Biz ındýstrııalyq revolıýtsııaǵa bastapqy start alańy bolatyndaı jobalardyń ilkimdi qataryn jasaı almadyq - N.Nazarbaev
Memleket basshysy keńes bastalmas buryn «Qazaqstandy jańa ındýstrııalandyrý: 2014 jylǵy І jartyjyldyqtyń nátıjeleri» taqyrybyndaǵy kórmemen tanysty. Sonymen qatar Nursultan Nazarbaevqa júzege asyrý isine sheteldik ınvestorlar qatysatyn, óńdeýshi ónerkásiptegi birqatar jańa jobalar kórsetildi. Olardyń qatarynda IVECO (Italııa), Toyota Tsusho Corporation (Japonııa), Emirates Future (Iordanııa), LG Electronics (Koreıa), «Belkamıt» (Italııa-SShA), Isoplus (Germanııa) jáne basqa da iri kompanııalar bar.
Keńeske qatysqan Qazaqstan Prezıdenti ındýstrııalyq saıasat máseleleri jónindegi bıylǵy kezdesý jańa ǵımaratta - Prezıdent kitaphanasynda ótip otyrǵanyn, bul «jasyl» ekonomıka qaǵıdattaryn engizýdiń is júzindegi mysaly ekenin atap ótti.
- Bul ekologııalyq arhıtektýranyń jarqyn úlgisi. Shatyrdyń áınekti beti kúndizgi ýaqytta kúnniń tabıǵı jylýyn jınaqtaýǵa múmkindik beredi. Osylaısha, alańy 30 myń sharshy metr bolatyn myna alyp ǵımarat jaryq pen jylýǵa arnalǵan energııany ózi alady. Bul bizdiń «jasyl» ekonomıkaǵa qaraı júıeli umtylysymyzdyń, energııa únemdeýdi damytýdyń kórneki mysaly, - dedi Memleket basshysy.
Qazaqstan Prezıdenti ónerkásiptiń birinshi jartyjyldyqtaǵy jumysynyń nátıjelerin qaraý ákimder men Úkimet qyzmetiniń bıylǵy aralyq qorytyndysyn ǵana emes, bıliktiń jergilikti atqarýshy organdarynyń besjyldyq jumysynyń qorytyndylaryn da shyǵarý bolyp sanalatynyna toqtaldy. Ol basty nátıje retinde Qazaqstannyń ekonomıkalyq ósimniń qajetti qarqynyn qamtamasyz ete alǵandyǵyn aıtty.
- Eger álemdik ekonomıkanyń qalpyna kelýi baıaý júrip jatqanyn eskersek, bul óte mańyzdy. Sarapshylardyń kópshiligi bıylǵy jahandyq ósimge qatysty baıypty boljamdar jasaýda. Álemdik ekonomıkanyń qalpyna kelýiniń álsiz belgileri oılastyrylmaǵan birqatar saıası sheshimderdiń qaýpimen qatar kelýde, - dedi Nursultan Nazarbaev.
Memleket basshysy álemdegi meılinshe damyǵan 30 memlekettiń qataryna kirý el ekonomıkasynyń shıkizattyq baǵdaryn ózgertýdi qajet etetindigine nazar aýdardy. Barlyq shıkizattyq resýrstarǵa álemdik naryq konıýnktýralary nasharlaǵan jaǵdaıda ekonomıkanyń ornyqtylyǵyn qamtamasyz etý úshin óńdeýshi ónerkásip te mańyzdy.
Qazaqstan Prezıdenti atap ótkendeı, ilgerileý bolǵanyna qaramastan, ındýstrııalyq-ınnovatsııalyq baǵdarlamany júzege asyrý otandyq ekonomıkanyń qurylymynda jetkilikti kórinis tapqan joq. Óńdeýshi ónerkásiptiń ósimi baıaýlady, onyń ІJÓ qurylymyndaǵy arasalmaǵy 2010 jylǵy 11,3 paıyzdan 2013 jyly 10,9 paıyzǵa deıin tómendedi. Óndirýshi ónerkásipte aıtarlyqtaı ósý bolmaǵanyn eskere otyryp, sarapshylar eksporttyń shıkizattyq emes úlesi 30 paıyzdan 20 paıyzǵa deıin tómendegenin aıtty.
