«Baıqońyrdy qazaqylandyrý bastaldy» - baspasózge sholý
***
"Egemen Qazaqstan" gazetiniń búgingi sanynda "Soǵysqa qatysqan qazaq sardarlarynyń sany qansha?" atty maqala jarııalandy. Basylymnyń jazýynsha, elordadaǵy Ulttyq akademııalyq kitaphanada Jeńistiń 70 jyldyǵyna baılanysty tarıhshy, jýrnalıst Jumabaı Dospanovtyń «Ekinshi dúnıejúzilik soǵystaǵy qazaq ofıtserleri» atty 10 tomdyq týyndysynyń tanystyrylymy ótti.
Ot keshken jyldardaǵy óshpes erlik jaıyndaǵy shejireni sóıletýdi maqsat tutqan Jumabaı Dospanovtyń eńbegin erlik dep baǵalady jınalǵan jurtshylyq. 4 jyl tynbaı izdenip, 10 tomdyqty dúnıege ákelgen avtor bolsa: «Bul eńbekke ekinshi dúnıejúzilik soǵysqa (1939-1945) tikeleı qatysqan 8400-den astam qazaq ofıtseriniń ómirderekteri engizilip, áskerı shen-laýazymdary, memlekettik marapattary kórsetilip, keıbiriniń maıdandaǵy erlikteri qysqasha baıandaldy. Alaıda, bul derekterdi jınaý ońaıǵa túsken joq. Jumysymnyń 90 paıyzy Máskeýdegi Reseı Qorǵanys mınıstrliginiń muraǵatynda júrdi. Ókinishtisi, Máskeý muraǵatynda ofıtserlerdiń fotosýretteri bolmaı shyqty. Ózim gazet redaktorymyn ǵoı, gazette mundaı betti «soqyr bet» deıdi. Kitapta da soqyr better kóp, biraq ta, osy kitap shyqqannan beri menimen habarlasyp, ákesiniń, ıa atasynyń sýretterin jiberemiz dep jatqandar barshylyq, eger kitap qaıta basylsa, onyń solaı sýrettermen tolyǵatynyna senimim mol. Derekterdi suryptaýǵa kún demeı, tún demeı eńbek ettim. Jumysyma tolyq qanaǵattandym dep aıta almaımyn, Jeńistiń 70 jyldyǵyna baılanysty kishkene jedeldetýge týra keldi», - degen tarıhshy ózimizdiń jergilikti áskerı komıssarıattarǵa derek jınastyrýda selqostyq tanytqandaryna ókpesin bildirdi jáne qıyndyqtarǵa qaramastan, bul eńbektiń jalǵasyn jazyp jatqandyǵyn da jetkizdi.
DSU-ǵa engen Qazaqstan endi Ekonomıkalyq yntymaqtastyq jáne damý uıymynyń (EYDU) negizgi standarttaryna qol jetkizýdi talaptanyp otyr, dep habarlaıdy "Egemen Qazaqstan".
"Eń damyǵan 30 eldiń qataryna qosylýdy maqsat tutqan Qazaqstan jańa talaptardyń údesinen shyǵýdy basty mindet sanaıdy. Osy rette jetýge tıis negizgi mejelerdiń biri - álemdegi beldi uıymdardyń standarttaryna saı bolý. Bul turǵyda elimizdiń tájirıbesi aıtarlyqtaı joǵary deńgeıde. Tipti, Eýropadaǵy qaýipsizdik jáne yntymaqtastyq uıymyna tóraǵalyq etýimizdiń ózi kóp jaıttan habar beredi. Sondaı-aq, taıaýda ǵana Dúnıejúzilik saýda uıymyna kirý jónindegi kelissózderdi sátti aıaqtadyq. Endi Qazaqstan Ekonomıkalyq yntymaqtastyq jáne damý uıymyna (EYDU) bet buryp otyr", - delingen « Endigi meje - Ekonomıkalyq yntymaqtastyq jáne damý uıymy» atty maqalada.
