgerdi.
Bul týraly sheshim oblystyq máslıhattyń kezekten tys 37-sessııasynda qabyldandy.
BQO ákimdigi men oblystyq máslıhattyń birlesken qaýlysy men sheshimi tirkeý úshin oblystyq ádilet departamentine joldandy.
Oralda Abaı dańǵyly saltanatpen ashylyp, oǵan mártebeli meımandar qatysty.
Qazaqstannyń Eńbek Eri, ataqty kıno jáne teatr akteri Asanáli Áshimov: «Óldi deýge bola ma, aıtyńdarshy, Ólmeıtuǵyn artyna sóz qaldyrǵan» dep uly aqynymyz aıtqandaı, Abaıdyń sózderi jandanyp jatyr. Juban men Qadyr toıynyń da joǵary deńgeıde ótýi – osy sózdiń dáleli. Bıyl Abaı jyly aıasynda elimizde kóptegen sharalar atqaryldy. Muhtar Áýezov atyndaǵy teatrymyzda Abaıdyń qara sózderinen, óleńderinen eki spektakl qoıǵyzdyq. Abaıdy qurmetteıtin, qaster tutatyn eli aman bolsyn, urpaqtary jasaı bersin», dedi.
«Abaı – ultymyzdyń ustazy, halqymyzdyń temirqazyǵy. Memleketimizge baǵyt beretin, álem kóginde jarqyrap turǵan jaryq juldyzymyz. Munda jazýly turǵan «Aqyl, qaırat, júrekti birdeı usta, Sonda tolyq bolasyń elden erek» degen Abaı sózine zer salsaq, tolyq – kemel adam degen sóz. Abaı tolyqty ekige bóledi. Adamdyqqa tolyq adam, nadandyqqa tolyq adam. Biz Abaıdyń adamdyqqa tolyq adam degen jolyn ustansaq, eshkimnen kem bolmaımyz. Mine, endi Abaı jyrynyń sáýlesi aqyn esimin alǵan dańǵylǵa túsip, nurlandyryp tur. Abaıdaı ómir súreıik, abaılap ómir súreıik», dedi aqyn, Memlekettik syılyqtyń laýreaty, Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń basqarma tóraǵasy Ulyqbek Esdáýlet.
Uly aqynnyń 175 jyldyǵyna oraı Abaı alańy da abattandyrylyp, qaıta jańǵyrtyldy.
Abaı jylymen onyń zańdy muragerleri ispettes qazaqtyń aqıyq aqyndary, Qazaqstan halyq jazýshylary Juban Moldaǵalıev pen Qadyr Myrza Álıdiń mereıtoılary da tuspa-tus keldi.
Juban Moldaǵalıevtiń100, Qadyr Myrza Álıdiń 85 jyldyǵyna oraı óńirde jyl boıy túrli is-sharalar uıymdastyryldy. Sonyń ishinde eń bastylaryn aıtýǵa bolady.
Oblysta Juban aqynnyń 100 jyldyǵyna arnalǵan «Qııal qanaty» respýblıkalyq dýet (poezııa men sýret) onlaın baıqaýy ótkizildi.
Mundaı sıpattaǵy báıge elimizde alǵash ret uıymdastyryldy. Baıqaýdyń ereksheligi, aqyn men sýretshi jup quryp, óleńi men sýretin birge báıgege qosýy kerek boldy. ıAǵnı jyr men boıaý kórkemdigi óz aldyna, bir-birimen úndesip turýy qajet. Qazylar alqasy da shyǵarmalardy avtorlaryn bilmesten, búrkenshik esimmen talqyǵa salyp, qorytyndysyn shyǵardy.
Oralda Juban aqynǵa eńseli eskertkishtiń ornatylýy aıtýly oqıǵa boldy.
Eskertkishtiń ashylý rásimine qatysqan oblys ákimi Ǵalı Esqalıev Aq Jaıyq jurtshylyǵyn Juban Moldaǵalıevtiń 100 jyldyǵymen quttyqtap, shynaıy tilegin bildirdi.
