Batysqazaqstandyqtar qashannan bastap jaıly jolmen júredi
Aldymen sóz alǵan Senat depýtaty Ǵumar Dúısembaev Atyraý oblysynyń joldary búginde syn kótermeıtin jaǵdaıǵa jetip, halyqtyń narazylyǵyn týdyryp otyrǵandyǵyn, josparly jol salý jumystarynyń júrgizilmeı jatqanyn ashyq aıtty.
«Bireýler búkil aqsha Atyraý oblysynda, munda barlyq problema sheshilgen dep oılaıdy. Ókinishke qaraı jol sapasy boıynsha óńir aımaqtardyń arasynda sońynan sanaǵanda úshinshi orynda tur. Búginde Astrahan-Atyraý joly ańyzǵa aınalyp otyr. Prezıdent hattamasynda bul joldy 2021 jylǵa deıin bitirý kerek dep jazylǵan. Jol salynyp jatqan joq, toqtap tur. Halyq 300 shaqyrym jerdiń zardabyn tartýda. Ne sebep? Kimnen kemshilik ketti? «Qulsary-Muqyr» joly da salynbady. Úkimet basshysynyń meniń depýtattyq saýalyma bergen jaýabynda Azııa damý bankmen kelisim jasalyp jatqany, únemdelgen qarajatqa atalǵan joldy salý bastalatyndyǵyn aıtylǵan edi. Sodan beri úsh jyl ótti. Jol qurylysynyń negizdemesi de jasalyp bitpegen. 24 mlrd, 48 mlrd úndemdelip jatyr, bastaımyz deıdi. Áli joq. Endi sońǵy bergen aqparatta qurylys jumystary 2025 jylǵa qaraı yǵystyrylǵany aıtylady. Nege?», - dedi senator.
Osy oraıda Qaıyrbek Óskenbaev atyraýlyqtardyń jolǵa qatysty narazylyqtarynyń oryndy ekendigin aıta kele Astrahan-Atyraý jolynyń birinshi kezeńi júzege asqanymen ekinshi kezeńi sozylyp ketkendigin jasyrmady.
«Onyń sebebi mynada, Semeıde jol jobalaý ınstıtýty bar. Sol ınstıtýt joldyń jobasyn jasaǵanda jergilikti jerdiń topyraǵyn qurylysqa paıdalaýǵa qosqan. Ol jobalyq-smetalyq qujattamada eskerildi. Al jumys bastalǵanda topyraq sapasy jol qurylysyna jaramaıtyndyǵy anyqtaldy. Óıtkeni, onyń quramynda tuz, gıps bar. Merdiger kompanııa mundaı topyraqpen jol salǵan kezde onyń sapasy bolmaıtyndyǵyn aıtyp otyr. Sondyqtan ınstıtýt jazaǵa tartylyp, óz qarajattaryna qaıtadan jobalyq-smetalyq qujattama ázirledi. Ótken jyly ol qujattama saraptamadan ótti. Jol qarajaty tolyq kózdelgen. Kelesi jyly joldy tolyq bitiremiz dep josparlap otyrmyz», - dedi mınıstr.
Al Indýstrııa jáne ınfraqurylymdyq damý vıtse-mınıstri Berik Kamalıev «Atyraý-Astrahan» jolynyń qurylysy toqtamaǵanyn, qazirgi ýaqytta Aqtóbe oblysynan, Almatydan jol qurylysyna qajetti materıaldar jetkizilip jatqanyn atap ótti.
«Bul jol keńes zamanynda, 1975 jyly salynǵan. Qazaqstannyń sapaly joldarynyń biri edi. Biraq, keıingi ýaqytta Ózbekstannan tranzıttik júk kólikteriniń kóp ótýine baılanysty sapasyz bolyp qaldy. Astrahannan Gonıýshkınaǵa deıingi 60 shaqyrym joldy qurylymyn aıaqtadyq. Bul jol respýblıkalyq bıýdjetten qarjylandyrylady. Joldyń qalǵan bóligine Eýropalyq bankten tartylady», - dedi vıtse-mınıstr.
Qaıyrbek Óskenbaevtyń aıtýynsha, «Qulsary-Muqyr» jolynyń tehnıkalyq-ekonomıkalyq negizdemesi ázirlengen.
Ol qazirgi ýaqytta saraptamadan ótip jatyr. Osy jyldyń naýryz aıynyń ishinde ol jumys aıaqtalady.
Sodan keıin jobalaý jumystary, qarjylandyrý kózderi anyqtalady.
Barlyq is-sharalar aıaqtalǵannan keıin jol qurylysy 2024 ne 2025 jyly bastalady.
Sondaı-aq ol 519 shaqyrymdyq «Atyraý-Oral» jolynyń qurylysyna qatysty oımen bólisti.
