Birtanov reformasy: Bas dárigerdiń 300-400 myń teńgesin medbıkelerge taratyp berýge bolady
Shyny kerek, buǵan deıin respýblıka boıynsha júzdegen aýrýhanalar men emhanalar salyndy. «100 mektep, 100 aýrýhana» baǵdarlamasy aıasynda biraz nysandardyń salynǵany da esimizde. Alaıda jergilikti atqarýshy organdar Prezıdenttiń tapsyrmasyn jeleý etip, medıtsınalyq mekemelerdi topyrlatyp salyp tastasa da, ol ǵımarattardy tıimdi paıdalaný jaǵyn eskermepti. Endi, bir jerdiń aýrýxanasynda naýqastarǵa oryn jetpeı jatsa, basqa aımaqtarda, kerisinshe, statsıonar oryndary bos tur. Osylaısha, ákimder aýrýhanalardyń qurylysyna bıýdjet qarajatyn aıamaı jumsaǵan. Biraq jergilikti halyqtyń sanyn eskermedi. Álbette, densaýlyq saqtaý mınıstrligi tarapynan da tıisti baqylaý sharalary júrgizilmedi. Mınıstr Eljan Birtanov osy olqylyqtyń ornyn toltyryp, densaýlyq saqtaý salasynyń ınfraqurylymyn damytýdyń biryńǵaı josparyn daıyndap shyqpaqshy. Onyń reformasy medıtsınalyq ınfraqurylymdy barynsha tıimdi ári halyqqa yńǵaıly etýge arnalǵan.
«Ótken jyly 11 myńǵa jýyq adam aýrýxanaǵa jatqyzýdy 90 kúnnen astam ýaqyt kútken. Alaıda respýblıka boıynsha 4,2 myń jatyn oryn bos turdy. Osynyń ózi durys jospar qurmaýdyń kórinisi bolsa kerek», - deıdi Eljan Amantaıuly. Soǵan qaramastan, qazirgi kezde jergilikti atqarýshy organdar medıtsına salasyn damytýǵa taǵy 1 trln teńgeni surap otyr. Degenmen, qurylys nysandaryn josparlaý kezinde olardyń bıýdjet aqshasyn kóptep alýǵa degen qulshynysy da joq emes. Máselen, Astanadaǵy balalarǵa arnalǵan ınfektsııalyq emxanada bir jatyn orynǵa 240 sharshy metr (!) qarastyrylǵan. Ondaı kórsetkish xalyqaralyq talaptardan eki ese artyq, al respýblıka boıynsha salynatyn nysandardyń kórsetkishinen alty ese joǵary bolyp tur. Osylaısha, bir jatyn orynǵa bıýdjettiń biraz aqshasy ketip jatady. «Ambýlatorlyq mekemeni salý kezinde naqty qajettilik, ıaǵnı jergilikti xalyqtyń sany eskerilmeıdi. Osynyń saldarynan jatyn oryndar bos turady. Jergilikti atqarýshy organdar bıýdjet qarajatyn tıimdi jumsaýǵa jaýapsyz qaraıdy. Sondyqtan bizge densaýlyq saqtaýdyń ınfraqurylymyn damytýdyń biryńǵaı jospary asa qajet», - dep atap kórsetti mınıstr Úkimettiń búgingi otyrysynda.
Densaýlyq saqtaý salasynyń ınfraqurylymyn damytýdyń biryńǵaı jospary aıasynda jedel qyzmetterdiń sanyn arttyrý, aýrýhanalardy monobeıindi qyzmetten mýltıbeıindi, ıaǵnı kópsalaly mamandar júıesine aýystyrý sııaqty sharalar qarastyrylǵan. Ol úshin medıtsınalyq qyzmetterdiń biryńǵaı normatıvi qabyldanbaqshy. «Máselen, statsıonarlarǵa keletin bolsaq, Qazaqstanda emxanalarmen qamtamasyz etý kórsetkishi Ekonomıkalyq damý jáne yntymaqtastyq uıymyna kiretin memleketterden 40 protsentke artyq bolyp tur. Sebebi bizde monobeıindi uıymdar kóp. Aýrýxanalarda jatyn oryndardyń ortasha sany 130-ǵa teń. Bul kórsetkish Dúnıejúzi bank usynǵan josparlardan tórt ese joǵary. Al álemdik tájirıbege sáıkes, jetekshi statsıonarlar kópbeıindi, ıaǵnı ol jerde medıtsınalyq qyzmetterdiń sany kóp. Mýltıbeıindi qyzmet degen osy. Sonyń arqasynda naýqasty júıeli túrde emdeýge múmkindik bar», - deıdi mınıstr Birtanov.