Jıynda Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyń quttyqtaý haty oqyldy.
«Bıyl qazaqtyń aqıyq aqyny, halyq jazýshysy, Memlekettik syılyqtyń laýreaty Juban Moldaǵalıevtiń týǵanyna 100 jyl tolyp otyr. Juban Moldaǵalıev – tól ádebıetimizdiń kókjıegin keńeıtýge ólsheýsiz úles qosqan qarymdy qalamger. Ol – ultjandylyq pen otansúıgishtiktiń ozyq úlgisin kórsetip, eline adal qyzmet etken qoǵam qaıratkeri. Asa kórnekti aqyn elimizdiń birqatar basylymdary men Jazýshylar odaǵyn basqaryp, ádebıet pen aqparat salasyn damytý jolynda aıanbaı eńbek etti. Juban Moldaǵalıev Otanǵa degen ystyq mahabbat pen erekshe súıispenshilikke toly týyndylary arqyly tutas halqymyzdyń rýhyn asqaqtatty. Ásirese, onyń «Men – qazaqpyn!» atty poemasy ulttyq ereksheligimizdi aıshyqtap, qanymyzǵa sińgen asyl qasıetterimizdi dáripteıdi. Sondaı-aq qazaqtyń namysyn janyp, eldikke shaqyrady, erlikke úndeıdi. Halqymyz Juban Moldaǵalıevtiń qoǵamdy damytý men ádebıetimizdi órkendetýge sińirgen eńbegin eshqashan umytpaıdy. El tarıhynda óshpes iz qaldyrǵan birtýar tulǵanyń ónegeli ómiri óskeleń urpaqqa árdaıym úlgi bola beredi dep senemin», delingen quttyqtaý hatta.
«Aq Jaıyqtan túlep ushyp, qyran bolǵan, halqyna uran bolǵan Juban aǵamyzǵa Oraldyń tórinde eskertkish ornatylýy – el ómirindegi eleýli oqıǵa. Bul osyndaǵy Syrym men Abaıdyń eskertkishine serik bolyp tur, qalaǵa kórik berip tur. Bul jer urpaqtardyń táý etip, taǵzym etetin, ǵashyqtardyń gúl qoıyp keletin qasıetti ornyna aınalary anyq. Bul – naızaǵaı poezııaǵa ornatylǵan eskertkish, bul – qazaqtyń ar-namysyna qoıylǵan eskertkish», dedi aqyn, Memlekettik syılyqtyń ıegeri, Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń basqarma tóraǵasy Ulyqbek Esdáýlet.
Sondaı-aq Oralda «Qazaqtyń Qadyry» atty jyr músháırasy márege jetip, «Jaıyqtyń qos qyrany» atty respýblıkalyq aıtystyń jeńimpazdary anyqtaldy.
«Aıtys - qazaqtyń tól óneri. Bul saıys indetten keıin alǵash, kórermensiz ótti. Televızııalyq nusqasy «Qazaqstan« telearnasynan kórsetiledi. Aıtysta shyndyq aıtylyp, oǵan eshkim renjimeýi kerek. Shyndyqtyń joly tar, biraq bar. Tek sonda ǵana óner ósedi, damıdy. Halqymyzdyń sóz óneri ólmeıtinine osy aıtys ta dálel», dedi aıtysty baǵalaǵan qazylar alqasynyń tóraǵasy, Qazaqstannyń Eńbek Eri Asanáli Áshimov.
Ekonomıka men áleýmettik saladaǵy tabys-jetistikter óz aldyna, oblys rýhanııaty osylaısha dúr silkinip, bir jasap qaldy. Qazirgi tańda Oral qalasyna kelgen ár adam Abaı dańǵylymen júrip ótedi. Abaı alańyna soǵyp, hakimniń qara sózderin oqıdy. Juban eskertkishi janynda aıaldap, aqyn rýhyna taǵzym etedi. Al Qadyr Myrza Álı atyndaǵy oblystyq mádenıet jáne óner ortalyǵy shyn mánisinde rýhanııat saraıyna aınalyp otyr.