Betashar — təlim-tərbıelik qýaty joǵary halyqtyq jyr

<p>ASTANA. KAZINFORM<strong> &ndash; </strong>Mádenıet jáne ulttyq salt-dástúr kúnine oraı kazinform agenittigi nazarlaryńyzǵa ultymyzdyń tal besikten jer besikke deıingi ǵumyryndaǵy mańyzdy salt-dástúrlerin usynady.</p>

Betashar — jańa túsken kelinge alǵash ret ata-enesi men onyń týys-týǵandaryn tanystyryp, ədep-ıba jóninde təlim berip, tərbıe júrgizetin, sondaı-aq, jas kelinge tuńǵysh ret eskertý jasap, jaqsy-jaman ister jóninde qulaqqaǵys etetin təlim-tərbıelik qýaty joǵary halyqtyq jyr. Qazaq halqy «kelindi — bastan, balany — jastan» dep, kelin men bala tərbıesine erekshe mən beredi. Sondyqtan da ər otbasy kelini tabaldyryǵyn attasymen oǵan el-jurt, úlken-kishilerin túgel tany-styryp, nelerdi isteý, nelerdi istemeý, qalaı júrip, qalaı turý, qandaı adam bolý týraly muqııat təlim-tərbıe júrgizip, qatań talaptar qoıady. Bul tuńǵysh ret betashar jyrynda aıtylady.

Foto: Maqsat Shaǵyrbaı / Kazinform

Ədette, jańa túsken kelinniń betin alystan sharshap keldi dep, sol kúni demaldyryp, ertesi el-jurt, týys-týǵandary túgel jınalǵanda ashady nemese toı ústinde ashady. Keı jerde kelin kelisimen ata-ene tabaldyryǵyn attatqan boıda betin ashady. Alaıda, jańa túsken kelin qashan betin ashqansha, basyna jelek búrkenip, shymyldyq ishinde otyrady. Betin ashqan soń baryp, ornynan turyp shaı quıyp, jańa ortaǵa aralasyp, el-jurtpen tanysa bastaıdy. Kelinniń betin ashatyn kezde, ony eki abysyny eki qoltyǵynan demep ata-enesiniń úıine aparyp, bosaǵada tórge qaratyp ustap tura dy.

Betashar aıtatyn jigit betashar kədesin dombyrasyna baılap alyp, dombyramen ənge qosyp, kelinge ata-eneleri, qaınaǵa, qaıyn bıkelerimen jaqyn týys-týǵandaryn tanystyryp, ata-ene, úl ken-kishi aldynda ədepti, ıbaly, eńbekshil bolý, ótirik-ósek aıtpaý, jamandyq ataýlydan boıyn aýlaq ustaý týraly jyr joldaryn nóserletip kelip, «pəlen atańa» nemese «pəlen eneńe bir səlem!» degen saıyn kelin ıilip səlem jasap turady. Mine, osylaısha, aýyl-aımaq, úlken-kishige tegis səlem jasatyp, son daı-aq, aqyl-keńes berip, jaqsylyq-jamandyqty túgel eskertekelip, kelinniń betin búrkep turǵan jelekti ashyp, kelindi kópshi lik kekór setedi. Mine, bul «betashar» dep atalady.

Kelinniń betin ashqan jigit «betashar» kədesin, kelinniń eki qoltyǵynan súıep turǵan eki kelinshek «qoltyq súıer» kədesin alady. Betashardyń jańa túsken kelin úshin təlim-tərbıelik məni men ǵylymı negizi óte joǵary. Ol jańa túsken kelinge boryshtylyq jəne jaýapkershilik sezimin týdyryp, ədepti, uıatty, muratty, eńbekshil, isker bolýǵa daǵdylandyryp, úlkendi qurmettep, kishini aıalaıtyn, túrli jaman qylyqtardan boıyn aýlaq ustaıtyn, keńpeıildi, keshirimdi, meıirimdi, janashyr bolýǵa baýlıdy. Eseıý, erjetý, jar súıý, perzent kórý sııaqty ómir zańdylyǵyn shynaıy uǵyndyrady. Kimniń alys, kimniń týys ekendigin bilgizip, úlken-kishimen bolǵan qarym-qatynas jolyn aıqyndap beredi.

Materıal Aıyp Núsipoqasulynyń »Tal besikten jer besikke deıin» atty kinabyna negizdelip daıyndaldy.