- Biz ınnovatsııaǵa, zamanaýı tehnologııalarǵa negizdelgen tabysty ındýstrııalyq jobalardyń, ındýstrııalyq revolıýtsııaǵa bastapqy start alańy bolatyndaı jobalardyń ilkimdi qataryn jasaı almadyq, - dep atap ótti Nursultan Nazarbaev.
Memleket basshysy óńdeýshi ónerkásip ósiminiń jekelegen nátıjeleri údemeli ındýstrııalyq-ınnovatsııalyq baǵdarlamany júzege asyrǵanǵa deıin iske qosylǵan jobalarmen baılanysty bolǵanyn aıtty. Olardyń qatarynda «Qarashyǵanaq Petroleým Opereıtıng» jáne «Qazaqmys» kompanııalarynyń jobalary, «Batys Eýropa - Batys Qytaı» avtokólik dálizi, Almatydaǵy metro qurylysy bar.
Sondaı-aq ónerkásiptik besjyldyqqa shıkizattyq sala men ınfraqurylym nysandaryn qosa qamtyǵan, óńdeýshi ındýstrııaǵa tikeleı qatysy joq jobalar da enip ketken.
Nursultan Nazarbaev atap ótkendeı, osy olqylyqtar jáne daǵdarys aldyndaǵy jaǵdaıǵa jetkizgen jahandyq geoekonomıkadaǵy keleńsiz oqıǵalar elimizdegi ekonomıkalyq ósimniń baıaýlaýyna ákeldi. Birinshi toqsandaǵy ekonomıkalyq ósim josparlanǵan qarqynnan keıin qalyp, 4 paıyzdy qurady, bul byltyrǵy jyldyń osy kezeńinen 1 paıyzǵa kem.
Jaǵdaıdy ózgertý úshin Úkimet 2014 jylǵa arnalǵan áleýmettik-ekonomıkalyq saıasattyń birinshi kezektegi sharalarynyń Jol kartasyn ázirledi.
- Ol jahandyq ekonomıkalyq úrdisterdegi yqtımal jaǵymsyz ózgeristerdi eskerip ázirlengen daǵdarysqa qarsy josparǵa aınaldy. Jalpy alǵanda, bul jospar iske asty. Qazaqstannyń HHІ ǵasyrdaǵy ındýstrııalyq bazasynyń qarqyndy ósip kele jatqan qoryn tolyqtyratyn, birqatar mańyzdy jobalardy júzege asyrý kózdelýde. Atap aıtsaq, sonyń negizgileriniń biri ulttyq energetıkanyń tuńǵysh iri jobasy - sheteldik bankterdiń qarajaty ınvestıtsııalanǵan Balqash JES-i bolyp sanalady, - dedi Qazaqstan Prezıdenti.
Sondaı-aq álemdik jetekshi kompanııalarmen yntymaqtastyq týraly kelisimder jasaldy. Sonyń ishinde geologııalyq barlaý salasyna ınvestıtsııalar men zamanaýı ınnovatsııalyq tehnologııalar transfertteý salasy da bar.
Sonymen qatar, ekonomıkalyq ósimdi jedeldetýde yqpaldastyq úderisteri, sonyń ishinde bastamashyl otandyq kásipkerler úshin perspektıvaly keńistik bolyp sanalatyn, kelesi jyly jumysy bastalatyn Eýrazııalyq ekonomıkalyq odaq úlken ról atqarýy tıis.
Memleket basshysy ıntegratsııalyq úderister qazirdiń ózinde-aq Qazaqstannyń ekonomıkasyn ártaraptandyrýǵa jáne eksport qurylymynda óńdelgen ónimder úlesiniń artýyna oń yqpalyn tıgizgenin aıtty. Kólik quraldarynyń barlyq túrin óndirý kólemi 2009 jylmen salystyrǵanda byltyr 24 esege ósti. Agroónerkásip kesheniniń eksporttyq ónimderiniń kólemi 2010 jyly 150 mıllıon dollar bolsa, 2013 jyly 534 mıllıon dollarǵa jetti.
