Bıyl AHQO arqyly 3,1 mlrd AQSh dollar somasyna ınvestıtsııa tartyldy
AHQO alańy arqyly tartylǵan ınvestıtsııalardyń kólemi 2024 jyly: 3,1 mlrd AQSh dollaryn qurady, onyń ishinde 2,1 mlrd dollar – Astana International Exchange bırjasyndaǵy portfeldik ınvestıtsııalar jáne 1 mlrd dollar – AHQO qatysýshylarynyń ınvestıtsııalary. AHQO jumys istegen barlyq jyldar ishinde 14 mlrd AQSh dollary (6,7 mlrd dollar – portfeldik ınvestıtsııalar, 7,3 mlrd dollar – AHQO qatysýshylarynyń ınvestıtsııalary) tartyldy.
«Astana» halyqaralyq qarjy ortalyǵynyń Basqarýshysy Renat Bekturov: «Qarjy ortalyǵy ashylǵannan beri biz óńirge ınvestıtsııalar tartýǵa járdemdesý úshin qajetti jaǵdaılar men ınfraqurylymdy, sondaı-aq ınvestorlar úshin qolaıly ári túsinikti ortanyń qalyptasýyna berik negiz jasadyq. Bıyl biz nazarymyzdy qurylǵan platformalardy tıimdi damytýǵa aýdardyq. AIX-te saýda-sattyq kólemi eki ese ósti, ıýrısdıktsııamyzǵa iri kompanııalar keldi, alǵashqy jergilikti sýkýk lıstıngten ótti, ınvestıtsııalyq qorlardyń kólemi ósti, birneshe krıptobırja tolyq retteýshi rejımge shyqty, ortalyqtyń quqyqtyq bazasy jetildirildi. Bıylǵy jyldyń nátıjeleri elimizdiń qarjy salasyn odan ári damytýdyń irgetasyn qalyptastyrady».
- AHQO Praga, Varshava, Ystambýl, Býdapesht jáne t.b. sııaqty qalalardy basyp ozyp, Ortalyq Azııa men Shyǵys Eýropa óńirinde (Global Financial Centres Index36 reıtıngine sáıkes) kóshbasshylyqty jalǵastyrýda.
- Smart Sentres Index10 zııatkerlik ortalyqtardyń reıtınginde Astana qalasy óz pozıtsııasyn jaqsartyp, Shyǵys Eýropa men Ortalyq Azııa óńirinde 2-shi orynǵa ıe boldy.
- Astana International Exchange bırjasynda ulttyq tasymaldaýshy Air Astana kompanııasy IPO-synyń ótkizilýi Qazaqstannyń qor naryǵy úshin mańyzdy oqıǵa boldy. Air Astana-ny ornalastyrý kezinde AIX bırjasy Qazaqstanda alǵash ret jergilikti ınvestorlarǵa pre-markette (conditional trading) erte saýda jasaýǵa múmkindik berdi. Bul otandyq qor naryǵy úshin ınnovatsııa, bul jańashyldyq qazaqstandyqtarǵa London qor bırjasynda sheteldik ınvestorlarmen bir mezgilde óz bırjamyzda saýda jasaýǵa múmkindik berdi.
- Túrki memleketteri uıymynyń sammıti aıasynda bes múshe memleket hatshylyǵy AHQO bazasynda bolatyn Jasyl qarjy jónindegi túrki keńesin qurý týraly memorandýmǵa qol qoıdy.
- Orta dáliz jobasy boıynsha AHQO alańynda «Samuryq-Qazyna» qory men Azerbaijan Investment Holding birlesip qurǵan «SK-AIH Investment Fund Ltd.» qory ashyldy. Onyń maqsaty – Qazaqstan men Ázirbaıjan ekonomıkasynyń túrli sektorlaryna, onyń ishinde Transkaspıı halyqaralyq kólik baǵdary boıynsha ınvestıtsııalar tartý.
- COP29 halyqaralyq konferentsııasynyń aıasynda AHQO AIX bazasynda kómirtegi platformasyn damytý josparlaryn usyndy, munda qor naryǵynyń klassıkalyq quraldarymen qatar ekologııalyq quraldar saýdalanatyn bolady.
