Berik Shahanuly: Ábish Kekilbaıuly - táýelsiz elimizdiń irgesin qalaýǵa úles qosqan qaıtalanbas dara tulǵa

ALMATY. QazAqparat- Qazaq ádebıetiniń klassıgi, Qazaqstannyń halyq jazýshysy, memleket jáne qoǵam qaıratkeri Ábish Kekilbaıulynyń qazasy ádebıet súıer qaýymnyń ǵana emes, barsha qazaq jurtynyń qabyrǵasyn qaıystyryp ketti. Onyń qazaq ádebıetinde alar orny erekshe bolatyn. Kezinde Ábish Kekilbaıulynyń bir emes eki romanyna redaktor bolǵan, Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri, jazýshy Berik Shahanuly «QazAqparat» tilshisine bergen suhbatynda Ábish Kekilbaıulynyń ómiri men shyǵarmashalyǵy jaıyn esine aldy.

- Berik aǵa, Ábish Kekilbaıulynyń qazaq ádebıetindegi alar orny, sińirgen eńbegi jóninde áńgimelep berseńiz.

- Bizdiń halyqta, qudaıǵa shúkir, danyshpandar da, batyrlar da kóp bolǵan ǵoı. Árqaısynyń orny bólek. Sol sekildi Ábish Kekilbaıuly da bizdiń dáýirimizdegi qaıtalanbas tulǵa boldy. Daryndylyqty, bilimdilikti, jazýshylyq qasıetti, meıirimdilikti, kisilikti qudaı ózi bir boıyna bere salǵan. Ábekeń áý bastan-aq ádebıette jarq etip kórindi. Ol sol abyroıymen bıikteı berdi. Qazaq ádebıetine qaıtalanbas, keremet shyǵarmalar ákeldi. Sonymen qatar, azamattyq, qaıratkerlik qyry ósip tolysty. Elbasynyń janynda júrip, táýelsiz memleketimizdiń irgesin qalaýǵa erekshe úles qosty. Men Ábekeńniń «Úrker» jáne «Eleń-alań» deıtin eki tarıhı romanyna redaktor boldym. Ábekeńdi jastaı oqyp óskenimiz óz aldyna. Redaktor bolyp, syn kózben qaraı otyryp, onyń jazýshylyq qarymynyń tereńdigine, kólemdiligine, qaırattylyǵyna kózim jetti. Oqyp otyryp úlken bir tálim-tárbıe alǵandaı boldym. Ol kisi birge istes bolǵanymyzǵa rızashylyǵyn bildirdi. Ábekeń asqar taýdaı arqa súıer azamatymyz edi. Ábekeńniń áli de ádebıette bereri bar edi, halqyna aıtary bar edi, áli de bolsa halqynyń tileýin tilep, jaqsy aqsaqal bolyp aramyzda júre turýǵa tıis edi. Biraq taǵdyrǵa amal bar ma!? Biraq Ábekeńdi baqytty qalamger deýge bolady.

- Ábish Kekilbaıulynyń shyǵarmashylyq salada basqa qalamgerlermen salystyrǵanda ózine tán qandaı erekshelekteri bar edi?

- Ábekeńniń sýretkerlik qyrlary qabat-qabat. Sóılem, sóz quraýynyń ózi erekshe edi ǵoı. Keıbir sóılemderi bir betke, eki betke uzaryp kete beretin. Ony oqý úshin, ózińe qabyldaý úshin, bilimiń bolýy kerek. Al endi yjdaǵatpen oqysań, keremet dúnıe! Mysaly, dalany sýrettese saıyn dalada júrgendeı, toǵaıdy sýrettese sol toǵaıǵa enip ketkendeı kúı keshesiń.

- Ábish Kekilbaıuly alǵash ret ádebıetke óleńmen kelgeni belgili. Talaı óleńder jazdy. Keıin, prozaǵa aýysty. Osy bir betburysty túsindirip berseńiz.

- Qazaq ádebıetinde óleń jazbaı, jazýshylyqqa kóshken qalamgerler sırek. Kóptegen jazýshylar óleń jazǵan. Mysaly, Tahaýı Ahtanov ta, Berdibek Soqpaqbaev ta, Táken Álimqulov ta óleń jazdy. Bylaı qarasań, kóp jaýzshylarymyz ádebıettegi alǵashqy qadamyn óleńmen bastaǵan. Bul qazaq ádebıetine tán erekshe qubylys dep oılaımyn. Óıtkeni, qazaq halqy aqyn halyq qoı. Bárimiz de aýyz ádebıetinen sýsyndap óstik, shal-kempirdiń áńgimesin tyńdadyq. Oqyǵanymyz jyr boldy. Sondyqtan Ábish Kekilbaıuly da óleń jazdy. Alǵashqy óleń jnaqtary jaqsy baǵasyn aldy. Degenmen prozanyń salmaǵy basym boldy. Yntasy soǵan aýdy. Sóıtip, qazaq ádebıetine úlken olja usyndy. Jemisti eńbek etti.

- Ábish Kekilbaıulynyń adamı, adamgershilik tulǵasyna toqtalsańyz.

- Ábekeń týraly dosy da dushpany da teris sóz aıta almaıdy. Ol bir qarapaıym da keremet jaratylys! Bir jaǵy teginen shyǵar, ekinshi jaǵy Ábekeńniń anasy Aqsáýle - qazaqtyń bir úlken aqyldy anasy bolǵan adam. Kúıeýi soǵysqa jastaı ketip, oralmaǵan. Sol anamyz jalǵyz balasy Ábishti tárbıelep, jaqsy azamat etip ósirdi. Ábekeń búkil eldiń betke ustar tulǵasyna aınaldy. Sırek kezdesetin qarapaıym da meıirimdi kisi bolatyn. Jasyratyny joq, keıbir iri daryn ıeleriniń boıynda menmendik, ózimshildik qasıetter boı kórsetip jatady. Al Ábekeńde ondaı qasıetter joq bolatyn. Ol adamnyń jaqsylyǵyn dáriptep, qabyldap, moıyndaı biletin, qalamgershiligi, azamattyǵy joǵary tulǵa edi. Sol úshin de Ábish Kekilbaıulynyń esimi eshqashanda umytylmaıdy.

- Áńgimeńizge rahmet.