Bıyl ulttyń úni bolǵan qos radıonyń mereıli merekesi
«Qazaq» jáne «Shalqar» radıolarynyń Almaty stýdııasynyń jetekshisi Baqyt Jaǵyparulynyń aıtýynsha, qazaqtyń únin qazaqqa jetkizip jatqan «Qazaq radıosynyń» orny qashan da erekshe.
«Bıyl qazaqtyń ún jarııasy Qazaq radıosynyń ǵasyrlyq toıy, sonymen qatar táýligine 18 saǵat habar taratatyn «Shalqar» radıosyna 55 jyl tolyp otyr. Jalpy, «Qazaq Radıolary» JShS 2017 jyly seriktestik bolyp quryldy. Onyń quramyna «Qazaq radıosy», «Shalqar», «Astana» radıosy jáne bıyl qurylǵanyna 10 jyl tolǵan «Klassıka» kiredi. Seriktestiktiń bas dırektory Ernur Býrahan», - deıdi ol.
Qazaq radıosy tutas bir ulttyń tirshilik tinin, qaıtalanbas mádenı bolmysyn ulaǵattap kele jatqan aqparat quraly. Onyń tarıhy tereńde.
«Qazaq radıosynyń baıyrǵy qyzmetkeri, professor, jýrnalıstıka salasyndaǵy bizdiń ustazymyz Namazaly Omashuly 2001 jyly «Egemen Qazaqstan» gazetinde «Qazaq radıosyna qansha jyl» degen zertteý maqalasyn jarııalady. ıAǵnı, Namazaly Omashuly Máskeýdiń bes arhıvinen tabylǵan derekterge súıene otyryp, qazaq radıosy 1921 jyly habar tarata bastaǵanyn dáleldedi. Keıbir ǵalymdar qazaq radıosynyń tarıhyn 1931 jyldan bastaıdy, bul da negizsiz emes. Óıtkeni sol jyly Almatyda mamyr aıynyń basynda úlken alǵashqy radıostantsııa salynǵan. ıAǵnı, 1930-40 jyldar aralyǵyn qazaq radıosynyń qalyptasý, damý kezeńi dep aıtýǵa tolyq negiz bar», - deıdi ol.
Spıkerdiń aıtýynsha, soǵys jyldary qazaq radıosyna jumysqa mektep oqýshylary tartylǵan.
«1931 jyly qazaq radıosynyń resmı alǵashqy basshysy Aıtpaı Hangeldın boldy. Odan keıin soǵys jyldarynda basshylyq qyzmetke Ǵazız Ospanov taǵaıyndalǵan. Sol kisilerdiń pikirleri, bergen suhbattary radıonyń altyn qorynda saqtalǵan. Ǵazız (Omarǵazy) Ospanov aǵamyzdyń aıtýynsha, soǵys jyldarynda radıoǵa mektep jasyndaǵy jasóspirimder tartylǵan. Sol zamanda 1947 jyly tehnıkýmdy bitirip kelgen Zámzágúl Sháripova jumys istegen. Ol kezde Zámzágúl apamyz nebári 15-16 jasta bolǵan. Sondaı-aq, birqatar óner adamdary radıonyń damýyna ólsheýsiz úles qosty. Solardyń qatarynda Sháken Aımanov ta bar. Qazaq radıosynyń qarlyǵashy dıktor Mına Seıitova 1934 jyly 15 jasynda dıktor bolyp jumys istedi. Ol kisiniń de daýsy saqtalǵan. Bizde bar», - deıdi Baqyt Jaǵyparuly.
Qazaqtyń «Levıtany» atanǵan Qazaqstannyń halyq ártisi Ánýarbek Baıjanbaev qazaq radıosynyń maqtanyshy. Ol 1943 jyly maıdanda jaralanyp, elge oraldy. Sol jyly ol radıoǵa dıktorlyqqa shaqyrtý aldy. Ómiriniń sońyna deıin, 50 jyldaı radıoda qyzmet atqardy. Qazaq radıosynyń altyn qorynda búginde áıgili dıktordyń oqýynda 400-den astam jazbalar, on myńdaı ádebı, mýzykalyq habar saqtaýly.
«Ánýarbek Baıjanbaev atamyzdyń Qazaq radıosyna sińirgen eńbegi ushan-teńiz. Ol radıoǵa 18 jasynda kelgen. Bul kisi Muqaǵalı Maqtaevtyń radıoda jumys isteýine yqpal jasaǵan. Qarap otyrsańyz radıoda urpaqtar sabaqtastyǵy úzilgen emes.Tulǵanyń tulǵaǵa degen qurmeti erekshe bolǵan. Eger Muqaǵalı Maqataev Ánýarbek atamyzdyń yqpalymen radıoda jumys istemese, biz aqıyq aqynnyń daýysynyń qandaı bolǵanyn bilmes edik. Óıtkeni, qazir Maqataevtyń oqyǵan óleńderi Qazaq radıosynyń altyn qorynda saqtalǵan. Bıyl radıoǵa – 100 jyl, M. Maqataevtyń – týǵanyna 90 jyl. Zámzágúl Sháripovanyń týǵanyna – 90 jyl. Osynyń bári Qazaqstan Táýelsizdiginiń 30 jyldyǵymen tuspa-tus kelip otyr», - deıdi jýrnalıst.