- Bıyl AHQO kreatıvti ındýstrııa salasyndaǵy bıznesti qoldaý alańyna aınaldy. AHQO-nyń «Venchýrlyq stýdııalar týraly» qaǵıdalary qabyldandy, ol venchýrlyq kompanııalardy qurý jáne startaptardy qoldaýǵa qatysty quqyqtyq aıqyndylyqty belgileýge arnalǵan zańnamalyq baza bolmaq. AHQO ıýrısdıktsııasynda birneshe venchýrlyq kompanııa tabysty jumys isteýde: 17 jeltoqsanda AHQO ıýrısdıktsııasynda basqarýshy kompanııa – Qazaqstan Venture Group Ltd. tirkeldi, buǵan deıin Alphabet Venture Studio Ltd. alǵashqy venchýrlyq stýdııa tirkelgen edi.
- Kreatıvti kontent avtorlarynyń quqyqtaryn qorǵaýdy kúsheıtýge jáne qamtamasyz etýge arnalǵan «Zııatkerlik menshik týraly» AHQO aktisi shyǵaryldy.
- Derbes derekterdi qorǵaý jáne jasandy ıntellektti paıdalaný jónindegi nusqaýlyq jarııalandy. Sondaı-aq, derekterdi qorǵaý jónindegi quqyqtyq bazany jetildirý maqsatynda AHQO Qupııalylyq máseleleri jónindegi dúnıejúzilik assambleıanyń (Global Privacy Assembly, GPA) múshesi atandy.
- Qatysýshy kompanııalarǵa qarjy ortalyǵynyń qyzmeti týraly ózekti aqparatty jedel usynýǵa arnalǵan jańa bastama – AIFC Community iske qosyldy.
- AHQO alańynda top-menedjerlerdi, kompanııa ıelerin, progressıvti bıznes-kóshbasshylar men naryq ınvestorlaryn biriktiretin AIFC Business League qaýymdastyǵyn qurdy.
Bir jyl ishinde AHQO-da 1100-den astam jańa qatysýshy kompanııa tirkeldi, al ótken jyly olardyń sany 600-den asqan edi. Barlyǵy 85, sonyń ishinde AQSh, Ulybrıtanııa, Qytaı, Túrkııa, Sıngapýr jáne t.b. elden 3500-den astam kompanııa tirkeldi. 2024 jyly tirkelgen kompanııalar arasynda qarjy kompanııalarynyń úlesi 36%-dy qurady. Aqparat jáne baılanys salasy – 10%, kásibı, ǵylymı jáne tehnıkalyq qyzmet – 8%, taý-ken ónerkásibi – 8%, qosalqy qyzmet kórsetýshiler – 1%, kóterme jáne bólshek saýda kompanııalary – 18%, al qalǵan 19% basqa qarjylyq emes sektorlarǵa tıesili.
AHQO ıýrısdıktsııasynda qorlardy ákimshilendirý qyzmetterin usynatyn alǵashqy jahandyq kompanııa atanǵan Amicorp kompanııalar tobynyń keńsesi, Euronews jáne Telegram toptarynyń, KTZ Express («Qazaqstan temir joly» enshiles kompanııasy) birlesken kásiporny, International Maritime Investments Ltd. (Abu Dhabi Ports Company enshiles kompanııasy, BAÁ) óńirlik keńseleri keńseleri ashyldy.
AHQO ıýrısdıktsııasyna Lıýksembýrgten Kaz Minerals jáne Kıprden Fix Price Group PLC kompanııasyn qosa alǵanda, basqa ıýrısdıktsııalardan tórt kompanııanyń redomıtsılıatsııasy ótti.
Aǵymdaǵy jyldyń úsh toqsanynyń qorytyndysy boıynsha AHQO qatysýshylary Qazaqstan bıýdjetine 41,3 mlrd teńge somasyna salyq tóledi, bul ótken jylmen salystyrǵanda 4,3 mlrd teńgege artyq. Qarjy ortalyǵy qyzmetiniń búkil kezeńinde 126,5 mlrd teńge salyq tólendi. Sonymen qatar, AHQO ekojúıesinde 2 353 jumys orny qurylyp, jalpy sany 9 600-ge jetti.
