Bıznesti qoldaý, qoljetimdi baspana, eksportty damytý: «Báıterek» holdınginiń jumys baǵyty
Aıdar Áriphanovtyń atap ótýinshe, «Báıterek» holdıngi óziniń enshiles uıymdaryn ǵana basqarýmen aınalyspaıdy. Sonymen birge óz deńgeıinde «pakettik» prıntsıp boıynsha qoldaý sharalaryn usyný úshin ekonomıkanyń basym salalaryndaǵy jobalardy qurylymdaıdy. Bul degenimiz, bir joba óziniń qajettilikterine sáıkes holdıngtiń birneshe enshiles uıymynyń qoldaýyn birden ala alady. Mundaı jobalar hımııa, tamaq jáne metallýrgııa, sondaı-aq mashına jasaý jáne elektr jabdyqtary sektorlarynda júzege asyryldy.
«Meniń ózim jáne ujymym «Saryarqa» magıstraldy gaz qubyrynyń qurylysyn qarjylandyrýǵa qatysqanymyzdy erekshe maqtan tutamyz, sebebi ol bizdiń qarjylyq qoldaýymyzben aıaqtaldy jáne paıdalanýǵa berildi. Jaqynda úsh mıllıonǵa jýyq qazaqstandyq onyń paıdasyn kóretin bolady. Atap aıtqanda, Nur-Sultan qalasynda gaz taratý jelileri qazirdiń ózinde turǵyn úılerge qosylýda«, - dedi ol.
Іri bıznesti qoldaý
Aıdar Áriphanov iri bıznesti qoldaý baǵytyndaǵy jumystarǵa keńinen toqtalyp ótti. Bul baǵyttaǵy holdıngtiń kóshbasshy enshiles uıymy - Qazaqstannyń damý banki.
»QDB ekonomıkany ártaraptandyrýǵa aıtarlyqtaı yqpal etetin iri óndiristik jobalarǵa qarjylyq qoldaý kórsetedi. Olar bıýdjetti tolyqtyryp, jumys oryndarymen qamtamasyz etedi. Búgingi tańda banktiń portfelinde 55 ınvestıtsııalyq joba jáne 6,3 trln teńgege 15 eksporttyq operatsııa bar«, - dedi ol.
QDB-niń mańyzdy baǵyttarynyń biri jeńildetilgen kredıt berý bolyp tabylady. Bul turǵyndarǵa avtomobıldi qoljetimdi baǵamen satyp alýǵa múmkindik berdi. Sonymen birge bul otandyq avtomobıl óndirýshilerin aıtarlyqtaı qoldaý bolyp tabylady, óıtkeni jeńildetilgen kredıt otanymyzda qurastyrylǵan avtomobılderdi satyp alýǵa beriledi. Olardyń tizimi 42 avtomobıl modelin quraıdy. Baǵdarlama 2015 jylǵy 20 sáýirde iske qosyldy. Osy ýaqyt aralyǵynda jalpy somasy 98,2 mlrd teńgege 20 629 kredıt berildi. Sonymen qatar, osyndaı qoldaý baǵdarlamasy aýyl sharýashylyǵy taýar óndirýshilerine de kózdelgen.
»Buǵan deıin biz QDB-niń enshiles uıymy - «QDB-Lızıng» Qazaqstan Úkimeti júrgizip otyrǵan daǵdarysqa qarsy saıasat aıasynda otandyq aýylsharýashylyq tehnıkalaryn satyp alý boıynsha arnaıy usynysty bastaǵany týraly habarlaǵan bolatynbyz. Bizdiń kompanııa fermerlerge otandyq aýylsharýashylyq tehnıkalaryn (kombaındar men traktorlardy) satyp alý úshin óz qyzmetterin bastapqy jarnasyz qarjylandyrý múmkindigimen usynady. Negizgi qaryzdy óteýdiń keminde 1 jyl jeńildikti kezeńi qarastyrylǵan. Baǵdarlama fermerlerdiń 76 paıyzǵa eskirgen tehnıka parkin jańartý qabilettiligin 30 paıyzǵa arttyrady«, - dedi holdıng basshysy.
Shaǵyn jáne orta bıznesti qoldaý
»Báıterek« holdınginiń basshysy bıznestiń damýyn qoldaıtyn birqatar memlekettik baǵdarlamalar jetildirilgen, bul rette «Damý» kásipkerlikti damytý qory - osy baǵdarlamalar aıasynda memlekettik qoldaý sharalarynyń negizgi qarjy operatorlarynyń biri sanalatyndyǵyn atap ótti.