Bıyl Qazaqstannyń Dúnıejúzilik saýda uıymyna kirý úderisterin aıaqtaý qajet, bul da bizdiń el úshin múmkindikterdiń taǵy bir deńgeıin bildiredi.
Qazaqstan Prezıdenti tabysty ekonomıkalyq damýdyń taǵy bir mańyzdy aspektisi halyqaralyq qarjy ınstıtýttarymen yntymaqtastyq aıasyn keńeıtý ekendigine toqtaldy.
- Qazaqstan Dúnıejúzilik bankpen 2,5 mıllıard dollardyń, Azııalyq bankpen 1,6 mıllıard dollardyń, Islam bankimen 1,1 mıllıard dollardyń yntymaqtastyq týraly negizdemelik kelisimine qol qoıdy. Eýropa qaıta qurý jáne damý bankimen de 550 mıllıon dollarǵa kelisim bar. Osylaısha, ındýstrııalandyrýdy júzege asyrý múmkindikteri aıryqsha ulǵaıdy, tek jumys isteý qaldy, - dedi Nursultan Nazarbaev.
Memleket basshysy strategııalyq baǵyt aıqyndalǵanyn, sonyń aıasynda Qazaqstan ekonomıkasynyń negizgi baǵyttaryndaǵy ınvestıtsııalyq sektorlardy damytýdyń basymdyǵy bar baǵdarlamalaryn halyqaralyq bankter arqyly birlesip qarjylandyrý qamtamasyz etiletinin aıtty.
Qazaqstan Prezıdenti atap ótkendeı, maýsym aıynda 2015-2019 jyldarǵa arnalǵan jańa ındýstrııalyq-ınnovatsııalyq damý baǵdarlamasy qabyldandy, onda óndirýshi emes, ındýstrııalyq derjava bolý úshin óndiristik qýattardy tezdetip jańǵyrtý mindeti qoıylǵan.
- Bul - elimiz úshin kúrdeli mindet. Ekinshi besjyldyq jospary ónerkásipti strategııalyq basqarý kontekstinde júzege asyrylatyn bolady. Osy jospardyń jalpy ınvestıtsııalar kólemi shamamen 6,6 trıllıon teńge, sonyń 90 paıyzy jeke ınvestıtsııalar bolady. Bul mindetti sheshý úshin búkil Úkimettiń jumys isteýine týra keledi, - dep atap ótti Nursultan Nazarbaev.
Memleket basshysy habarlaǵandaı, baǵdarlamany júzege asyrý 2019 jylǵa qaraı óndirilgen ónim kóleminiń ósimin 43 paıyzǵa jetkizýge, eńbek ónimdiligin 1,4 ese ulǵaıtýǵa múmkindik beredi.
Basymdyǵy bar salalarda 29 myńnan astam ónimdiligi joǵary jumys oryndary ashylady. Osyǵan baılanysty Qazaqstan Prezıdenti ındýstrııalandyrý úderisteriniń suranysyna saı keletin kadrlar daıarlaý qajettigine nazar aýdardy. Osy maqsatta 323 kásiptik standart ázirlendi, sonyń 147-si boıynsha bilim berý baǵdarlamasyn daıyndaý júrip jatyr. Bilim berý deńgeıi, materıaldyq-tehnıkalyq qamtylýy, oqytýshy-professorlyq quramy turǵysynan bilikti kadrlar daıarlaý mindetin atqara alatyn 10 ýnıversıtet jáne 9 kolledj iriktep alyndy. Sondaı-aq qyrkúıekte Parlamentke bilim berý jáne kadr daıarlaý júıesin jetildirý máseleleri boıynsha zań jobasy engiziledi.
- Indýstrııalyq-ınnovatsııalyq baǵdarlamanyń ekinshi besjyldyǵy qarqyndy bastalýy úshin Úkimet jyl sońyna deıin barlyq daıyndyq jumystaryn aıaqtaýy tıis, - dep atap ótti Nursultan Nazarbaev.