AHQO ákimshiliginiń sarapshylary Qazaqstandaǵy qorlardy basqarý, Ortalyq Azııadaǵy ornyqty qarjylandyrý, Qazaqstandaǵy ıslamdyq qarjylandyrý naryǵy, kommertsııalyq jyljymaıtyn múlik jáne REIT naryǵynyń perspektıvalary, Qazaqstannyń taý-ken óndirý jáne kólik-logıstıka salalary jáne t.b. taqyryptar jóninde segiz esep shyǵardy.
AHQO-nyń Tech Hub ortalyǵy ınnovatsııalar salasyn damytýshy retinde jumysyn jalǵastyrýda. Máselen, Tech Hub White Hill Capital kompanııasyna MENA aımaǵyndaǵy startaptardy aýqymdaýǵa baǵyttalǵan akseleratsııalyq baǵdarlamany daıyndaýda qoldaý kórsetti. Baǵdarlamaǵa qatysýǵa 10 elden 200-den astam startaptan ótinim kelip tústi, olardyń 15-i Saýd Arabııasynda akseleratsııanyń sońǵy kezeńinen ótýge múmkindik aldy.
Qor naryǵy
Astana International Exchange serpindi damýyn jalǵastyrýda jáne sońǵy alty jylda jahandyq ınvestıtsııalyq qoǵamdastyqqa keńinen tanyldy. 2024 jyldyń qorytyndylary buǵan dálel: 2024 jyly AIX-te baǵaly qaǵazdarmen saýda-sattyqtyń jalpy kólemi 1,3 mlrd AQSh dollarynan asty, bul bırja 2018 jylǵy qarashada iske qosylǵannan bastap 2023 jylǵy 31 jeltoqsanǵa deıingi AIX-tegi saýda-sattyq kóleminen joǵary bolyp tabylady.
Resmı lıstıngke 133 baǵaly qaǵazdar kirdi (barlyǵy 252 lıstıng), onyń ishinde 7 úlestik qural, 10 qurylymdyq ónim jáne 116 boryshtyq qural kiredi.
2024 jyly 15 kompanııa jańa saýda músheleri boldy, olardyń jalpy sany 50-ge jetti, olardyń jartysyna jýyǵy sheteldik kompanııalar. Sondaı-aq, 16 kompanııa kastodıandyq qyzmetti júzege asyrady, onyń 6-y 2024 jyly qosylǵan.
AIX ortalyq depozıtarııinde naryq qatysýshylary arqyly ashylǵan qazaqstandyq ınvestorlardyń jeke shottarynyń sany 1,9 mln-nan asty, bul jeke ınvestorlardyń kapıtal naryqtaryna qyzyǵýshylyǵynyń artyp kele jatqanyn kórsetedi.
Ornyqty qarjylandyrý sheńberinde AIX jańartylatyn energııa kózderinen energııa óndirýdi rastaıtyn I-REC (International Renewable Energy Certificate) jańartylatyn energııa sertıfıkattaryn engizdi. Ol úshin AIX Saýda-sattyq qaǵıdalaryna tıisti ózgerister engizildi.
Sonymen qatar, AIX ótimdilikti jaqsartatyn jáne saýda-sattyq tetikterin jeńildetetin Abý-Dabı bırjasy (ADX) jasaǵan Tabadul tsıfrlyq bırjalyq habqa qosyldy. Bul yntymaqtastyq AIX jáne ADX qos alańynda baǵaly qaǵazdarǵa toǵyspa qoljetimdilikti usyna otyryp, ótimdilikti arttyrady jáne ınvestorlar úshin saýda tetikterin jeńildetedi.
AIX Qazaq Index jyl basynan beri 24%-ǵa ósti. Indeks quramyna KEGOC, Air Astana jáne Freedom Holding aktsııalary qosyldy.
Sonymen qatar 2024 jyl kómir óndirýshi kásiporyndarǵa tehnıkalyq qyzmet kórsetetin Gamma-T JShS-niń enshiles kásiporny Gamma-T SPC Limited (Tıker GAMA. 1227) kompanııasynyń alǵashqy qazaqstandyq sýkýk shyǵarýymen este qaldy.