Biryńǵaı normatıvke sáıkes, aýdandyq aýrýhanalarda mamandardyń sany artady. Negizgi maqsat - aýyl halqyna sapaly ári kópsalaly medıtsınalyq qyzmet kórsetý. Alaıda árbir mekemeniń shtaty halyqtyń suranysyna, naýqastardyń ortasha sanyna sáıkes bolady. Qalalarda mýltıbeıindi aýrýhanalardy qurý jumysyna basymdyq beriledi. Osylaısha, medıtsınalyq qyzmettiń tıimdi júıesi qurylady. Al jeke-dara jumys isteıtin emxanalardyń sany birte-birte 360-tan 105-ke qysqarady. Bul degenimiz, aýrýhanalar ózara birigip, kópbeıindi medıtsınalyq mekeme retinde jumys isteıtin bolady. Al ákimshilik apparatty qysqartýdyń arqasynda jeke-dara aýrýhanalardyń sany azaıady. «Ákimishlik qysqartý degenimiz, biz úsh bas dárigerdiń ornyna bir bas dáriger qoıamyz. Qazir bir bas dáriger aıyna 300-400 myń teńge alady. Oǵan qosa, orynbasarlar, býxgalterııa jáne taǵy basqa ákimshilik shyǵystar bar. Sonyń bárin qysqartýdyń arqasynda jyl saıyn 10,7 mlrd teńgeni únemdeýge múmkindik bar. Árıne, únemdelgen aqshany qarapaıym medbıkeler men dárigerlerdiń jalaqysyna jiberýge bolady», - dedi Birtanov myrza QazAqparat tilshisine bergen suxbatynda. Mınıstrdiń aıtýynsha, elimizde monobeıindi statsıonarlardy mýltıbeıindi mekemege aınaldyrýdyń tájirıbesi de joq emes. Máselen, Aqtóbe oblysynda qurylǵan medıtsınalyq klasterdiń quramyna balalar men úlkenderge arnalǵan birqatar aýrýhanalar, sondaı-aq bir konsýltatıvti-dıagnostıkalyq ortalyq kirdi. Osynyń arqasynda naýqastar bir jerden birneshe medıtsınalyq qyzmetti alyp júr. Ákimshilik apparatqa ketetin biraz qarajat ta únemdelip otyr.
Mınıstrdiń sózine qaraǵanda, aldaǵy ýaqytta bir oblysta aýrýhana salynsa, aldymen basqa aýdandardyń suranysy eskeriledi. Sóıtip, ondaı ortalyqtardyń sanyn kóbeıtpeý úshin bir ǵımaratty keńeıtip salý qarastyrylǵan. «Al qazirgi aýrýxanalardy sharbaqty alyp tastaı salyp, biriktirip jiberýge bolady. Sebebi ondaı mekemeler kóp jaǵdaıda bir-birine jaqyn ornalasqan. Arasyn tek tosqaýyldar ǵana bólip tur. Ákimshilik shtatty qysqartýǵa da kóp ýaqyt ketpeıdi», - deıdi Birtanov.
Qazaqstannyń densaýlyq salasyn bir emes, eki ret basqarǵan eks-mınıstr Jaqsylyq Dosqalıev óz izbasarynyń bastamasyn tolyǵymen qoldap otyr. Onyń aıtýynsha, búginde aýrýhanalar men emhanalardy bólip basqarý júıesi tıimsiz bolyp tur. Sebebi bir jerde ǵımarat bar, biraq maman joq, endi bir jerde, kerisinshe, maman kóp te, ǵımaraty tar. Sodan mamany az aýrýhanalar basqa mekemelerdiń qyzmekterlerin aqyly qyzmet kórsetýge shaqyrady. Bıýdjetten taǵy shyǵyn shyǵady. Al osynyń bárin biriktirse,aqshany únemdep qana qoımaı, medıtsınalyq qyzmettiń sapasyn kóterýge bolady. Sebebi mamandar da, tehnıka da bir jerde shoǵyrlanady.
«Jasyratyny joq, búginde keıbir jerlerde aýrýhana ákimshiligi óz resýrstaryn tıimsiz paıdalanady. Al ondaı ákimshilikti qysqartýdyń arqasynda biraz aqshany únemdeýge múmkindik bar. Odan da sol aqshany jetekshi dárigerler, sanıtarlar men medbıkelerdiń jalaqysyna jumsaıyq. Birtanovtyń bastamasy óte durys», - dedi J. Dosqalıev QazAqparat tilshisine bergen suhbatynda.
Osy oraıda eks-mınıstr aýdandyq aýrýhanada bolǵan bir «reformany» eske aldy. Ol jerde polıklınıka men statsıonardy bólip, eki bas dárigerdi taǵaıyndap qoıǵan. Onymen qoımaı, dárigerlik ambýlatorııany bólek shyǵaryp, úshinshi bas dáriger qyzmetin engizgen. Osylaısha, úsh birdeı bas dáriger oblysqa úsh bólek qyzmettik kólikpen baryp júrdi. Úsheýine bıýdjettiń biraz qarajaty jumsaldy.
Sóz joq, jańa mınıstrdiń tyń bastamasy oryndy. Sebebi búginde aýrýhanalardyń qurylysyna ketken mıllıardaǵan aqsha bylaı tursyn, ákimshilik shtatqa da bıýdjettiń biraz qarajaty ketip jatyr. Endigi kezekte, biryńǵaı jospar men normatıvtiń daıyndalǵany qajet. Mınıstr Birtanov osy saladaǵy barlyq máselelerdi zerdelep, jaqyn arada atalǵan bastamany qujat júzinde Úkimettiń qaraýyna engizýge múddeli. Ol qujat áli daıyn bolmasa da, áleýmettik jeli qoldanýshylary mınıstrdiń jańa reformasyn talqylaýǵa kirisip ketti. Pikir jazyp jatqandardyń barlyǵy derlik ol bastamany qoldap otyr.