«Bıznestiń jol kartasy-2025» memlekettik baǵdarlamasy boıynsha kredıttiń joǵary shegi arttyrylyp, salalyq shekteýler alynyp tastaldy. Kásipker úshin 6 paıyz deńgeıinde mólsherleme birizdendirildi, jekelegen salalardaǵy iri bıznes sýbektileriniń jobalary engizildi. «Qarapaıym zattar ekonomıkasy» baǵdarlamasy boıynsha baǵdarlamany jalpy qarjylandyrý 1 trln teńgege deıin ulǵaıtyldy. Basym taýarlardyń tizbesi keńeıtildi jáne t.b. Osy ózgeristerdiń arqasynda tótenshe jaǵdaı kezinde «Báıterek» holdıngi daǵdarysqa qarsy tıimdi qural rólin oıdaǵydaı oryndady jáne ony jalǵastyrýda«, - dedi ol.
Onyń dereginshe, osy jyldyń bes aıynyń qorytyndysy boıynsha «Bıznestiń jol kartasy-2025» baǵdarlamasy sheńberinde «Damý» qory syıaqy mólsherlemelerin sýbsıdııalaý arqyly jalpy somasy 50,4 mlrd teńge bolatyn 822 jobaǵa qoldaý kórsetti. Kepildik quraly arqyly jalpy somasy 20,9 mlrd teńge bolatyn 468 joba boıynsha shartqa qol qoıyldy, kepildik somasy 7,2 mlrd teńgeni qurady.
Eksporttyq áleýetti arttyrý
Bul baǵytta holdıng janynda mamandandyrylǵan ınstıtýt – «KazakhExport» eksporttyq saqtandyrý kompanııasy jumys isteıdi. Onyń quramynda otandyq eksporttaýshylardy qoldaýdyń 14 quraly bar. «Báıterek» holdınginiń quramynda jumys istegen kezeńinde KazakhExport shaǵyn kompanııadan tolyqqandy ulttyq kompanııaǵa aınaldy. 90,9 mlrd teńge somasyndaǵy kapıtaldandyrý arqasynda KazakhExport saqtandyrý qabilettiligin arttyrdy. Sonymen qatar, 2019 jyldyń jeltoqsanynda Úkimet KazakhExport mindettemeleri boıynsha 10 jylǵa 102 mlrd teńge kóleminde memlekettik kepildik berdi.
«Osy jyldyń basynan beri KazakhExport 46 qazaqstandyq eksporttaýshyǵa qoldaý kórsetti. Olardyń ishinde 20-dan astam kompanııa tótenshe jaǵdaı kezinde 7 mlrd teńgeden astam qarajat aldy. Kompanııa jyl basynan beri qabyldaǵan mindettemelerdiń kólemi 23 mlrd teńgeni qurady. 2020 jyldyń 1-toqsanyndaǵy qoldaý kelisimsharttarynyń somasy 90,5 mlrd teńgeden asty», - dedi holdıng basshysy.
Onyń atap ótýinshe, 2017 jyldan bastap, ıaǵnı qaıta qurylǵannan beri qoldaý kórsetilgen eksporttaýshylardyń jalpy sany - 113 otandyq kompanııa.
Turǵyn úıdiń qarjylyq qol jetimdiligin qamtamasyz etý
Holdıng Qazaqstandaǵy turǵyn úı qurylysy baǵdarlamalarynyń biryńǵaı operatory bolyp tabylady. Ol óz jumysyn enshiles uıymdar arqyly júrgizedi. Qazaqstannyń turǵyn úı qurylys jınaq banki - búginde ony turǵyn úı qurylys jınaqtary júıesin iske asyratyn halyq banki dep ataýǵa bolady. QR Tuńǵysh Prezıdenti - Elbasy Nursultan Nazarbaevtyń mańyzdy áleýmettik bastamasy - «Baqytty otbasy» baǵdarlamasy Turǵyn úı qurylys jınaq banki arqyly júzege asyrylýda.
«Ótken jyly atalǵan baǵdarlamany júzege asyrýǵa 50 mlrd teńge bólinip, ol sátti ıgerildi. Bes myńǵa jýyq jeńildetilgen qaryz berildi. Bıylǵy jyldyń 1 maýsymyndaǵy jaǵdaı boıynsha 23 mlrd teńgege 2 346 ótinim maquldandy. Jalpy, 2020 jyly Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyń tapsyrmasy boıynsha 100 mlrd teńgege keminde 10 myń qaryz berýdi josparlap otyrmyz», - deıdi Aıdar Áriphanov.
Holdıngtiń enshiles taǵy bir uıymy - Qazaqstandyq ıpotekalyq kompanııa ekinshi deńgeıdegi bankterdiń ıpotekalyq qaryzdaryn satyp alý arqyly ıpoteka naryǵyn damytýǵa yntalandyrady. Jumys isteýdi bastaǵannan beri QIK 244 mlrd teńgege 66 myńnan astam ıpotekalyq qaryz aldy.