Basylymnyń habarlaýynsha, Elbasy basty baǵdar retinde EYDU-ǵa múshe elderdiń qaǵıdattary men standarttaryn paıdalanýdy usyndy. Óıtkeni, ekonomıkalyq damýda atalǵan uıymnyń talaptary jigerimizdi janyp, yntamyzdy arttyra túsedi. Máselen, EYDU-ǵa múshe elderdegi ishki jalpy ónimniń (ІJÓ) jyldyq ósimi 4 paıyzdan kem bolmaýy tıis. Degenmen, bul talapty bizdiń el úshin asa qıyn deýge kelmeıdi. Sondaı-aq, ınvestıtsııanyń kólemin 30 paıyzǵa deıin arttyrý da negizgi mindetterdiń biri bolyp sanalady.
*** «Aıqyn» basylymynda «Baıqońyrdy qazaqylandyrý bastaldy» degen maqala jarııalandy. «Baıqońyrda» 14 balabaqshada qazaqstandyq búldirshinder «Prezıdentim - Pýtın, astanam - Máskeý» dep ary qaraı da tárbıelene beretin boldy», - delingen maqalada.
Biraq jaqyn arada olardy da Qazaqstannyń quzyryna qaıtarýdyń joldary qarastyrylýǵa tıis. Bul týraly keshe senatorlar aıtty. Qasym-Jomart Toqaevtyń tóraǵalyǵymen ótken Joǵarǵy palatanyń keshegi jalpy otyrysynda depýtattar Baıqońyr qalasyndaǵy mektepter men balabaqshalardy qazaqstandyq bilim berý júıesine kóshirýdi qarastyratyn halyqaralyq qujatty ratıfıkatsııalady.
Bilim jáne ǵylym mınıstri Aslan Sárinjipovtiń túsindirýinshe, ratıfıkatsııalanyp otyrǵan kelisimge sáıkes, Baıqońyr qalasyndaǵy 1 myń 600 oqýshy oqıtyn 6 mektep jáne 1 balabaqsha Qazaqstannyń bilim berý standarty boıynsha bilim jáne tárbıe berýge kóp uzatpaı, bıylǵy 1 qyrkúıekten bastap-aq kóshetin bolady. «Zań jobasy atalǵan mektepter men balabaqshany Qazaqstan bıýdjeti esebinen qarjylandyrýdy kózdeıdi. 2015-2017 jyldarda qajet etiletin shyǵystar 4 mıllıard teńgeni quraıdy. ıAǵnı, jyl saıyn bir mıllıardtan astam qarajat jumsaımyz», dedi mınıstr.
Onyń aıtýynsha, búginde Reseımen birlesip, bilim berý uıymdaryn qabyldaý-tabystaý boıynsha komıssııa quramy anyqtalǵan. Komıssııa 17-18 maýsym kúnderi óziniń alǵashqy otyrysyn ótkizipti. Reseı barlyq bilim berý uıymdarynda múliktiń tolyq tizimin jasap, usyndy.
Internettiń qaraqshylary ǵalamtorda aqsha urlap, esirtki de satatynyn biletin be edińiz?! «Aıqynnyń» kelesi materıalynda osy taqyrypqa arnalǵan.
«Qazaqy uǵymdaǵy «ury alystan kelmeıdi» degen támsildi umytqan joqpyz. Alaıda ol «aqylyńyzdyń» búgingi kúnge jaramaıtyn túri bar. Óıtkeni myna zamannyń sýyqqoldylary janyńyzǵa tipten jaqyndamastan, sonaý basqa qalada júrip-aq aqshańyzdy úpteýdiń jolyn úırenip aldy. Qarańyz, endi adam psıhologııasy men aqparattyq tehnologııany sheber meńgergender úıde otyryp-aq kompıýtermen kisi bopsalap, aqsha tabýǵa kóshti. Internettiń ıirimine tereń boılaı biletin qaskóıler endi osylaısha kóshe kezip, bank torýyldap, basyn báıgege tikpeı-aq, en baılyqty ıelenetin ońaı oljaǵa qunyǵa túsýde. Osyndaı ákki jyryndy ótken jyldyń sońynda 40 zańdy tulǵanyń esepshotynan 3 mln AQSh dollaryn sýyryp alyp, bir-aq sátte baıyp shyǵa kelgen...», - dep jazady basylym.
