Biz otalardy álemdik standartqa súıene otyryp jańa tehnologııalarmen jasaımyz - neırohırýrg dáriger
- Halyqta «Myńnyń túsin tanyǵansha, birdiń atyn» bil degen danalyq sóz bar. Olaı bolsa, áńgimemizdi tanystyqtan bastasaq...
- Men 1985 jyly Taraz qalasynda qarapaıym otbasynda dúnıege keldim. Ákem – ınjener, al anam - úı sharýashylyǵymen aınalasqan abzal jan. Tórt aǵaıyndymyz. Eki ápkem, bir aǵam bar. Men - úıdiń kenjesimin. Mektepti jaqsy oqydym. Kishkentaıymnan sportpen shuǵyldandym, dzıýdomen kásibı túrde aınalystym.
- Alaıda, mamandyq tańdaýǵa kelgende medıtsına salasyn qup kóripsiz. Mundaı sheshimdi qabyldaýǵa ne túrtki boldy?
- Mektep qabyrǵasynda júrgende bolashaq mamandyǵymdy sportpen baılanystyratyn edim. Alaıda, toǵyzynshy synypta qolymnan aýyr jaraqat alyp, sportpen qoshtasýyma týra keledi. Keıin bıologııa men hımııaǵa pánine qyzyǵýshylyǵym oıandy. Onyń ústine ata-anam meniń dáriger bolǵanymdy armandaıtyn. Sebebi, bizdiń tuqymda dáriger joq. Medıtsına salasyn tańdaýǵa baǵyt-baǵdar bergen ata-anam boldy.
Dáriger bolatynym naqtylanǵan soń, Bishkek qalasyndaǵy Qyrǵyz memlekettik medıtsına akademııasyna oqýǵa tústim. Sebebi, tarazdyqtardyń kóbi Bishkekke baryp emdeletin. Sol eldin medıtsınasyn maqtaıtyn. Onyń ústine biz turatyn qalaǵa jaqyn boldy. 2007 jyly Qazaqstannyń dıplomyn alyp, elordadaǵy emdeý mekemelerinen tájirbıeden ótý úshin Astana qalasyna aýysýdy jón kórdim. Astana qalasyndaǵy medıtsına ýnıversıtetine 5-kýrsqa qabyldandym. Oqyp júrip Neırohırýrgııa ortalyǵyna meıirger bolyp qyzmetke turdym. Sosyn bilimimdi «Bolashaq» baǵdarlamasymen Máskeý qalasyndaǵy Neırohırýrgııa ǵylymı ınstıtýynda jalǵastyrdym. Eki jyl Reseıdegi bilikti mamandardan dáris aldym.
- Jalpy, medıtsınanyń kúrdeli sala ekeni kópke málim. Onyń ishinde neırohırýrgııa - eń qıyny. Nege osyny tańdadyńyz?
- Men aldyma maqsat qoıýdy jáne oǵan jetýdi ádetke aınaldyrǵan adammyn. Men ońaı joldy óte sırek tańdaımyn. Kóbine kúrdelisin baǵyndyrýǵa tyrysamyn. Mysaly, mektepte oqyp júrgende sport, áskerı qyzmet nemese medıtsına salasyna baramyn deıtin edim. Jańa ózińiz aıtqandaı, medıtsınanyń ishinde kúrdelisin tańdadym. Áý basta, kardıohırýrg bolýdy josparlaǵam. Biraq, neırohırýrgııanyń qyr-syryn bilgen soń, baǵytymdy ózgerttim. Yqylasym aýǵan sala bolǵandyqtan erinbeı eńbektenip, aqyry óz degenime jettim. Dese de, neırohırýrgııada úırener nárseler áli de kóp.
- Marat, dárigerlik tájirbıeńizde qansha operatsııa jasadyńyz?
