Bazarlardyń dáýreni ótip barady
Ózbekstan bizdiń kartop-pııazymyzdy jep qoıdy ma?
Resmı málimetke sáıkes, ótken aıdyń sońynda azyq-túlik baǵasynyń 7 paıyzǵa óskeni tirkeldi. Máselen, pııaz - 81,1 paıyzǵa, kartop - 74,9 paıyzǵa, qyryqqabat - 61,2 paıyzǵa, sábiz - 38,1 paıyzǵa, sıyr eti 10,7 paıyzǵa qymbattaǵan. QR Ulttyq ekonomıka mınıstri Tımýr Súleımenovtiń aıtýynsha, búginde ótken jylǵy ónim taýysylýǵa jaqyn. Al jańa shyqqan ónimniń quny qymbat bolyp tur. Bunyń barlyǵy áleýmettik mańyzy bar taýarlardyń baǵasyna áser etip otyr. «Budan bólek, bıyl pııaz, kartop pen qyryqqabat sııaqty ónimderdi Ózbekstanǵa eksporttaý kólemi ájeptáýir ulǵaıdy. Sebebi ol jaqta aýa-raıynyń qolaısyzdyǵyna baılanysty ónim durys shyqpaı qaldy. Negizi, bizdiń Eýrazııalyq ekonomıkalyq odaqqa kiretinimizdi umytpaý qajet. Ózbekstanmen aradaǵy erkin saýda-sattyq týraly kelisimimiz de bar. Sondyqtan aldaǵy ýaqytta jospar qurǵanda óz elimizdegi suranysty ǵana emes, kórshi elderdiń tapsyrysyn da eskerý kerek», - deıdi Tımýr Muratuly. Mınıstrdiń sózine qaraǵanda, aǵymdaǵy jylda azyq-túliktiń qymbattaýyna janar-jaǵarmaı baǵasynyń ósýi de áser etti. Oǵan qosa, Aqmola, Aqtóbe, Qostanaı men Pavlodar oblysynda spekýlıatıvti áreketter tirkeldi. Monopolıster sary maı, irimshik, sút pen jumyrtqanyń baǵasyn qoldan kóterip kelgen.
Azyq-túlikke arnalǵan bıýdjet qarjysy depozıtterde jatyr
Búginde áleýmettik mańyzy bar taýarlardyń baǵasyn ustap turý úshin árbir oblysta turaqtandyrý qorlary qurylǵan. Atalǵan qorlarǵa bıýdjet qarjysyna jańa shyqqan ónimniń biraz bóligi satyp alynady da, tapshylyq týyndaǵanda naryqqa arzan baǵamen shyǵarylady. Sonyń arqasynda azyq-túliktiń qunyn birqalypty ustap turýǵa múmkindik bar. Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi ótken jylǵy ónimniń Ózbekstanǵa eksporttalǵanyn joqqa shyǵarmaıdy. Alaıda bıylǵy qymbatshylyqtyń odan emes, dál sol turaqtandyrý qorlaryna qajetti ónim kólemin satyp almaýynan dep otyr. Bir qyzyǵy, aqsha bar. Biraq jergilikti atqaminerler ony depozıtterde ustap keledi. «Ákimdikter ótken jyldyń ónimi esebinen turaqtandyrý qorlaryna azyq-túlikti kóptep satyp alǵanda qazirgi jaǵdaı týyndamas edi. Bizdiń zertteýimizge sáıkes, azyq-túlik ónimderi turaqtandyrý qorlaryna tıisti deńgeıde satyp alynbaıdy. Sonyń saldarynan dál sol taýarlardyń baǵasy kúrt kóterilip ketedi. Qazirgi kezde turaqtandyrý qorlaryna satyp alynǵan kartoptyń úlesi 16 paıyzdy qurasa, pııaz - 7 paıyz, al qyryqqabat 5-aq paıyzdy qurap otyr», - deıdi vıtse-mınıstr Qaırat Aıtýǵanov.