«Kıberqylmyskerlerden narkokýrerlerdiń oza shabatyn túri bar. Basqa-basqa, esirtkini kúndelikti dúkenderden kóretin «Kıvı-ámııan» arqyly satylatynyn estidińiz be? Qazir jeke basynyń qaýipsizdigin barynsha qorǵaýǵa kóshken narkotık satýshylar bylaıǵy jurt ta, quqyq qorǵaýshylar da kúdiktenbeıtin qoldanystaǵy «ámııandy» osylaısha paıdalana bastapty. Sirá, qaskóıler zamanyna qaraı adamy, zańyna qaraı amaly degen ustanymǵa kóshken sııaqty. Іshki ister mınıstrliginiń málimetine qaraǵanda, aqparattyq tehnologııa damyǵan saıyn, ony qaraý nıetine paıdalanyp qalýdy kókseıtinderdiń de qatary kúrt óse túsken. Máselen, 2014 jyldyń aýqymynda kıberqylmysqa qatysty 21 is qozǵalsa, bıyldyń ózinde osyndaı oqıǵaǵa oraı 66 is ashylypty», - delingen «Internettiń qaraqshylary ǵalamtorda aqsha urlap, esirtki de satady» degen taqyryppen shyqqan maqalada.
***
Qazaqstannyń Dúnıejúzilik saýda uıymyna enýi týraly resmı kelissózderdiń aıaqtalǵany jóninde maýsymnyń 22-de Elbasy Nursultan Nazarbaev resmı túrde málimdedi, dep jazady «Túrkistan».
"Dúnıejúzilik saýda uıymyna múshelikten Qazaqstan naryǵynyń utary ne, utylar tusy qaısy? Osy máselege kelgende ekonomıkalyq jáne saıası sarapshylardyń pikiri ekige jaryldy. Sarapshylardyń birazy Dúnıejúzilik saýda uıymyna múshelik bizge keri áser etedi, bizdiń naryq bul básekelestikke tótep bere almaıdy, onsyz da turalap turǵan aýyl sharýashylyǵy shetelden aǵylatyn arzan ónimnen bas kótere almaıdy dese, ekinshi bóligi - bul uıymǵa múshe bolý arqyly bizdiń saýda keńistigimiz birshama artady, shetelden ákelinetin avtomashınalardyń baj salyǵy arzandaıdy, sheteldiń sapaly buıymdaryna qol jetkizemiz degendi aıtady", - delingen «19 jylǵa sozylǵan kelissóz Qazaqstannyń tıimdi sharttarǵa qol jetkizýimen márege jetti» degen taqyryptaǵy materıalda.
«Qalaı degenmen de, aldaǵy 1 qańtardan tolyqqandy múshesi bolatyn DSU-ǵa Qazaqstan 162-shi el bop enbek. Eýrazııalyq ekonomıkalyq odaqqa múshe elderdiń birazy - Qyrǵyzstan (1998 jyldan), Armenııa (2003 jyldan), Reseı (2012 jyldan) múshe. Bul memleketter ózinen keıin múshe bolǵan elderge óz talaptaryn qoıa alady jáne arnaıy daýysqa ıe», - dep atap kórsetilgen maqalada.
***
Batys Qazaqstan agrotehnıkalyq ýnıversıtetinde Sılıkon alabynda uıalmaı kórsetýge turarlyq 3D-prınterler shyǵaryldy, dep habarlaıdy "Ekspress K" gazeti. Ol barlyq shetel analogtaryna qaraǵanda, 20 paıyzǵa ónimdirek jáne áldeqaıda arzan. Oǵan balqytý arqyly iPhone-nyń tysyn shyǵarý túkke de turmaıdy. Ideıa avtorlarynyń aıtýynsha, 3D-prınter ózin 4 jylda aqtaı alady. Tolykyraq, «Prınter-sprınter» atty maqaladan oqı alasyzdar.