Bıyl 2,6 mln gektardan astam jer erikti túrde memlekettik menshikke qaıtaryldy
Prezıdenttiń bul máseleni halyqqa arnaǵan Joldaýynda aıtýy tegin emes. Álem boıynsha jer kólemi jaǵynan toǵyzynshy oryndamyz dep keýde kergenimizben aýyl sharýashylyǵy salasymen aınalysatyn azamattarymyz jer joq, degen ýáj aıtýmen keledi. Jerdi uzaq jylǵa jalǵa alyp otyrǵandar jeri joqtarǵa jalǵa beredi nemese múlde jolatpaıdy. Ne ózi ıgermeıdi ne ózgege bermeıdi. Al, búgingi tańda álem boıynsha azyq-túlik qaýipsizdigi aldyńǵy orynǵa shyǵyp otyr. Al, azyq-túlik osy jerden alynady. Qolda bar dúnıeni tıimdi paıdalana almasaq, kimge ókpeleımiz? Bul bir kúrdeli másele.
Kúni keshe ǵana Parlament Senatynyń jalpy otyrysynda depýtat Aqylbek Kúrishbaev ıgerilmeı jatqan jerlerge qatysty Úkimet basshysy Asqar Mamınniń atyna depýtat saýalyn joldady.
«Aýyldyq jerlerdi órkendetýdiń negizi – jeke qosalqy sharýashylyqtardy damytýdyń naqty mehanızmin qalyptastyrý. Ol úshin ǵaryshtyq monıtorıng derekteri negizinde, ıgerilmeı nemese tıimsiz paıdalanyp jatqan jerlerdi qaıtyp alý jónindegi jumystatrdy belsendi túrde júrgizý kerek. Sondaı-aq, olardy eń aldymen jeke qojalyq sharýalarynyń jer máselelerin sheshý úshin paıdalaný qajet», – dedi Aqylbek Kúrishbaev.
Aýyl sharýashylyǵy mınıstrliginen ıgerilmeı jatqan jerlerge qatysty málimet suratqan edik. Olardan kelgen jaýapta 2015 jyldan bastap paıdalanylmaı jatqan jerlerdiń anyqtalýyn baqylaý qyzmeti jergilikti atqarýshy organdarǵa berilgeni aıtyldy. Іs júzinde jerdi qaıtaryp alý tetigi uzaqqa sozylady. Aýyl sharýashylyǵy jerlerin utymsyz paıdalaný faktisin dáleldeý úshin birneshe ret tekserý júrgizý qajet, sodan keıin úshinshi jyly ǵana jerdi alyp qoıý týraly sotqa talap aryz beriledi. Sondyqtan, is júzinde jer ýchaskelerin májbúrlep alyp qoıý jáne josyqsyz jer paıdalanýshylardy salyq organdaryna jiberý faktileri óte sırek kezdesedi. Osyǵan baılanysty, Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi zańnamalyq bazaǵa paıdalanylmaıtyn aýyl sharýashylyǵy jerlerin tekserý kezeńderin jáne alyp qoıý merzimderin qysqartýdy (2 jyldan 1 jylǵa deıin), tsıfrlyq tehnologııalardy qoldaný arqyly jerdi qashyqtan zondtaý derekterin paıdalana otyryp, baqylaý protsesin avtomattandyrýdy kózdeıtin túzetýler ázirlegen. Sondaı-aq, paıdalanylmaıtyn aýyl sharýashylyǵy jerlerine salynatyn salyqty 10 eseden 20 esege deıin ulǵaıtý máselesi qarastyrylýda.
2019 jyldyń qazan aıynda zańnamalyq norma qabyldanǵan, al bıyl qańtar aıynda Jerdi qashyqtan zondtaý derekteri veb-portalynda paıdalanylmaıtyn aýyl sharýashylyǵy jerlerin anyqtaýdyń tsıfrlyq tetigin aıqyndaıtyn buıryq qabyldanǵan eken.
Osyǵan baılanysty, aýyl shaýrashylyǵy maqsatyndaǵy jerlerdi qorǵaý salasyndaǵy baqylaý fýnktsııalaryn odan ári kúsheıtý maqsatynda Mınıstrlik jerdiń paıdalanylýyn ǵaryshtyq monıtorıngteý ádisin engizip, Aqmola, Qostanaı, Shyǵys Qazaqstan jáne Mańǵystaý oblystarynda pılottyq joba iske qosylǵan. Atalǵan joba boıynsha, paıdalanylmaıtyn jerlerdi anyqtaýdyń barlyq protsesi veb-portalda júzege asyrylady. Bul jer ınspektorlarynyń jumysyn edáýir jeńildetip, jer paıdalanýshylardyń ýchaskelerdi tıisti maqsatta paıdalanýǵa yntalandyrady.
Júrgizilgen jumystardyń nátıjeleri boıynsha 2020 jyldyń basynan beri pılottyq aımaqtarda 7,7 mln gektar paıdalanylmaıtyn aýyl sharýashylyǵy jerleri anyqtalǵan. Onyń 2,6 mln gektardan astamy erikti túrde memlekettik menshikke qaıtarylypty. Osy jobany júrgizý barysynda mınıstrlik ony odan ári jetildirý úshin egjeı-tegjeıli taldaý júrgizip jatyr.
Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń 2020 jylǵy 10 shildedegi Úkimettiń keńeıtilgen otyrysynda bergen tapsyrmasynyń aıasynda «Qazaqstan Respýblıkasynyń keıbir zańnamalyq aktilerine jyljymaıtyn múliktiń biryńǵaı memlekettik kadastry sheńberinde memlekettik qyzmetterdi tsıfrlandyrý máseleleri boıynsha ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» zańnyń jobasyn ázirledi. Zań jobasy jer ýchaskelerin elektrondyq túrde memleket menshiginen tikeleı berý jáne saýda-sattyq júrgizý arqyly berýdiń tártibin retteıdi.