Qazaqstan Prezıdenti munaı-gaz sektoryn damytýdyń 2018 jylǵa deıingi keshendi jospary qabyldanǵanyn aıtty. Ony júzege asyrý MÓZ-degi munaı óńdeýdi 17,5 mıllıon tonnaǵa, munaı tasymalyn 98 mıllıon tonnaǵa jáne gazdy 35 mıllıard tekshe metrge deıin ulǵaıtýy tıis. Taıaý ýaqytta eldi 2030 jylǵa deıin gazdandyrýdyń bas syzbasy usynylýy kerek jáne kelesi jyldan bastap 1600-den astam eldi mekendi gazdandyrý josparlanýda. Bul oraıdaǵy halyqty qamtý aýqymy 12 mıllıon adamdy quraıdy dep kútilýde.
Sonymen qatar Memleket basshysy energııa servısi sharttary mehanızmin engizý jónindegi zańnyń ázirlemesin, sondaı-aq Dúnıejúzilik bankpen, Eýropa qaıta qurý jáne damý bankimen 55,7 mıllıon dollar mólsherindegi somaǵa energııa tıimdiligi jónindegi jobalardy qarjylandyrý týraly kelisimge qol qoıýdy qoldaıtynyn atap ótti.
Taý-ken metallýrgııasy ónerkásibin 2018 jylǵa deıin damytý jónindegi besjyldyq keshendi josparǵa sáıkes, jalpy quny 1,3 trıllıon teńge bolatyn 31 ınvestıtsııalyq jobany júzege asyrý kózdelgen.
Nursultan Nazarbaev ekinshi besjyldyq jospardyń basymdyǵynyń biri retinde logıstıka salasyndaǵy ındýstrııalandyrý jumysyn atady. Ol 2015 jyly «Batys Eýropa-Batys Qytaı» transkontınentaldy magıstrali qurylysy aıaqtalatynyn, sondaı-aq Aqtaý teńiz porty men «qurǵaq port» qýatyn arttyrý úshin «Qorǵas-Shyǵys qaqpasy» arnaýly ekonomıkalyq aımaǵy aýmaǵynda úsh qurǵaq júkter termınalynyń qurylysy júrip jatqanyn aıtty.
Astana-Şýchınsk avtojolymen júrip ótý úshin aqy engizý ony bıýdjet qarajatyn paıdalanbaı-aq kútip-baptaýǵa jáne jóndeýge múmkindik týdyrdy. Sonymen qatar Astana-Pavlodar avtojolynyń qurylysy bastalady, kelesi jyly Temirtaý-Qaraǵandy tas jolyn salý aıaqtalady, bul jumysty jalǵastyrý qajet. Memleket basshysy jol salý ekonomıkanyń mańyzdy basymdyǵy bolyp sanalatynyna nazar aýdartty.
Kólik-logıstıka júıesin damytý aıasynda «QTJ» AQ bazasynda logıstıkalyq aktıvterdi shoǵyrlandyrý jumysy júrgizildi.
- Elimiz Azııa-Tynyqmuhıt óńiri naryǵyna jáne Parsy shyǵanaǵy elderine tikeleı shyǵatyn biregeı Ortalyq Azııa derjavasyna aınalyp keledi. Eýrazııalyq ekonomıkalyq odaqtyń arqasynda biz Qazaqstannyń búkil Eýrazııa habyna aınalý múmkindigin iske asyra alamyz. Kólik-logıstıka salasyn damytý 21 ǵasyrdyń birinshi jartysyndaǵy jańa ekonomıkalyq kezeńge enýdegi bizdiń alǵashqy tájirıbemiz bolady, - dedi Nursultan Nazarbaev.
Budan bólek, ekonomıkalyq ósimdi qamtamasyz etýde agroónerkásip kesheni úlken ról atqarady.
- Biz - agrarlyq elmiz. Aýyl sharýashylyǵynyń azyq-túlik ónimine qajettilik álemde óse beredi, shamamen ol 2050 jylǵa qaraı 2 ese artpaq. Biz soǵan daıyndalýymyz kerek. Bul - bizdiń orasan eksporttyq rezervimiz. Ony paıdalaný maqsatynda bıyl aýyl úshin óte mańyzdy birqatar máseleler sheshildi. AShK sýbektilerin saýyqtyrýdy qarjylandyrý qaǵıdattary qabyldandy. Ol syıaqy mólsherlemelerin arzandatýǵa, kredıttik lızıngtik mindettemelerdi qaıtarý merzimderin uzartýǵa múmkindik beredi, - dedi Qazaqstan Prezıdenti.
