Birtanov reformasy: Naýqastardy «jasandy ıntellekt» emdeıdi
Álbette, biryńǵaı elektrondy bazany jasaqtaý úshin aldymen árbir aýrýhananyń óz ishindegi lokaldy jelisin, ıaǵnı ishki aqparat almasýdyń elektrondy júıesin retke keltirgen jón. Búginde emhanaǵa tirkelý, kezekke turý sııaqty elektrondy qyzmetter de sony kózdeıdi. Al árbir medıtsınalyq mekemeniń ishki júıesin retke keltirgennen keıin olardyń barlyǵyn ortaq bir jelige, biryńǵaı platformaǵa qosý qajet. Densaýlyq saqtaý mınıstri Eljan Birtanovtyń aıtýynsha, qazirgi kezde aqprattyq júıelerdi ózara qosý jáne biryńǵaı derekter bazasyn qurý maqsatynda ıntegratsııalyq platforma qurylyp jatyr. Atalǵan bastamaǵa Dúnıejúzilik banktiń ózi qoldaý jasap keledi. «Aǵymdaǵy jyldyń aıaǵyna deıin sol platformany pılottyq negizde iske qosý josparlanyp otyr. Sonyń negizinde elektrondy densaýlyq pasporty, patsıenttiń jáne dárigerdiń jeke kabıneti qurylady. Aldaǵy ýaqytta elektrondy densaýlyq pasportyn oıdaǵydaı engizý úshin árbir medıtsınalyq uıym patsıentter týraly derekterdi berýi tıis. Árıne, oǵan qajetti kompıýterlik tehnıka, sapaly ınternet pen aqparattyq júıeler kerek», - deıdi Eljan Amantaıuly.
Resmı málimetke sáıkes, búginde respýblıka boıynsha emhanalardyń 45 paıyzynda ishki aqparattyq júıeleri bar. Demek, olardyń barlyǵy patsıentter týraly qajetti derekterdi berýge ázir. Alaıda qalǵan emhanalar áli kúnge deıin qaǵazbastylyqtan arylǵan emes, tıisti qujattardy qolmen toltyryp júr. Jyl basynan beri medıtsınalyq mekemelerdi kompıýterlik tehnıkamen qamtamasyz etý kórsetkishi eki esege artyp, respýblıka boıynsha 74 paıyzǵa jetse de, Ońtústik Qazaqstan, Jambyl men Shyǵys Qazaqstan oblystary ortasha kórsetkishke de jete almaǵan. Bul rette jergilikti bılik kelesi jyldyń aıaǵyna deıin barlyq medıtsınalyq mekemelerdi aqparattyq júıeler men kompıýterlik tehnıkamen tolyǵymen qamtamasyz etemiz dep sendiredi. Degenmen, onyń syrtynda ınternet máselesi taǵy bar. Sebebi sapaly ınternet jelisi bolmasa, ózara aqparat almasý taǵy múmkin emes. Osylaısha kúrmýeýli máseleler sabaqtasa sheshimin tappasa biryńǵaı platformany da iske qosa almaımyz. Ókinishke qaraı elimizde emhanalardyń jartysynyn kóbi ınternetke shyǵa almaıdy eken. Onyń da ózindik sebepteri bar. Negizi oblystyq jáne qalalyq emhanalardyń barlyǵynda ınternet bar. Al ınternetsiz otyrǵan mekemelerdiń basym bóligi - shalǵaı jerde ornalasqan aýyl emhanalary. Mınıstr Birtanovtyń aıtýynsha, kelesi jyldyń aıaǵyna deıin shalǵaı jatqan emhanalardy da ınternetke qosý qajet. Óıtkeni 2019 jyldan bastap barlyq medıtsınalyq mekemelerdi tolyǵymen elektrondy júıege aýystyrý josparlanyp otyr. Sodan bastap, dárigerler qaǵazbasty jumystan tolyǵymen qutylady degen senim bar. Sebebi ambýlatorlyq kitapshalar, tipti dárigerlik retseptter elektrondy túrde jazylady.
Shyny kerek, densaýlyq saqtaý mınıstrliginiń qazirgi bastamalaryn iske asyrý úshin ákimderdiń belsendi áreketi, ortaq iske degen janashyrlyǵy qajet-aq. Sebebi aqparattyq júıelerdi qurý men kompıýterlik tehnıkamen qamtamasyz etý sharalary jergilikti jerde sheshiledi. QR Aqparat jáne kommýnıkatsııalar mınıstrligi ınternetpen qamtý jaǵyn rettep bermese taǵy bolmaıdy. Atalǵan vedomstvonyń basshysy Dáýren Abaevtyń aıtýynsha, aldaǵy eki jyldyń ishinde respýblıka boıynsha 900-den astam densaýlyq saqtaý nysandaryn sapaly ınternetpen qamtamasyz etý kózdelgen. Al 2020 jyldan bastap qalǵan aýyldy mekenderge de ınternet jelisi tartylady. Soǵan qaraǵanda, aldymen qalalyq jáne aýdandyq aýrýhanalar jelige tolyǵymen qosylady. Aýyl emhanalaryna ınternet birtindep jalǵanady.
Toq eteri Densaýlyq saqtaý mınıstri Eljan Birtanov úsh jyldan keıin barlyq qazaqstandyqtarǵa elektrondy densaýlyq pasportyn ashyp berýdi kózdeıdi. «Bári oıdaǵydaı bolsa, 2020 jylǵa deıin barlyq qazaqstandyqtarda elektrondy densaýlyq pasporty bolady. Onda patsıent týraly aqparat jınaqtalady. Adam týǵannan bastap qaı emhanaǵa barsa da, onyń dárigerge qaralǵany, qandaı dıagnoz qoıylǵany jáne taǵy basqa málimetter elektrondy densaýlyq pasportyna túsip otyrady. Budan bólek, biz mobıldik qosymshalar arqyly medıtsınalyq qyzmetterdi damytatyn bolamyz. Al «IBM» kompanııasymen birlese otyryp, onkologııa salasynda «jasandy ıntellektti» paıdalaný jobasyn pılottyq negizde iske asyrý jospary bar. Atalǵan júıe ǵalamtordaǵy ǵylymı maqalalardy avtomatty túrde taldap, naqty bir patsıentti emdeý jolyn usynatyn bolady. Ony kúzde iske qosatyn bolamyz», - deıdi mınıstr Birtanov.
Shyndyǵynda densaýlyq saqtaý salasyndaǵy elektrondy júıe sátti iske assa, biraz máselelerdi sheshýge bolady. Emhanalarda kezekter sany kúrt azaıady. Adamdar úıden shyqpaı-aq, dárigerdiń keńesteri men retseptin alyp, jeke ýaqytyn únemdeı alady. Al retsepter ashyq túrde jazylsa, iri farmatsevtıkalyq kompanııalardyń óz preparattaryn dárigerler arqyly patsıentterge tyqpalaý áreketteri de azaıýy tıis. Nazar aýdaratyn másele, sol elektrondy júıeniń qaýipsizdigin qamtamasyz etý. Óıtkeni naýqas týraly aqparat qupııa málimetter sanatyna jatady. Al qandaı da bir kıbershabýyldar bola qalsa, sol qupııa málimetter joıylyp, densaýlyq salasynyń tutas bir júıesi istemeı qalýy ábden múmkin.