«Biz óz ǵarysh jolymyzdy tańdaımyz» - Talǵat Musabaev
- Talғat Amangeldiұly, osydan bir apta bұryn jұmys babyndaғy saparmen Izraılde bolyp keldiңiz, alғan әserleriңiz týraly aıtyp өtseңiz?
- Ғaryshta bolғan kezderimde Izraıldiң үstinen myңdaғan ret ұshyp өtip, biraқ қasıetti topyraғyna alғash ret aıaқ bastym. Jaқsy әserler aldym, kishkentaı bolsa da, erekshe osynaý el rýhanı jasampazdyққa, adamdarғa jaқsy jaғdaı jasaýғa degen talpynysymen taң қaldyrady. Ғarysh salasynyң mamandarymen bolғan kelissөzderdiң nәtıjesine қanaғattanamyn, ystyқ yқylasy үshin Izraıl memleketiniң prezıdenti Shımon Pereske rızamyn. Biz ızraıldik mamandarmen birlese otyryp, ғarysh salasyndaғy yntymaқtastyқ mәselelerindegi tүıisý nүktelerin taptyқ, jerserikter jүıesin jasaý jөnindegi olardyң baı tәjirıbesi ғaryshtyқ tehnologııalardaғy өz jolyn endi bastap otyrғan bizder үshin өte maңyzdy. Ierýsalım saparyna қatysty myna bir әңgimeni aıtқym kelip otyr. Biz Ierýsalımde sәýirdiң 12-sine қatysty қyzyқty bir tarıhty estip bildik. Onda adamdar ataқty Aza tұtý қabyrғasynda қaldyryp ketetin hattardy dәl osy kүni, 7 jylda bir ret jınap, hramғa aparyp, ravvın oқıdy eken jәne olardyң barlyғy үshin Құdaıdan shapaғat sұraıdy eken. Sonda, olardyң Jaratýshylary dәl Kosmonavtıka kүni jerden өtinish қabyldaıtyn bolғany ғoı!
- Iә, shynynda da, қyzyқty sәıkestik eken. Talғat Amangeldiұly, al өziңiz neni armandaısyz?
- Kөp nәrsege қol jetkizdim, armanym oryndalyp, ғaryshker atandym, үsh halyқaralyқ ekspedıtsııanyң құramynda bir jyl boıy ғaryshta jұmys istedim, tarıhta tұңғysh ret orbıtada Қazaқstan jalaýy jelbiredi, ғarysh týrızminiң dәýiri bastaldy, eңbegim үshin biraz nagradalarmen marapattaldym. Bizdiң ғarysh agenttigimizdiң alқaly otyrysynda Premer-Mınıstr aıtқandaı, meniң, shyn mәninde jұmys istemeı-aқ, jүre berýime bolatyn edi. Biraқ, men қazir tek el basshylyғynyң өtinishimen ғana emes, өz erkimmen de, belsendi ұshý қyzmetimnen keıin Қazaқstanғa oralyp, Otanymnyң ıgiligi үshin eңbek etýdemin. Қazғaryshtyң basshysy retinde meniң aldymda tұrғan basty mindet - elimizdiң tolyққandy ғarysh salasyn құrý. Bұl ondaғan jyldardy alatyn өte kүrdeli үderis, biraқ bastama bar. Bizdiң jetistikterimizge toқtalatyn bolsam, ol, birinshiden, Қazaқstannyң aýmaғynda ornalasқan biregeı «Baıқoңyr» ғarysh aılaғy, orbıtaғa baryp қaıtқan eki ғaryshker men ғaryshkerlikke eki үmitker tұratyn өzimizdiң ғaryshkerler jasaғymyz bar deýge bolady, oғan қosa ғaryshtyқ zertteýmen aınalysatyn ғylymı negizimiz bar. Endi biz өzimizdiң jerdegi jәne ғaryshtaғy ınfraқұrylymyzdy jasaýymyz kerek, ғarysh apparattaryn, zymyrantasymaldaғyshtar, basқa da ғarysh өnimderin jasaýғa kirisý үshin өz mamandarymyzdy daıarlaýymyz kerek.
- Sәýirdiң 11-inde Sizdiң Қazғaryshtyң basshylyғyna taғaıyndalғanyңyzғa eki jyl bolady. Қazaқstannyң ғarysh agenttiginiң қandaı negizgi jұmys nәtıjeleri týraly aıtýғa bolady?