Memleket basshysy agroónerkásip kesheni sýbektilerin qarjylyq saýyqtyrý úshin 52 mıllıard teńge bólingenin aıtty. Jalpy qaryzy 300 mıllıard teńgege jetetin 160-tan astam AShK sýbektisin saýyqtyrý kózdelip otyr. Sondaı-aq ol agrarlyq salaǵa sheteldik ınvestorlar tartýdyń mańyzdy mindet ekenine nazar aýdartty. Bul úshin ınvestıtsııalyq salymdardy sýbsıdııalaý qaǵıdattary qabyldandy, olarda aýyl sharýashylyǵy taýarlaryn óndirýshilerdiń shyǵystary úshin ótemaqy berý qarastyrylǵan. Aldyn ala baǵalaýlarǵa súıensek, bul agrarlyq óndiris salasyna qosymsha 48 mıllıard teńge jeke ınvestıtsııa tartýǵa múmkindik týǵyzady.
- 2014 jyly «Qazagro» holdıngi jelisi boıynsha jalpy somasy 36,5 mıllıard teńgelik 66 ınvestıtsııalyq jobany paıdalanýǵa berý josparlanyp otyr. Osynyń bári aýylda 2000 jumys ornyn ashýdy qamtamasyz etedi. Topyraq astyndaǵy kókónis ónimi ımportynyń 19 paıyz kólemi, sondaı-aq sıyr eti ımportynyń 7 paıyz kóleminiń orny toltyrylady. Tamaq ónerkásibine jasalatyn memlekettik qoldaýdyń jalpy kólemi taıaýdaǵy 5 jylda 220 mıllıard teńge deńgeıinde bolady dep josparlanǵan, - dedi Nursultan Nazarbaev.
Sondaı-aq Qazaqstan Prezıdenti elde teri, jún, maqta, balyq óńdeý, makaron jáne kondıterlik buıymdar óndirisi baǵyttary boıynsha aýylda jumys isteıtin shaǵyn bıznes úshin meılinshe qolaıly jaǵdaılar jasalǵanyn aıtty. Kásipkerlerge QQS-ǵa 70 paıyzdyq salyq jeńildigi usynylyp otyr.
- Búginde búkil álemde «ınvestıtsııalyq ashtyq» baıqalady. Sondyqtan memleket ınvestorlardy qoldaýǵa baılanysty shyǵystar men táýekelge bas tigýde. Biz elimizdegi iskerlik ahýal sol qolaıly qalpynda qalýy úshin barlyǵyn istep jatyrmyz. Mamyrdyń aıaǵyndaǵy QHR-ǵa meniń saparymnyń nátıjesinde bizdiń ekonomıkamyzǵa taǵy 10 mıllıard dollar ınvestıtsııa tartyldy. Ol ınvestıtsııalardyń ar jaǵynda Jambyl, Mańǵystaý, Aqtóbe, Almaty, Ońtústik Qazaqstan, Qostanaı jáne Qaraǵandy oblystarynda jańadan hımııa, munaı-gaz, elektr energetıkasy, ken óndirý salalary kásiporyndaryn ashý kózdelgen. Bular - tutas óńirlerdiń kelbetin ózgertetin ınnovatsııalyq, ǵylymdy jáne kapıtaldy kóp qajet etetin óndirister, - dedi Memleket basshysy.
Nursultan Nazarbaev Qazaqstan bizdiń elimizdi ınvestıtsııa naryǵyndaǵy kúshti oıynshyǵa aınaldyryp otyrǵan birqatar artyqshylyqtarǵa ıe ekenin, al keleshekte ol Eýrazııalyq ekonomıkalyq odaqtyń ınvestıtsııalyq ortalyǵyna aınalýy múmkin ekenin aıtty.
Sondaı-aq Qazaqstan Prezıdenti qarjy júıesin saýyqtyrý jumysyn jalǵastyrýdy tapsyrdy. Atap aıtqanda, «Samuryk-Qazyna» UÁQ ekinshi deńgeıdegi bankter aktıvinen shyǵýǵa tıis. Bul qorǵa óziniń basty mindetine -korporatıvtik basqarýdy jaqsartýǵa, aktıvterdi kóbeıtýge, ulttyq holdıngter aınalasynda bıznes-qurylymdar ashýǵa kóshken jón.
