Baıtursynulynyń tabylmaǵan eńbekteri Oldenbýrg muraǵatynda bolýy múmkin – ǵalym

NUR-SULTAN. QazAqparat – Ahmet Baıtursynulynyń kózi tirisinde tóte jazýmen jaryq kórgen keıbir ǵylymı eńbekteri áli kúnge tabylmaı keledi. Ahmettanýshylar onyń bir sebebin sovet zamanyndaǵy ǵylymı plagıatpen baılanystyrady. M.Áýezov atyndaǵy Ádebıet jáne óner ınstıtýtynyń professory, ahmettanýshy ǵalym Aıgúl Іsmaqova ol sózdiń jany bar ekenin aıtady.

Anyǵynda mundaı pikirdi eń alǵashqylardyń biri bolyp Sábıt Muqanov aıtqan degen áńgime bar. Muny biz suhbattasqanda Almatydaǵy Ahmet Baıtursynuly mýzeı-úıiniń dırektory, ahmettanýshy Raıhan Imahanbet te aıtyp qaldy. Tipti, Ahmettiń esimin sovet bıliginde jylymyq ornaı qalǵan jyldary-aq aqtap alýǵa múmkindik bolǵanyn, biraq oǵan plagıatqa áýes ǵalymdardyń kedergi bolǵanyn S.Muqanov ashynyp jazǵan kórinedi. Akademık Rymǵalı Nuǵalıdyń shákirtteri de osyǵan uqsas estelikterdi aıtyp, jazyp júr.

Al Aıgúl Іsmaqova Ahmet Baıtursynulynyń eńbekterin plagıatqa aınaldyrǵan ǵalymdardy da ǵylymı orta jaqsy biledi dep otyr.

«Aǵa býyn ǵalymdardyń ishinde Ahmet Baıtursynulynyń eńbegin urlap paıdalanǵan jaıttar bolǵan. Ony biz bilemiz. Naqty derekteri bar, biraq ony aıtyp jatýdy qajet dep tappaımyz, orynsyz bolar. Tipti bizge jetken «Ádebıet tanytqyshtyń» sońǵy taraýy joq. Ol da urlanǵan. Qazirgi nusqasynda sóılemi aıaqtalmaı qalǵan. Qazir sol kúıinde shyǵaryp júrmiz ǵoı. Muhtar Áýezov 1923 jyly Ahańnyń «Mádenıet tarıhy» degen kitaby shyqqanyn jazady. Mine, sol kitap ta áli kúnge deıin joq, tabylǵan emes. Al Álimhan Ermekovtiń Jaıyq Bekturovqa aıtýy boıynsha, «Mádenıet tarıhy» baspadan 1923 jyldyń maýsymynda shyqqan», - deıdi ǵylym doktory.

Degenmen, ǵalym ol kitap Reseıden tabylyp qalýy múmkin degen úmitke kóbirek senedi.

«Osy kitaptyń («Mádenıet tarıhy»-red.) bir ekzemplıaryn men arqyly Máskeýdegi Álıhanǵa jiberdi. Ekinshi ekzemplıaryn meniń kózimshe Badrısafanyń qyzyl kórpesiniń astyna jasyrdy», - dep jazady Álimhan Ermekov. Bárin tárkilep, órtegenniń ózinde osy eki dana saqtalýy kerek edi. Álıhan Bóıkehanovtyń jeke kitaphanasy Sergeı Oldenbýrg degen masondyq loja múshesine berilgen. Ol kisi men Álıhan Reseı geografııalyq qoǵamynyń múshesi bolǵan. Qazir onyń urpaǵy Amerıkada turady. Eger solar Reseıge kelse, Oldenbýrgtyń muraǵatyn birge baryp aqtarýǵa bolady. Ózderi kelmese, bizdi ol muraǵatqa eshkim de jolatpaýy múmkin»,-deıdi Aıgúl Іsmaqova.

Aıta keteıik, 5 qyrkúıekte Ahmet Baıtursynulynyń dúnıege kelgenine 150 jyl toldy.

Aıgúl Іsmaqovanyń A.Baıtursynuly murasy men qazaq tiliniń qazirgi problemasy týraly oıyn búgin saıtymyzǵa jarııalanatyn suhbattan oqı alasyzdar.