- Iә, Elbasynyң 2007 jylғy naýryzdyң 27-sindegi «Қazaқstan Respýblıkasynyң Ұlttyқ ғarysh agenttigin құrý týraly» Jarlyғymen құrylғan Қazғaryshқa Үkimet Қaýlysymen men sәýirdiң 11-inde tөraғa bolyp taғaıyndaldym. Өtken eki jylda Қazғarysh Elbasynyң jәne respýblıka Үkimetiniң jan-jaқty қoldaýymen, elimizdiң ғaryshtyқ derjavalar klýbyna kirýine negiz bolatyn jobalardy birtindep jүzege asyra bastady. Jaқynda қabyldaýynda bolғan kezimde Elbasy Nұrsұltan Әbishұly el ekonomıkasynyң strategııalyқ maңyzdy, joғary tehnologııaly jәne ғylymı қamtymdy sektory bolýy үshin ғarysh salasyn damytý týraly tapsyrma berdi. Bүginde Қazғarysh pen onyң құzyryndaғy ұıymdardyң қyzmeti negizgi alty mindetti sheshýge baғyttalyp otyr. Ol - үsh geostatsıonarlyқ baılanys jerseriginen jәne jerserikterdi basқarýdyң jer betindegi kesheninen tұratyn «KazSat» ғarysh jүıesin құrý; «Baıқoңyrdan» tүrli maқsattaғy ғarysh apparattaryn ұshyrýdyң tүrli қyzmetterin kөrsetýge mүmkindik beretin jeңil, orta jәne aýyr sanattaғy «Angara» ekologııalyқ taza zymyrantasymaldaғyshyna negizdelgen «Bәıterek» ғaryshtyқ zymyran keshenin salý; eýropalyқ EADS Astrium kompanııasymen әriptestikte onyң tәjirıbesi men tehnologııalaryn paıdalana otyryp, ғarysh apparattaryn құrastyrý jәne synaқtan өtkizý jөnindegi keshen salý; Ғaryshtyқ zertteýler jәne tehnologııalar ұlttyқ ortalyғynyң құramyndaғy қoldanystaғy bazalyқ ınfraқұrylymdy damyta otyryp, Қazaқstan Respýblıkasynyң aýmaғynda ғaryshtyқ monıtorıng jүrgizýdiң ұlttyқ jүıesin jәne elimizdiң ekonomıkalyқ salalarynyң mүddeleri үshin taқyryptyқ қosalқy jүıeler құrý; Jerdi қashyқtyқtan zondtaýdyң ғarysh jүıesin jasaý; ғarysh salasynyң ınjenerlik-tehnıkalyқ jәne ғylymı kadrlaryn daıyndaý, olardyң biliktilikterin kөterý jәne қaıta daıyndaý jүıesin engizý mindetteri. Atalғan mәselelerdiң barlyғy boıynsha belsendi jұmystar jүrgizilip jatyr.
- Talғat Amangeldiұly, kәsibı merekeңizdi қalaı atap өtesiz?
- Barlyқ ғaryshker dostarym men әriptesterimdi merekemen құttyқtap shyғamyn. Orbıtadan jaқynda oralғan ıÝra Lonchakovpen habarlasýғa tyrysamyn. ıÝra - bizdiң jerlesimiz, Қazaқstanda týyp, өsken, Jұldyzdy қalashyқta ғaryshkerler otrıadynyң komandıri. Aıtpaқshy, ol maғan stansydan қoңyraý shalyp, Қazaқstannyң Tәýelsizdik kүnimen құttyқtaғan. Mereke қarsaңynda biz Ұlttyқ ғarysh agenttiginde saltanatty shara өtkizemiz. Bұl kүni tek құttyқtaýlar ғana қabyldamaımyz, sonymen birge bizdiң ұjymymyzғa jaңadan kelgen mamandar memlekettik қyzmetkerlerdiң antyn қabyldaıdy. Ataýly kүnniң құrmetine өtkiziletin taғy bir dәstүrli shara - mını-fýtboldan týrnır. Jarysқa Almatydan, Baıқoңyrdan komandalar keledi. Mүmkindikti paıdalana otyryp, қazaқ ғaryshkeri Toқtar Әýbәkirovti, ғarysh salasynyң barlyқ mamandaryn merekelerimen құttyқtaғym keledi. Қazaқstanғa ғaryshқa birinshi bolyp jol ashyp bergen adamғa - Elbasymyz Nұrsұltan Әbishұly Nazarbaevқa izgi tilegimdi jetkizgim keledi.
- Sұhbatyңyzғa rahmet. «ҚazAқparat» agenttiginiң atynan kәsibı merekeңizben құttyқtap, Қazaқstannyң ғarysh jolyndaғy eңbegiңizge tabys tileýge rұқsat etiңiz!