«Bilim Foundation» basshysy: Bes oblysta sýıtsıd kórsetkishi joǵary bolyp tur
Aıta keteıik, Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq Ulttyq ýnıversıtetinde sýıtsıd taqyrybyn talqylaý úshin sheteldik jáne otandyq ǵalymdar men mamandardyń basyn qosqan ekikúndik halyqaralyq jıyn ótti. Oǵan QR Bilim jáne ǵylym, Densaýlyq saqtaý mınıstrlikteri, BUU Balalar qory (ıÝNISEF), «Bilim Foundation» qoǵamdyq qory, Respýblıkalyq psıhıkalyq densaýlyq ǵylymı-praktıkalyq ortalyǵy, sondaı-aq pedagog-psıhologtar, sheteldik sarapshylar qatysty. Qazaqstan Úkimeti Birikken Ulttar uıymynyń Balalar qorymen (ıÝNISEF) birlese otyryp, elimizde «Jasóspirimder arasyndaǵy sýıtsıdtiń aldyn alý» baǵdarlamasyn engizgen bolatyn. Joba pılottyq rejimde 2015 jyldan bastap, Qyzylorda oblysynda júrgizile bastady. Jobany júzege asyrý úshin «Bilim Foundation» qoǵamdyq qory arnaıy quryldy.
- Erlan myrza, «Bilim Foundation» qory júrgizip otyrǵan sýıtsıdtiń aldyn alýǵa baǵyttalǵan joba týraly tolyǵyraq aıtyp berseńiz?
- Qyzylorda oblysynda pılottyq rejimde bastalǵan joba qazirgi ýaqytta elimizdiń tórt oblysynda iske asyryla bastady. Bizdiń jobamyz oqýshynyń ómirge qushtarlyǵyn oıatý, bilim men kásipke mashyqtandyrý, jasóspirimder arasyndaǵy sýıtsıdtiń aldyn alýǵa arnalǵan. Joba aıasynda dárigerlermen jáne ustazdarmen jumys jasaımyz. Psıholog mamandardyń biliktiligin arttyramyz. Trenıngter ótkizemiz. BUU Balalar qory 2016 jyly Ispanııada ótken sımpozıým barysynda joba boıynsha baıandama jasady. Álemdik qaýymdastyq joba jetistikterin óte joǵary baǵalady. 2015 jyly qaýip tobynda 1000 bala bolsa, 2016 jyly bul kórsetkish 700-ge tómendedi. 2017 jyly 600 balamen jumys jasaldy. Aıta ketý kerek, bul joba álem boıynsha tek Eýropa elderinde júrgizilgen. TMD aımaǵynda Qazaqstan birinshi bolyp júzege asyrdy. Qazir Atyraý, Mańǵystaý, Aqtóbe oblystary qosyldy.
-Sýıtsıd taqyrybynda Qazaqstan boıynsha jasalǵan saraptamalaryńyz bar ma? Onyń qaı óńirdekórsetkishi joǵary?
- Bilim mınıstrligi men prokýratýranyń málimetteri bar. Jalpy, Qazaqstanda sýıtsıdtiń taralýyn joqqa shyǵarmaımyz. Shyǵys Qazaqstan, Aqmola oblysy, Qaraǵandy, Qostanaı, Batys Qazaqstan oblystarynda sýıtsıd kórsetkishi joǵary. Biz bıyl Aqmola oblysynda jobamyz boıynsha jumystardy bastadyq. Árıne, bul bir jyldyń emes, birneshe jyldyń jumysy. Mysaly, biz Qyzylordadaǵy jobamyzda tek qala mektepteri emes, jalpy oblys boıynsha júrgizdik. Sýıtsıdpen kúres - 5-10 jyldyń jumysy bolsa, bizdiń qyzylordalyq jobamyz boıynsha 2-3 jylda nátıjesin kórsete bastady. Mysaly, 2013 jyly oblysta 13 jasóspirim óz-ózine qol salǵan bolsa, 2017 jyly 6 sýıtsıd oqıǵasy tirkeldi. Eń bastysy - balalar kómek suraýdan qymsynbaıtyn boldy.
- Qazaqstanda jasóspirimder arasyndaǵy sýıtsıdtiń negizgi sebepteri qandaı?
- 2012 jyly ıtalııalyq professor Marko Sarkıapone QR Densaýlyq saqtaý mınıstrligimen birlese otyryp, elimizdiń bes oblysynda sýıtsıdtiń sebepterin anyqtaý boıynsha saraptama júrgizgen bolatyn. Zertteý qorytyndysynda Qazaqstandaǵy sýıtsıdtiń negizgi faktorlary anyqtaldy. Olar: otbasynda balany uryp-soǵý, balanyń jaraqattanýy, psıhobelsendi zattardy tutyný, jeke qarym-qatynastaǵy problemalar. Ásirese, balanyń ata-anasymen, qurby-qurdas, synyptastarymen qarym-qatynasynyń buzylýy sýıtsıdke sebep bolǵan negizgi faktorlardyń biri. 90 paıyz oqıǵa osy sebepten bolǵan.
-Ata-analarmen jumys júrgizesizder me?
- Sýıtsıdtiń negizgi oshaǵynyń biri - otbasy. Jobamyzdyń birinshi kezeńinde ustazdarmen, dárigerlermen, psıhologtarmen jumys júrgizdik. Kelesi kezeńde ata-analardy da qamtıtyn baǵdarlamalardy iske qospaqpyz.
-Sýıtsıdtiń aldyn alý boıynsha metodıkalyq quraldar ázilendi me?
- Qazaqstan boıynsha jasalǵan zertteýlerdiń tolyq jınaǵy jaryqqa shyqqan. Oqýshylardyń barlyǵyna metodıkalyq quraldardy tabystaımyz.
- Suhbatyńyzǵa rahmet!