Sonymen qatar, ol Qazaq radıosynyń 100 jyldyǵyna arnalǵan is sharalarǵa toqtaldy.
«Qazaq radıosynyń ǵasyrlyq toıyna arnalǵan sharalar bastalyp ketti. Birneshe ǵylymı konferentsııa uıymdastyryldy, Almaty oblysynyń qoldaýymen «Qazaq» jáne «Shalqar» radıolarynyń mereıtoıy atalyp ótti. Jetisý jurtyshylyǵy radıo ardagerleri men jýrnalısterine qurmet kórsetti. Sonymen qatar, mereıtoıǵa oraı Túrkistan qalasyndaǵy Q.A.ıAsaýı atyndaǵy Qazaq-Túrik halyqaralyq ýnıversıtetinde «Qazaq radıosy» dərishanasy ashyldy. Taǵy bir aıtarlyǵy, Qazaq radıosyna kóshe ataýyn berý elimizdiń ońtústigindegi Shymkent pen Qyzylorda qalalarynda sándi de úlken saltanatpen bastalyp, elorda tórinde óz jalǵasyn tapty. ıAǵnı, Nur-Sultan qalasynda da Qazaq radıosynyń qurmetine kóshe ataýy berildi. Biz Almaty qalasynyń ákimdigi men máslıhatyna usynymhat joldadyq. Ózimiz otyrǵan qara shańyraq Jeltoqsan, № 175 ǵımaratyn tarıhı eskerkishter tizimine engizýdi suradyq. Taıaýda bul oń sheshimin taýyp qalar. Sonymen qatar, ǵımarattyń syrtyna «Radıo úıi» degen memorıaldyq taqta ornatylady jáne birinshi qabatta arnaıy radıo buryshy ashylady. Fotoalbom ázirlenip jatyr», - deıdi spıker.
Baqyt Jaǵyparuly sóz arasynda «Shalqar» radıosy – ulttyq qundylyqtardy dáripteıtin rýhanı-mádenı baǵyttaǵy radıo ekenin tilge tıek etti.
«Almaty stýdııasyna keler bolsam, biz «Qazaq» jáne «Shalqar» radıosy boıynsha ońtústik astanadan habar taratamyz. «Shalqar» radıosynda tańǵy baǵdarlamany saǵat 7:00 men 10:00 aralaǵynda tikeleı efırde taratyp otyrmyz. Keshki saǵat 18:00 -den 19:00-deıin «Sazdy sálem» quttyqtaý baǵdarlamasy Almaty stýdııasynan shyǵady. Odan keıin keshki saǵat 20:00 men 21:00 aralaǵynda «Shalqar keshi kóńildi» baǵdarlamasy tikeleı efırde Almaty stýdııasynan shyǵady. «Almaty túni» baǵdarlamasy aptanyń bes kúninde ártúrli taqyrypta tyńdarmandarǵa jol tartady. Sonymen qatar, kún saıyn «Kel balalar, oqylyq» atty 15 mınýttyq habarymyz bar.
Búginde Qazaq radıosy altyn qorymen maqtanady. Radıonyń altyn qorynda 100 myńnan astam daýys bar. Onyń ishinde mýzykalyq, ádebı habarlar men elge tanymal tulǵalardyń daýysy saqtalǵan. Osy kisilerdiń úni bolshaq urpaqtyń esinde qalý úshin «Shalqar» radıosy boıynsha aptasyna bes ret «Altyn qor» baǵdarlamasy usynylady. Budan bólek, qazaq poezııasyn nasıhattaý maqsatynda «Temirqazyq» atty mýzykalyq saǵatymyz bar», - deıdi Almaty stýdııasynyń jetekshisi.
Baqyt Jaǵyparulynyń aıtýynsha, Qazaq radıosynyń «Dostyq» redaktsııasynan shyǵatyn orys, tatar, nemis, ózbek, uıǵyr, ýkraın jáne túrik tilderindegi habarlar da elimizde turatyn ult pen ulystardy bir-birine jaqyndastyryp, memlekettiń birtutastyǵyn saqtaý jolynda mańyzdy da zor ról atqarady. Sonymen qatar, aptanyń beısenbisinde tikeleı efırde «Halyq úni» degen habar shyǵady.
«Aqyn Talant Arynǵalı «Radıo shejire» baǵdarlamasyn ázirleıdi. Onda burynǵy ardagerlerimiz nasıhattalady», - deıdi ol.