QR Qarjy mınıstrligi AIX pen LSE-de jyldyq 4,714% kýpon mólsherlemesimen 1,5 mlrd AQSh dollary somasyna 10 jyldyq etalondyq eýrooblıgatsııalaryn ornalastyrdy. AIX-te tapsyrys kólemi 322 mıllıon AQSh dollaryna jetti. AIX ınvestorlary 190 mıllıon dollarǵa jýyq eýrooblıgatsııalar aldy.
Tabys App – AIX-tiń mobıldi qosymshasy, Qazaqstandaǵy iri mıkroqarjy uıymdarynyń biri Solva Group Ltd oblıgatsııalarymen ónim jelisin keńeıte otyryp, óz paıdalanýshylary úshin jańa quraldy usyndy.
Tsıfrlyq aktıvter men ınvestqorlar
Aǵymdaǵy jyly FinTech Lab retteýshi qum alańynda tsıfrlyq aktıvterdiń tórt jańa bırjasy tirkelip, Binance (BN KZ Technologies Limited) jáne Bybit (Bybit Limited) krıptobırjalary FinTech Lab retteýshi qum alańynan tolyq retteý rejımine sátti kóshirildi. Tsıfrlyq aktıvter bırjalaryndaǵy saýda-sattyqqa 112-den astam quralǵa ruqsat berildi. 2024 jyly FinTech Lab retteýshi qum alańy sheńberindegi tsıfrlyq aktıvter qyzmetterin jetkizýshilerdiń saýda-sattyq kólemi 800 mıllıon AQSh dollarynan asty, al qyzmet kórsetiletin klıentter sany 140 000 adamnan asty. Salystyrý úshin, 2023 jyly saýda-sattyq kólemi 324 mln AQSh dollaryn, al klıentter sany 53 000 adamdy quraǵan bolatyn, bul saýda-sattyq kóleminiń de, klıenttik bazanyń da eki eseden astam óskenin kórsetedi.
AHQO-da tirkelgen qorlardyń sany 2024 jyldyń basyndaǵy 42-den 2024 jyldyń jeltoqsan aıynyń aıaǵynda 98-ge, al qorlar men aktıvterdi basqarýshylardyń sany 40-tan 57-ge deıin ósti. AHQO-da basqarýdaǵy aktıvterdiń jalpy kólemi (AUM), 2024 jylǵy jeltoqsandaǵy jaǵdaı boıynsha, 1,25 mlrd AQSh dollaryn qurady.
Jyl ishinde AFSA AHQO-da qarjylyq qyzmetter kórsetetin 47 kompanııaǵa lıtsenzııa berdi. Bul ótken jylǵydan eki ese kóp, jalpy sany 126 qarjy kompanııasyna jetti. 21 konsýltantqa (kómekshi qyzmetter jetkizýshilerine) lıtsenzııa berildi, barlyǵy 130-dan astamy lıtsenzııalandy.
Sondaı-aq osy jyly Halyqaralyq svoptar jáne derıvatıvter qaýymdastyǵy (aǵyl. ISDA) AHQO-ny nettıngke qolaıly ıýrısdıktsııa retinde tanyp, tıisti zańdy qorytyndyny jarııalady.
Sot jáne tórelik ortalyǵy
2024 jyly AHQO soty men Halyqaralyq Tórelik Ortalyǵy (HTO) 1000-nan astam isti aıaqtap, oryndaýǵa jiberdi: 53 sot sheshimi jáne 954 daýdy tórelik jáne medıatsııa jolymen rettedi. AHQO soty men HTO óz qyzmetiniń basynan beri 151 sot jáne 734 tórelik sheshimderin, sondaı-aq 2523 medıatsııa týraly kelisimdi qosa alǵanda, 3400-den astam isti qarap, oryndady. 34 elden 704 zańger AHQO sotynda ister boıynsha taraptarǵa ókildik etý úshin tirkeldi. Mundaı nátıjeler jeti jyl ǵana jumys isteıtin halyqaralyq qarjy ortalyǵyndaǵy daýlardy sheshý ınstıtýttary úshin buryn-sońdy bolmaǵan.