Memleket basshysy jalpy birinshi jartyjyldyqta aýqymdy jumys atqarylǵanyn aıtty.
- Bul - Úkimettiń barlyq qurylymy men óńir ákimderiniń pármendi jumysynyń nátıjesi. Men sondaı-aq el Parlamenti depýtattaryna josparlaǵanymyzdy júzege asyrýǵa múmkindik týdyrǵan birqatar mańyzdy zań jobalaryn jedel qabyldaǵany úshin rızamyn. Endi kelesi mindetter týraly oılanǵan jón, biz tek joldyń basyndamyz. Bizdiń mindetimiz - óńdeýshi ónerkásiptiń óz mańyzy jóninen shıkizat salasy deńgeıine jetip, al keleshekte odan asyp túsýine qol jetkizý, - dedi Nursultan Nazarbaev.
Keńes kezinde sóz sóılegen Premer-Mınıstrdiń orynbasary - Indýstrııa jáne jańa tehnologııalar mınıstri Á.Isekeshev 4,5 jylda 672 joba júzege asyp, 69 myń turaqty jumys orny ashylǵanyn baıandady. Budan bólek, Indýstrııalandyrý kartasy nysandarynda 3,2 trıllıon teńge ónimi óndirilip, eksport 133 mıllıard teńge boldy, jalpy eksport kólemindegi daıyn ónimniń úlesi 8 paıyzǵa jetti, 325 jańa ónim túri ıgerildi.
- Indýstrııalyq-ınnovatsııalyq damýdyń birinshi besjyldyǵynyń aıaqtalýyna jarty jyl qaldy. Bıyl biz kórshiles naryqtardaǵy jáne jalpy álemdik ekonomıkadaǵy ahýaldyń kúrdeli ekenin kórip otyrmyz. Naqty jospar bar, biz aldymyzǵa qoıylǵan mindettiń bárin oryndaı alamyz dep úmittenemiz. Osy jyly 700 mıllıard teńgelik 120 jobanyń qurylysy aıaqtalady. Búgin 21 joba iske qosylady, - dedi Á.Isekeshev.
Ekonomıka jáne bıýdjettik josparlaý mınıstri E.Dosaev ındýstrııalyq-ınnovatsııalyq damý baǵdarlamasy álemdik qarjy daǵdarysy kezeńinde daǵdarysqa qarsy basty qural rólin atqara otyryp, ekonomıka ósiminiń qarqynyn saqtaýǵa, sondaı-aq jumyspen qamtý deńgeıin qamtamasyz etýge múmkindik bergenine toqtalyp ótti.
- Baǵdarlamany qarjylaı qamtamasyz etý maqsatynda 2010-2013 jyldar kezeńinde 3,7 trıllıon teńgege jýyq qarajat bólindi. Budan bólek, ınvestıtsııalyq jobalardy júzege asyrýǵa 2,4 trıllıon teńgeden astam jeke ınvestıtsııa tartyldy. Ekonomıkanyń ortasha jyldyq 6,4 paıyz ósiminiń qarqynyn eskergende, 2013 jyldyń qorytyndysy boıynsha naqty ІJÓ-niń 2008 jylǵy negizgi kórsetkishten 30 paıyz ósimi qamtamasyz etildi. Atalǵan kezeńde naqty alǵanda ІJÓ 2013 jyly eki eselenip, 34,1 trıllıon teńgege jetti. 2013 jyl qorytyndysy boıynsha eńbek ónimdiligi óńdeýshi ónerkásipte 57,5 myń dollar boldy, - dedi E.Dosaev.
Іs-shara aıasynda sondaı-aq óńirlermen telekópir ótip, onyń barysynda jumys istep turǵan jáne salynyp jatqan birqatar ındýstrııalyq-ınnovatsııalyq nysandar tanystyryldy. Telekópir aıaqtalǵan soń Memleket basshysyna saltanatty túrde «Qurmetti metallýrg» belgisi tapsyryldy.