- Neırohırýrgtyń negizgi jumysy – mı jáne julynda paıda bolǵan aýrýlardy anyqtap, ota jasaý. Bul mamandyqty ıgerý kez kelgenniń qolynan kele bermeıdi. Shydamdylyq, sabyrlyq sekildi qasıettermen qosa, adamǵa tereń bilim qajet. Onyń ústine asa jaýapkershilikti de talap etedi. 13 jyldyq tájirbıemde 2 myńnan astam ota jasadym. Negizi mıǵa jasalatyn kez kelgen operatsııa kúrdeli.
- Estýimizshe, Sizdiń aldyńyzǵa kómek surap keletinderdiń sanynda shek joq eken...
- Adam ómirine arasha túsip, onyń kórer kúnin ári qaraı jalǵaǵannan asqan baqyt bar ma? Iá, meniń operatsııa jasaǵanymdy qalap keletin naýqastar kóp. Bar úmiti dárigerde bolǵan patsıenttiń aýrýynan aıyǵyp, otbasyna aman- esen oralǵany - biz úshin de úlken jetistik. Eń bastysy, naýqastarymnyń jazylyp ketkenin qalaımyn.
– Siz jumys isteıtin bólimshege kóbinese qandaı aýrýǵa shaldyqqan naýqastar júginedi?
- Bizge kóbine mı jáne julynnyń isigine, mı tamyrlarynyń aýrýyna shaldyqqan naýqastar, ár túrli qozǵalys buzylystary bar adamdar júginedi. Budan basqa, qazir bet-jaq júıesiniń nevrologııasy dıagnozy boıynsha kóp operatsııa jasalyp jatyr. Biz otalardy álemdik standarqa súıene otyryp jańa tehnologııalarmen jasaımyz. Mysalǵa, omyrtqa gryjasyn kishkentaı ǵana endoskopııalyq tútikshemen tolyq alyp tastaımyz. Epılepsııaǵa dári- dármek kómektespeı qalǵan kezde, operatsııa jasaımyz. Nerv júıesine stımýlıator ornatamyz. Bul talyp qalýdy 70 paıyzǵa tómendetedi. Sondaı-aq basqa da jańa tehnologııamen jasalyp jatqan operatsııalar kóp.
- Medıtsına bir orynda toqtap qalatyn sala emes. Bilimińizdi jetildirip otyratyn shyǵarsyz?
- Iá, Reseı, Túrkııa, Frantsııa, Ońtústik Koreıa, Arab Ámirlikteri, Brazılııa jáne taǵy da basqa elderde bilimimdi shyńdadym. Negizi, ortalyq dárigerleri aıyna bir ret shetelge shyǵyp, jańa tehnologııany kórip, úırenip keledi. Sosyn sol jańa ádisti ózimizde qoldanýǵa tyrysamyz. QR Prezıdenti Іs basqarmasynyń kúnderi aıasynda ortalyq klınıkalyq aýrýhanasynyń dárigerleri aıyna bir ret óńirlerge shyǵyp, jergilikti neırohırýgtarmen tájirbıe almasyp, biregeı operatsııalar jasaımyz. Sondaı-aq, bizdiń bólimshege alys-jaqyn shetelden dárigerler kóptep keledi.
- Óńirlerde kóbine qandaı operatsııa jasaısyz?
- Jaqynda Atyraýda ekstraıntrakranıaldy mıkrotamyrlyq anastomoz nemese mı arterııasyn shýnttaý otasyn jasadyq. Mundaı ota QR Prezıdenti Іs basqarmasynyń Medıtsına ortalyǵy kúnderi aıasynda jyl basynan beri elimizdiń barlyq óńirlerinde jasalyp jatyr. Atalǵan operatsııa bitelgen tamyrdan aınalyp ótip, mı arterııasyndaǵy qan aǵysyn qalpyna keltirýge múmkindik beredi. Samaıústi men mıdyń orta tamyrynyń arasyna anastomoz qoıdyq. Mundaı ota maı túıinshektiń paıda bolýy saldarynan mı arterııasynyń tesigi sımptomdyq bitelýi baıqalatyn naýqastarǵa jasalady. Ota tek qana mıkroskop astynda júredi, óıtkeni tamyrdyń dıametri 0,1 -0,15 sm-den aspaıdy, osy maıda tamyrdy 10-12 jerden tigý kerek.