Onyń sózine qaraǵanda, búginde turaqtandyrý qorlaryn áleýmettik mańyzy bar azyq-túlikpen toltyrý jaǵynan Qyzylorda (48 paıyz), Jambyl (12 paıyz) men Aqtóbe (10 paıyz) oq boıy ozyq keledi. Qalǵan oblystarda azyq-túlik ónimderi az kólemde satyp alynǵan. Al áleýmettik-kásipkerlik korporatsııalar bólingen aqshany bank esep-shottary men depozıtterinde ustap keledi. Máselen, Ońtústik Qazaqstan oblysynyń áleýmettik-kásipkerlik korporatsııasy 1,6 mlrd teńge kólemindegi qarajatty depozıtke salyp qoıǵan. Oblystyń turaqtandyrý qoryna satyp alynǵan azyq-túliktiń kólemi nebary 1 myń tonnany quraǵan. Osy oraıda aıta ketken jón, jyl basynan beri Ońtústik Qazaqstan oblysynda áleýmettik mańyzy bar taýarlardyń baǵasy eń qymbat kórsetkishke - 8 paıyzǵa ósken. Budan bólek, Batys Qazaqstan oblysynyń turaqtandyrý qory 63 tonnany satyp aldy da, 261 mln teńgeni esepshot pen depozıtte qaldyrǵan. Atalǵan aımaqta da áleýmettik mańyzy bar taýarlar 7,8 paıyzǵa qymbattady. Mańǵystaý men Pavlodar oblystary da azyq-túliktiń baǵasyn ustaı almady.
Saqtaý qoımalaryn salmasaq, sýpermarketterdi kóbeıtemiz be?
Shyny kerek, turaqtandyrý qorlaryna azyq-túlikti tıisti kólemde satyp almaý máselesi jylda kóteriledi. Alaıda jergilikti bılik kartop, pııaz, sábiz, qyryqqabat sııaqty tez búlinetin azyq-túlikten góri un, qant, qaraqumyq, kúnbaǵys maıy ispetti uzaq saqtalatyn taýarlardy satyp alǵandy qalaıdy. Sebebi zamanaýı saqtaý qoımalary joq. Ony kezinde oblys ákimi bolǵan Baqytjan Saǵyntaev ta jaqsy bilip otyr. Sodan bolar, osy aptada ótken Úkimet otyrysynda ákimderge shúılikken aýyl sharýashylyǵynyń betin qaıtaryp tastady. «Endi, ony biz de bilemiz ǵoı... Baǵanyń ósýine qaraǵanda, bizde saqtaý máselesi barlyq oblystarǵa ortaq bolyp tur. Áıtpese, qymbatshylyq tek eki-úsh oblysta ǵana bolatyn edi. Logıstıkalyq ortalyqtardy salamyz dep edik. Ol da joq áli. Sondyqtan azyq-túlik baǵasyn qalaı rettesek te, zamanaýı saqtaý qoımalary bolmasa, bul máseleni sheshý múmkin emes», - deıdi Úkimet basshysy Saǵyntaev.
Al ulttyq ekonomıka mınıstri Tımýr Súleımenov sýpermarketter men gıpermarketterdi kóptep ashýdy usynyp otyr. Sebebi osy ispetti saýda ortalyqtarynyń baǵasy bazardan da arzan bolady. Ondaı nysandardan salyq jınaý da qıyn emes. «Osy oraıda biz zertteý júrgizdik. Búginde gıpermarketter men sýpermarketter tómen baǵany qoıyp otyr. Máselen, iri gıpermarketterde azyq-túliktiń baǵasy bazardan 10-15 paıyzǵa arzan, al úıdiń janyndaǵy dúkenderden 30-40 paıyzǵa tómen. Ondaı saýda ortalyqtarynda taýar aınalymy da joǵary. Budan bólek, olar biryńǵaı baǵa saıasatyn, biryńǵaı dıstrıbıýtorlyq saıasatty júrgize alady. Sondaı-aq, salyqty da ýaqytynda tóleıdi», - deıdi Súleımenov myrza. Mınıstrdiń sózine qaraǵanda, búginde «Bıznestiń jol kartasy» aıasynda zaman talabyna saı saýda ortalyqtaryn qoldaý sharalaryn keńeıtý máselesi qaralyp jatyr.
Ashyǵyn aıtqanda, búginde azyq-túlik ónimderi bylaı tursyn, kıim-keshektiń ózi bazarǵa qaraǵanda saýda ortalyqtarynda arzanǵa satylyp jatady. Ondaı taýarlardyń sapasy da jaqsy. Halyq osyny birte-birte túsinip keledi. Olaı jalǵasa berse, iri saýda ortalyqtary bazarlardy múldem yǵystyryp tastaýy ábden múmkin.