2024 jyly AHQO soty men HTO Qytaıda álemdik deńgeıdegi keńsege qoljetimdilikti qamtamasyz etý arqyly halyqaralyq arenadaǵy pozıtsııasyn nyǵaıtty, buǵan deıin halyqaralyq keńseler Eýrazııanyń segiz elinde de ashylǵan bolatyn.
Ornyqty qarjylandyrý
AHQO Jasyl qarjy ortalyǵy (JQO) Ortalyq Azııadaǵy ornyqty qarjylandyrýdy qoldaý men damytýda óziniń kóshbasshylyq pozıtsııasyn saqtaýda. 2024 jyldyń sońynda JQO kómegimen Qazaqstandaǵy barlyq jasyl oblıgatsııalar men kredıtterdiń shamamen 70%-y iske asyryldy. 2020 jyly ornyqty qarjy naryǵy iske qosylǵannan beri jáne 2024 jyldyń sońyna qaraı jalpy somasy 890 mlrd teńgege oblıgatsııalar ornalastyryldy jáne kredıtter berildi, bul 2023 jyldyń sońyndaǵy kórsetkishten 3,5 eseden astamǵa artyq.
AHQO JQO jasyl jáne áleýmettik oblıgatsııalardy shyǵarýǵa qoldaý kórsete otyryp, óńirdegi jetekshi pozıtsııasyn saqtap qalýda. AHQO Ortalyq Azııa jáne Kavkaz elderiniń emıtentterimen belsendi jumys istep, shyǵarylymnyń ár kezeńinde kásibı qoldaý men saraptamalyq súıemeldeý usynady.
Osylaısha, JQO qoldaýymen 2024 jyly jasyl, áleýmettik jáne ornyqty oblıgatsııalardyń birqatar shyǵarylymdary júzege asyryldy. Mysaly, Ázirbaıjandaǵy eń iri jeke bankterdiń biri Unibank Baký qor bırjasynyń alańynda eldegi alǵashqy jasyl oblıgatsııalaryn 20 mıllıon manat (11,8 mıllıon AQSh dollary) somasyna shyǵardy. Ózbekstannyń ıpotekany qaıta qarjylandyrý kompanııasy Tashkent qor bırjasynda 50 mıllıard sým (shamamen 4 mıllıon AQSh dollary) kóleminde alǵashqy jasyl oblıgatsııalardy shyǵardy.
JQO qoldaýymen «Qazaqstannyń Damý Banki» AQ Vienna MTF alańynda 100 mlrd teńge somasynda jáne óteý merzimi 3 jyl bolatyn debıýttik ornyqty damý oblıgatsııalaryn shyǵardy.
Jańartylatyn energııa kózderi (JEK) jobalaryna mamandanǵan «PlanDeM» qyrǵyz kompanııasy AIX-te 370 mıllıon ıýan (50,7 mıllıon AQSh dollary) somasyna óziniń alǵashqy jasyl oblıgatsııalaryn ornalastyrdy.
«Ónerkásipti damytý qory» AQ AIX bırjasynda aınalym merzimi 3 jyl bolatyn alǵashqy áleýmettik oblıgatsııalaryn shyǵardy. Jınalǵan qarajat Aqmola jáne Qyzylorda oblystarynyń ákimdikterine jedel járdem kólikterin satyp alýǵa baǵyttaldy.
Bilim berý
AHQO Akademııasy zań jáne qarjylyq baǵdarlamalar boıynsha 447 mamandy oqytty. Memlekettik jáne jekemenshik uıymdar qyzmetkerleriniń kásibı biliktiligin arttyrýǵa baǵyttalǵan 15-ten astam trenıngter men kýrstar ótkizildi. Sheteldik ınvestıtsııalardy tartýǵa baılanysty mamandardy daıarlaýǵa erekshe kóńil bólindi. Trenıngke Syrtqy ister mınıstrliginiń, «Kazakh Invest» UK» AQ-nyń ókilderin, sondaı-aq oblystar men respýblıkalyq mańyzy bar qalalar ákimderiniń orynbasarlaryn qosa alaǵanda, 70 adam qatysty. Sondaı-aq Akademııa tehnologııalyq zańgerlik bilim berýdegi álemdik kóshbasshynyń BARBRI-diń seriktesi atanyp, Gold Agent mártebesin aldy.