Onyń atap ótýinshe, joldyń 184 shaqyrymy Atyraý oblysynan ótedi. Bıyl joldyń jobasy ázirlenip, kelesi jyly qurylys jumystary bastalady.
Qazirgi ýaqytta joldyń Atyraý oblysyna ótetin bóligin salýǵa 100 mlrd teńgeden astam qarajat qajet bolady.
Bul qarjynyń 90 mlrd teńgesi basqa jobalardan bosap ta tur.
Al Májilis depýtaty Dúısenbaı Turǵanov jol qurylysyna tartylǵan merdiger kompanııalar kelisimshart jasasqannan beri dızel, qurylys materıaldary baǵasy kóterilip ketkendigin alǵa tartyp, osyǵan baılanysty Úkimet tarapynan qandaı is-sharalar qabyldanatyndyǵyn surady.
Osy saýalǵa jaýap bergen mınıstrdiń aıtýynsha, Atyraý oblysyndaǵy jol qurylysyna qajetti qarajat tolyq kózdelgen.
Onyń 15 paıyzy memleket tarapynan, bıýdjetten bólinse, 85 paıyzy halyqaralyq qarjy ınstıtýttarynan tartylady. 2022 jylǵa qarajat naqty kózdelgen.
Al 2023-2024 jyldarǵa qajetti qarajat respýblıkalyq bıýdjetti qaraý barysynda eskeriledi.
Qoǵamdyq talqylaýǵa qatysýshylar jalpy qurylys salasyndaǵy jemqorlyqtyń aldyn alý máselelerin de kóterdi.
Osy oraıda mınıstr saladaǵy jemqorlyqty joıýdyń birden-biri joly tsıfrlandyrý ekendigine nazar aýdartty.
«Elimizge eń qaýiptisi – jemqorlyq. Ony bireýlerdi aýystyryp, jańa adamdardy taǵaıyndaý arqyly jeńe almaısyz. Jemqorlyqtyń aldyn alýdyń 2 jolyn kózdep otyrmyz. Birinshiden memlekettik saraptama ınstıtýtynda onlaın kalkýlıator jasadyq. Óńirlerde buryn salynǵan aýrýana, mektep qunyn eskere otyryp, jańa nysan baǵasy odan aspaýy tıistigin kompıýter eskertedi. Ekinshiden, Úkimet basshysyna shekti baǵaǵa qatysty usynysymyzdy daıyndap otyrmyz. ıAǵnı, bizde aýdanda qandaı aýrýhana ne mektep salatyndyǵy bárbir. Biraq onyń sharshy metrdi belgilengen somadan aspaýy tıis. Sonymen qatar «E-qurylys» degen aqparattyq júıeni jasadyq. Qazir saraptamadan ótip jatyr. Bıyl iske qosylady», - dedi Qaıyrbek Óskenbaev.
Sondaı-aq is-shara barysynda Indýstrııa vıtse-mınıstri Berik Kamalıev bir shaqyrym jolǵa qansha qarajat jumsalatynyn túsindirip berdi.
«1 shaqyrym jolǵa jumsalatyn qarajat kólemi onyń sanatyna baılanysty bolady. Máselen, 1-sanattaǵy joldardyń 1 shaqyrymyna bizde 4 mln dollarǵa deıin jumsalady. Al 1 shaqyrymyna 1 mln dollar shyǵyndalatyn joldar 3-sanatqa jatady. Joldardyń qandaı sanatta bolatyndyǵy olarmen ótetin kólikter sanyna baılanysty. Aıtalyq, ol jolmen táýligine 10 myń kólik ótetin bolsa, onda mundaı jol 1-sanatty bolýy jáne 4 jolaq salynýy tıis. Mysaly Atyraý-Oral joly, Atyraýdan Dossorǵa shyǵatyn jol 1-sanatty bolýy tıis. Aqtóbeden Qandaǵashqa baratyn 110 shaqyrymdyq jol 1-sanatty bolady. Al 2-sanatty joldarǵa ketetin shyǵyn 2,5 mln dollarǵa deıin jetedi», - dedi ol.
Onyń atap ótýinshe, qazirgi ýaqytta jol jabyndysynyń qalyńdyǵyna qatysty ózgertý engizilgen.
Kezinde Almatydan elordaǵa salynǵan joldyń qalyńdyǵy 40 santımetr bolǵan.
«Qazir joldardyń qalyńdyǵyn 80 santımetrge jetkizdik. Jol tabanyn tósetemiz, úsh qabat asfalt tósetemiz. Sondyqtan joldy salýǵa ketetin qarajat osylarǵa baılanysty», - dedi vıtse-mınıstr.