«Sonymen qatar, bizdiń quramymyzda úlestik qurylysqa qoldaý kórsetetin Turǵyn úı qurylysyna kepildik berý qory jumys isteıdi. 2019 jyly Qor jeke qurylys salýshylardyń 23 jobasyna 90 mlrd teńge somasyna kepildemeler berdi. Bıyl biz 60 mlrd teńge somasyndaǵy 15 jobaǵa kepildik berdik. Turǵyn úı qurylysynda «Damý» qorynyń da úlesi bar ekenin aıta ketý kerek. Kommertsııalyq kredıtter qunyn tómendetý úshin bizdiń Qor 105 mlrd teńgege jeke qurylys salýshylardyń jobalaryn sýbsıdııalady«, - dedi ol.
Aıdar Áriphanov Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyń tapsyrmasymen Sıngapýrdyń Housing and Development Board modeli boıynsha úsh enshiles uıymdy - Báıterek development, Qazaqstandyq ıpotekalyq kompanııasyn jáne Turǵyn úı qurylysyna kepildik berý qoryn biriktirý arqyly turǵyn úı baǵdarlamalary salasynda Biryńǵaı operator qurý boıynsha jumys júrgizip jatqandyqtaryn aıtty.
»Tıisti Zańǵa Prezıdent qol qoıdy«, - dedi holdıng basshysy.
Onyń atap ótýinshe, holdıngtiń turǵyn úı blogyn ońtaılandyrý jalpy ákimshilik shyǵyndardy 30 paıyzdan astamǵa qysqartady. Biryńǵaı operator ákimdik oblıgatsııalaryn satyp alý, úlestik qurylystyń aıaqtalýyna kepildik berý, jeke qurylys salýshylarǵa kommertsııalyq kredıtterdi sýbsıdııalaý, ınvestıtsııalyq jobalardy qarjylandyrý jáne júzege asyrý jáne basqa da kóptegen quraldar arqyly qol jetimdi turǵyn úı salý boıynsha tek jeke qurylys salýshylarmen jáne ákimdiktermen jumys isteıdi.
»Sonymen qatar, Memleket basshysynyń tapsyrmasymen, aǵymdaǵy jyldyń sońyna deıin Turǵyn úı qurylys jınaq bankiniń negizinde tolyqqandy damytý jáne qoldaý ınstıtýty - «Otbasy banki» qurylatyn bolady. Ol turǵyn úıdi esepke alýdy, kezekke qoıýdy jáne taratýdy ortalyqtandyra júzege asyrady. Alǵa qoıylǵan maqsatqa qol jetkizý úshin kezekte turý júıesin ákimdikterden baspana joq otbasylar úshin «bir tereze» qaǵıdaty boıynsha jumys isteıtin «Otbasy bankine» berý josparlanýda«, -dedi ol.
Qazaqstanda venchýrlik qarjylandyrýdy damytý
Venchýrlyq qarjylandyrý - bul shaǵyn, biraq perspektıvaly bastaýshy kompanııalarǵa olardyń damýynyń bastapqy kezeńindegi ınvestıtsııalar. Biraq klassıkalyq ınvestıtsııalardan aıyrmashylyǵy, salymdardy joǵaltý qaýpi óte úlken - eger jobalardyń 80 paıyzy nátıje bermese de, basqa sátti ınvestıtsııalardan túsken paıda qalǵan bóligin óteıdi.
»2019 jyly biz enshiles uıymymyz Tehnologııalyq damý jónindegi ulttyq agenttigimizdi qaıta qurýdy aıaqtadyq. Endi ol QazTech Ventures dep atalady. Qazir bul ózin-ózi qamtamasyz etetin uıym, ınnovatsııalyq jobalardy qarjylandyrý men basqarýǵa arnalǵan qorlardyń venchýrlyq qory. Bul model kóptegen damyǵan elderde sátti qoldanylýda. Biz shtat sanyn eki esege qysqartyp, kompanııanyń problemalyq portfelin tazarttyq«, - dedi holdıng basshysy
Onyń dereginshe, ótken jyly QazTech Ventures alǵash ret paıdaǵa qol jetkizdi jáne sońǵy jarty jylda birlese ınvestıtsııalaýǵa AQSh-tyń «500 Startups» jáne Sıngapýrdyń «Quest Ventures» jetekshi venchýrlyq qorlaryn qazaqstandyq startaptarǵa ári qaraı qarjylandyrýmen tartý múmkin boldy.
Jalpy, holdıngtiń 2019 jylǵa arnalǵan áleýmettik-ekonomıkalyq nátıjesi kelesideı. «Báıterek» holdıngi arqyly júzege asyrylǵan sharalardyń arqasynda segiz myńnan astam jańa jumys oryndary ashyldy. Qoldaý alǵan kásiporyndar bıýdjetke 300 mlrd teńgeden astam salyq tóledi. Olar 2,5 trln teńgeniń ónimin óndirip, eksportqa jarty trıllıon teńgeniń ónimin satty.