Sonymen birge Atyraýda alǵash ret tize men jambas býynyn aýystyrý otasy da jasaldy. Ony OKA travmatologııa jáne ortopedııa bólimshesiniń meńgerýshisi Sáken Moldaǵalıev atqardy.
QR Prezıdenti Іs basqarmasynyń Medıtsına ortalyǵy kúnderi zamanaýı medıtsına jetistikterin Qazaqstan halqyna qoljetimdi etý maqsatynda ótkiziledi.
Áriptesterim Atyraýda tize býynyn endoprotezdeý jáne artroskopııasyn, jatyr jáne qosalqy bólikterge laporoskopııalyq aralasý, ekstraıntrakranıaldy mıkrotamyrlyq anastomoz, laparoskopııalyq adrenalektomııa jasady. Sondaı-aq patsıentterge ondaǵan konsýltatsııa berip, mamandarǵa dárister oqydyq.
- Neırohırýrgııa baǵytyndaǵy otandyq medıtsına ilgeri damyp jatyr dep aıtýǵa bola ma?
– Árıne. Medıtsına kúnnen kúnge damyp jatyr. Bizdiń ortalyq ta soǵan ilesip damyp keledi. Bul ortalyqta jasalatyn operatsııalardyń deńgeıi sheteldik ortalyqtardan kem emes. Álemdik deńgeıde dep aıtýǵa bolady. Medıtsınalyq kómek elimizdiń azamattaryna ǵana emes, sheteldik patsıentterge de kórsetiledi. Astanadaǵy ortalyqtyń arqasynda kóptegen jańashyldyqtar engizildi. Aldaǵy bir-eki jylda Parkınson aýrýyna operatsııa jasaımyn dep ózime maqsat qoıdym.
- Shet elge shyqqanda, aýdarmashylardyń kómegine júginesiz be?
- Joq. Aǵylshyn tilin jetik meńgergenmin. Bul - zaman talaby.
- Ózińizdiń otbasyńyz týraly aıtyp berseńiz?
- Tórt balam bar. Kópbalaly otbasy qataryndamyz. Balalarym áli kishkentaı. Úlkeni bıyl besinshi synypty aıaqtady, kishkentaımyz jaqynda eki jasqa tolady. Joldasym - anestezıolog dáriger. Qazir úıde.
- Bos ýaqytyńyzdy qalaı ótkizesiz?
-Bos ýaqytymdy otbasyma arnaımyn. Tabıǵat aıasyna serýendegendi jaqsy kóremiz. Taýǵa shyqqandy unatamyn. Sportpen shuǵyldanamyn. Aptasyna eki-úsh ret 5 shaqyrym júgiremin.
- Jańa ǵana áriptesterińiz operatsııaǵa daıynbyz dep ketti. Qandaı operatsııa jasaısyz?
-Bul - josparly operatsııa. Naýqas 57 jasta. Áıel adam. Mı isigi dıagnozy qoıylǵan. Qatersiz isik. Іsik mıdyń janynda ornalasqan. Mıdy yǵystyryp tur. Boljam boıynsha isiktiń kólemi -5 sm.
- Operatsııa sátti ótsin
- Rahmet!
- Ózińizdi úsh saǵat boıy kútip otyrmyz. Operatsııa qalaı ótti?
- Mundaı otalar úsh saǵatqa sozylady. Bul qalypty jaǵdaı. Eshqandaı qıyndyqsyz sátti ótti. Naýqas oıandy, ózin jaıly sezinýde. Bes jeti kún baqylaýymyzda bolady. Sodan keıin úıine shyǵaramyz.
- Áńgimeńizge raqmet!