«Bılik bir kúndik bızneske tosqaýyl bola ala ma?» - baspasózge sholý
***
Keshe Elbasy Nursultan Nazarbaev Qazaqstanǵa memlekettik saparmen kelgen Frantsýz Respýblıkasynyń Prezıdenti Fransýa Ollandpen kezdesti. Eń aldymen qos tarap shaǵyn quramdaǵy kezdesý aıasynda kelissóz júrgizdi. Onda qazaq-frantsýz strategııalyq seriktestiginiń negizgi baǵyttary talqylanyp, saýda-ekonomıkalyq, ınvestıtsııalyq, ǵarysh, munaı-gaz jáne temirjol mashınalaryn jasaý salalaryndaǵy yntymaqtastyq máseleleri qaraldy. Memleket basshylary sondaı-aq halyqaralyq jáne óńirlik kún tártibindegi ózekti jaıttar týraly da pikir almasty. Osy jaıt arqaý bolǵan maqala «Egemen Qazaqstan» gazetinde «Eýropadaǵy eńseli el Qazaqstanmen qarym-qatynasyn jandandyrýǵa umtylady» degen taqyryppen berilgen. Basylymnyń jazýynsha, keńeıtilgen quramda ótken kelissózder barysynda Memleket basshysy Nursultan Nazarbaev Frantsııa Prezıdentiniń sapary elimizdiń Táýelsizdik kúni qarsańyna oraılas kelgenine nazar aýdardy. «Qazaqstandyqtar Frantsııa bizdiń egemendigimizdi alǵash bolyp tanyǵan memlekettiń biri ekenin biledi. Osy jyldar boıy biz birlese jumys istep kelemiz, elderimizdiń arasynda strategııalyq seriktestik týraly shart bar. Parıj Astanada EQYU Sammıtin ótkizý ıdeıasyn Eýropadaǵy astanalar ishinen eń birinshi bolyp qoldady», - dedi N.Nazarbaev.
«Bireý kórip, bireý erip aıtadynyń» keri me, qysqy maýsym bastalsa boldy Semeı qalasynda «jylý jetispeıdi» degen dáıeksiz pikirlerge erik berilip jatady. Al, shyndyǵyna kelsek, másele jylýdy berýde emes, qabyldaýda bolyp tur. Qajetti jylý qazandyqtardan barlyq tarapqa tıisti deńgeıde jetkizilgenimen keıbir ǵımarattar ishki sharýashylyqtyń durys qolǵa alynbaǵandyǵynan sol jylýdy tolyq paıdalana almaı otyr. Oǵan sebep - ǵımarat ishi men páteraralyq jylý júıeleriniń maýsymǵa laıyqty ázirlenbegendiginen. Bul sharýa turǵyndar men páter ıeleri kooperatıviniń (PIK) tikeleı mindeti bola tura, kópshilik bar kináni atqarýshy bılikke aýdara salýǵa qumar», - dep jazady «Egemen Qazaqstan» gazeti. Maqala avtorynyń jazýynsha, jylý máselesi tutas bir mehanızm ispetti bolǵandyqtan qazandyq pen tutynýshyǵa deıingi aralyqtaǵy júıege qandaıda bir tosyn yqpaldar bolsa, ol mindetti túrde jylý jelisiniń kelesi bir núktesine áser etpeı qoımaıdy. Sondyqtan, tutynýshylar aldynda jylý aqysyn ýaqytyly tóleýmen qatar jylýdy paıdalaný erejesin qatań saqtaýlary tıis. Maqala «Jylý jetpeı jatqan joq, páterden páterge ótpeı jatyr» degen taqyryppen berilgen.
***
Búginde shamasy kelgenniń bári shaǵyn bıznesin bastaýǵa qumar. Elimizde naryq básekesine tótep berýdi maqsat tutyp, bıznesin bastap jatqan kásipkerler sany kún sanap kóbeıip keledi. Desek te, dittegeni basqa bir kúndik fırmalardyń da sany óz kórsetkishiniń shkalasyn ózinshe jasaýda. Osy másele egjeı-tegjeıli kóterilgen maqala «Aıqyn» gazetiniń senbik sanynda «Bılik bir kúndik bızneske tosqaýyl bola ala ma?» degen taqyryppen berilgen. «Bir kúndik fırmalar - bul shynaıy ekonomıkalyq kásibin júrgizý úshin emes, salyq tóleýden jaltarý maqsatynda qurylǵan uıym. ıAǵnı shynaıy bızneste derbes zańdy tulǵalyq belgileri joq, óziniń jalǵan áreketi nátıjesinde salyq tóleýshi úshin mańyzdy dep sanalatyn salyq salmaǵyn jeńildetetin qaǵaz júzinde ǵana bar kontragentter. Mundaı bir kúndik bıznestegiler el ekonomıkasy úshin asa qaýipti ekeni sózsiz. Keı memleketterdiń bıligi bir kúndik fırmalarmen shyndap kúresýge bel býǵan. Mundaı uıymdardyń erekshe belgilerin anyqtaýǵa tyrysqan salyq mekemeleri jalǵan kásipkerlikpen aınalysatyn fırmalardyń jalpy sıpattamasyn jasap shyqqan», - dep jazady avtor.
«Aıqyn» gazetiniń jazýynsha, qazaqstandyqtardyń aıyppuldar boıynsha memleket aldyndaǵy qaryzy 200 mıllıard teńgeden asqan. Bas prokýratýrada ótken Zańdylyqty, quqyqtyq tártipti jáne qylmysqa qarsy kúresti qamtamasyz etý jónindegi úılestirý keńesiniń keńeıtilgen otyrysynda osy túıtkil talqyǵa salyndy. Memleket halyqqa osy salada jan-jaqty jaǵdaı jasaýda: aıyppuldardy úıden shyqpaı-aq, «Elektrondyq Úkimet» portaly arqyly tóleý múmkindigi berilgen. Jol júrisi aıyppuldary boıynsha bir apta ishinde tólegenderge jeńildik usynylady. Alaıda ákimshilik aıyppuldar salý týraly qaýlylardyń oryn, dalmaý problemasy tolyq sheshiler emes. «Jıynda aıtylǵanyndaı, sońǵy 5 jyl ishinde 1,5 mıllıonnan astam azamattar men zańdy tulǵalar ózderine salynǵan aıyppuldardy tólemepti. Osylaısha, ótelmegen aıyppuldardyń jalpy somasy 201 mıllıard teńgeni qurap otyr. Oryndalmaǵan qaýlylardyń sany eki esege deıin ósken: 2010 jyly 218 myń bolsa, bıylǵy jyly 574 myńǵa jetti!», - delingen «Aıyppul uıaly telefondaǵy aqshadan óndiriledi» degen taqyryptaǵy maqalada.