Qazaq radıosy jańa maýsymǵa qyzý daıyndyq ústinde.
«Qyrkúıekte jańa maýsym bastalady, osy kezeńge jańa baǵdarlamalar ázirleımiz. Munda, jýrnalıstıkalyq zertteý jumystary júrgiziledi. ıAǵnı, tyńdarman qandaı habar tyńdaǵysy keledi nemese qoǵamda qandaı túıitkil máseleler bar, radıo arqyly osyny zerdeleımiz. «Qazaq radıolary» JShS Bas dırektory Ernur Býrahannyń jetekshiligimen qazirgi ýaqytta pysyqtaý jumystary júrip jatyr», - dep atap ótti ol.
Onyń aıtýynsha, radıo úlken aqparattyq sala, onyń ózindik erekshelikteri bar.
«Radıo – aqparattyń dáldigi men jyldamdyǵy. Olaı deıtinim, telearnalar aldymen túsiredi, sosyn montaj jasaıdy, sodan keıin baryp efırge shyǵarady. Radıo qaınap jatqan oqıǵanyń ortasynan tikeleı efırde aqparatty bere alady. Bizde jańalyqtar saǵat saıyn shyǵady. Desek te, eger shuǵyl materıal bolyp jatsa kez kelgen habardy bólip, aqparatty taratyp jiberemiz. Qazir – ınternet zamany. Tehıka damyǵan. Kólik aıdap kele jatqan júrgizýshi nemese kabınetinde radıo qondyrǵysy bar dáriger naýqasty qabyldap otyryp barlyq jańalyqtan habardar bola alady. ıAǵnı, olardyń áleýmettik jelini ashyp qaraýǵa qoldary tımeýi múmkin. Al, radıo osy jerde taptyrmas aqparat quraly. Biz osylaı erekshelenimiz.
Ekinshiden, radıonyń talaby – ún, til tazalyǵy. Árbir árip óziniń ornynda bolý kerek. Úshinshi –stsenarıı. Bul radıo qyzmetkeriniń daıyndyǵy», - deıdi radıo jetekshisi.
Sonymen qatar, ol Almatydaǵy radıonyń tehıkalyq bazasyna toqtaldy.
«Bizdiń tehnıkalyq bazamyz jańartylǵan. Negizi alty stýdııamyz bar. Onyń úsheýinde aldyn ala taspa jazylady, qalǵan úsheýinde tikeleı efırde habar taratylady. Biz otyratyn ǵımarat shaǵyn jóndeýden ótti. Jańa jıhazdar qoıyldy», - dep atap ótti spıker.
Ǵylymı-tehnıkalyq progrestiń, zamanaýı tehnologııanyń qaryshtap damyǵan kezinde radıo da ýaqyt kóshimen birge keledi. Qazaq radıosyn búginde ǵalamtor júıesinen de tyńdaýǵa bolady. Desekte, oń sheshimin kútip otyrǵan máseleler de joq emes.
«Jasyratyn joq. Ótken ǵasyrdyń 90 jyldarynda bizdiń «Qazaq» jáne «Shalqar» radıosynyń habarlary aýyldy jer turmaq Almaty qalasy mańyndaǵy eldi mekenderge jetpeı qaldy. Bul problema áli de bar. Aqparat jáne qoǵamdyq damý mınıstrliginiń shekara mańyndaǵy aýdandarda Qazaqstannyń aqparattyq qaýipsizdigin qamtamasyz etý úshin radıostansalar jelisin keńeıtý týraly sheshimi negizinde radıohabar taratýdyń memlekettik jelisin damytý jónindegi Jol kartasy ázirlendi. Qazir «Qazaq» radıosy respýblıkanyń 89% aýmaǵynda habar taratady jáne aldaǵy ýaqytta da elimizdiń barlyq shekaralas aýdandaryn qamtýdy josparlap otyr», - deıdi ol.
Sóz sońynda keıipkerimiz barsha áriptesterin kásibı merekemen quttyqtady.
«Kemedeginiń jany bir» deıdi, jyl saıyn 28 maýsym jýrnalıster kúni atalyp ótedi. Buqaralyq aqparat quralyndaǵy jýrnalıster qaýymy halyq úshin jumys isteıdi. Onyń aıǵaǵy – byltyr pandemııa kezinde jýrnalıster dárigerler sııaqty aldyńǵy shepte boldy. Aýyryp ta qalǵan áriptesterimiz boldy. Sondyqtan, barsha áriptesterime densaýlyq, amandyq, shyǵarmashylyq shabyt tileımin. Bir-birimizdi qoldap, nasıhattap júrsek jýrnalıster almaıtyn qamal joq. Mereke qutty bolsyn!», - dep qortyndylady Baqyt Jaǵyparuly.