Naqty reglamenttelgen tártip osy máseleniń ashyqtyǵyn qamtamasyz etedi jáne jer ýchaskelerin alýdy jeńildetedi, sybaılas jemqorlyqtyń aldyn alady, olardy ekonomıkalyq aınalymǵa tartýǵa yqpal etetin bolady. Sondaı-aq, zań jobasynda usynylyp otyrǵan ózgerister jer ýchaskesin alý rásiminiń ashyqtyǵyn qamtamasyz etedi.
«Qazaqstan fermerler odaǵy» qaýymdastyǵynyń tóraǵasy Jıgýlı Daırabaı paıdalanylmaı jatqan aýyl sharýashylyǵy jerlerine qatysty pikirin bildirgen edi.
Qaýymdastyq tóraǵasynyń aıtýynsha, elimizde 212 myń shaǵyn shaýashylyq men fermer sharýashylyǵy jumys istep jatyr. Onyń syrtyndaǵy 16 500 túrli aýyl sharýashylyǵy qurylymyn qosqanda 230 myńǵa jetedi. Egistik jerler men jaıylymdyq jerdiń ıgerilýine keler bolsaq, qujat boıynsha bos jatqan jer joq. Báriniń ıesi bar. Eger bos jatqan jerge baryp qazyq qaqsań, qojaıyny shaýap keledi. Men osy jaqynda 10 myń shaqyrym jer júrip, segiz oblystyń sharýalarymen kezdesip keldim. Olarǵa memleket tarapynan qandaı kómek kerek, tolǵandyratyn ne, degen sııaqty máselelerdi zerdeledim. Aqmola oblysynyń Esil aýdany basshylarymen kezdestik. Olardyń aıtýynsha aýdanda 90 myń gektar egistik jer, 35 myń gektar jaıylymdyq jer ıgerilmeı jatyr eken. Jergilikti ákimdikter ony teksere almaı otyrmyz, deıdi. Óıtkeni, 2022-jylǵa deıin jerdi tekserýge zańdy túrde moratorıı jarııalanǵan», - deıdi Jıgýlı Moldahalyquly.
«Qazaqstan fermerler odaǵy» qaýymdastyǵy tóraǵasynyń pikirinshe, aýyl sharýashylyǵy jerlerine qatysty zań qabyldaǵanda ár óńirdiń ereksheligi men ondaǵy problemalyq máseleler eskerilýi kerek.
«Osy saparymda qansha aýdan, oblys basshylarymen kezdestim. Olarda da osy túıtkil. Oblys, aýdan basshylary jumys istemeıin dep otyrǵan joq. Óz óńirlerindegi ıgerilmeı jatqan jerlerdi memleket menshigine qaıtaryp, jerdi naqty ıgeretin, jumys isteıtin sharýalarǵa alyp bergileri kelip-aq otyr. Biraq, zańnan attap óte almaıdy. Budan bólek, aýyldardaǵy qunarly jerdi alyp, ıgerip jatqandar bar. Máselen, olar kóktemde egin egedi, kúzde jınap alyp ketedi. Kóbi qaladan barady, aýylda turatyndar emes. Sol aýyldyń jerin paıdalanyp paıda tabady eken, endeshe sol aýylǵa qarassyn. Aýyldyń ınfraqurylymyn qalypqa keltirýge atsalyssyn. Aýyldyń jolyn jóndesin, aýzsý tartyp bersin, basqa da aýyldyqtar muqtaj máseleniń sheshilýine muryndyq bolsyn. Baıýdy kózdegen adam ózin ǵana emes, sol jerdiń halqyn da oılasyn. Osyndaı jaýapkershilikti olarǵa mindetteıtin zań kerek», - deıdi «Qazaqstan fermerler odaǵy» qaýymdastyǵy tóraǵasy.
Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi jer qatynastaryna qatysty túıtkildi máselelerdi qaıta qarap jatqanǵa uqsaıdy.
«Aýyl sharýashylyǵy mınıstrliginiń Jer komıteti birqatar máseleni qaıta qarap jatyr. Komıssııa qurylǵan. Biz de óz usynysymyzdy aıttyq. Sol usynystarymnyń bireýin aıta keteıin. Mysaly, sharýa jerdi 49 jylǵa jalǵa aldy, óte jaqsy jumys istep keledi. Bir kúni osy merzim aıaqtalady. Zań boıynsha álgi sharýa paıdalanyp kele jatqan jer qaıtadan aýktsıon arqyly berilýi kerek. Al, osy jerdi tıimdi ıgerip kele jatqan sharýa jerden aıyrylady ǵoı. Aýktsıonda uta almaýy múmkin. Sonda uzaq jyldar boıy jemisti jumys istep kele jatqan sharýashylyqty jersiz qaldyryp, tamyryna balta shapqanymyz bolmaı ma? Sondyqtan, eger sharýa jerdi tıimdi ıgerip, sharýashylyǵyn damytyp kele jatqan bolsa, merzimin odan ári uzartýdy qarastyrý týraly usynysymyzdy jetkizip otyrmyz», - deıdi Jıgýlı Daırabaı .
Qoryta kelgende, Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi ıgerilmeı jatqan jerdiń kólemin barynsha azaıtý maqsatynda jańa tehnologııany paıdalana otyryp, naqty iske kiriskenin joǵaryda aıttyq. Sharýalardyń múmkindigin keńeıtý arqyly ǵana mol tabysqa jetetinimiz aıdan anyq. Endeshe, aýyldyń qamyn oılaǵan el azamattarynyń isi ilgeri bolsyn!