Batyr bolý úshin bilek te, júrek te kerek – Halyq qaharmany
-Qaırat Jarylǵasynuly, siz qaterli saǵatta basyńyzdy báıgege tigip, jas sarbazdyń ómirin qorǵap qaldyńyz. Aldymen osy oqıǵany eske túsirsek?
-Iá, ol oqıǵa jadymyzdan óshpek emes. 2016 jyldyń 7 sáýiri edi. Qaraǵandy oblysyndaǵy Qarabas eldi mekeninde 6505-áskerı bóliminiń kezekti oqý-jattyǵý jıyny ótip jatty. Buǵan áskerge on aı buryn shaqyrylǵan jaýyngerler qatysty. Jas sarbazdar oǵan deıin avtomat pen tapanshadan nysana kózdep, ózderine kerekti mashyqty meńgergen edi. Endi olar jarylǵysh granata laqtyryp úırenýge kelgen-di. Maǵan sol kezde oqý-daıyndyqqa jaýapty maman retinde qaýipsizdikti qadaǵalaý mindetteldi.
Sonymen, jattyǵý bastaldy. Alǵashqy bolyp Tarazdan kelgen qatardaǵy jaýynger Abzal Sultanqulov RGD-5 granatasyn qolǵa aldy. Pármen berilgennen keıin ol granatasyn qulashtap laqtyrdy. Alaıda granatanyń salmaǵy aýyr bolǵandyqtan, alysqa ushpaı, qarsy soqqan jeldiń ekpinimen okoptyń jıegine, úıilgen topyraqqa tústi. Sodan domalap, sarbaz ekeýmiz turǵan tusqa jetti. Tártip boıynsha granata laqtyrǵannan keıin sarbaz turǵan jerinde otyra qalý kerek. Abzal bolsa qarýyn ustap, otyra qaldy. Jaýynger ózi laqtyrǵan granatanyń tabanynyń astyna túskenin bilmedi. Endi ol 3-4 sekýnd ishinde jarylady. Sol sátte boıymdy qandaı sezim bılegenin bilmeımin, ony aman alyp qalamyn dep soǵan qaraı umtyla berdim.
-Sondaı kezde ózime qaýip tónedi degen qorqynysh bolǵan joq pa?
-Joq, ondaı oı bolǵan emes. Bári qas pen kózdiń arasynda boldy. Men úshin qalaı bolǵanda da sarbazdyń ómirin saqtap qalý mańyzdy edi. Negizi ol bárin durys istedi. Tek granatany alǵash qolǵa alǵan soń qobaljyǵan bolýy kerek. Sarbazdy ıterip jiberip, keýdemmen jaýyp úlgerippin áıteýir.
Sodan ne kerek, esimdi aýrýhanada jıdym. Janymda turǵandardan birinshi «Jaýynger aman ba?» dep suraǵanym jadymda. Olar «Aman» degende ǵana júregim tynyshtaldy.
Aýrýhanada uzaq emdeldim. Denemde granatanyń kóptegen jaryqshaǵy bar edi, dárigerler sonyń jartysyna jýyǵyn sylyp alyp tastady. Tek aıaǵym men jelkemdegi jaryqshaqtar aǵzanyń kúrdeli tustarynda bolǵandyqtan, keıinge qaldyryldy. Keıin Abzaldyń áke-sheshesi kelip, balasyn aman alyp qalǵany úshin alǵysyn aıtty. Ol kisilermen de jaqyn aralasyp kettim. Alaıda men bul jaǵdaıdy erlik dep emes, áskerı boryshym dep sanadym. Meniń ornymda basqa áskerı adam bolsa, ol da sondaı áreketke barar edi.
-Basqa mamandyqqa qaraǵanda, áskerı salanyń qyr-syry kóp shyǵar. Adam balalyq shaǵynda armanshyl bolady ǵoı. Kishkentaıyńyzdan áskerı maman bolýdy armandadyńyz ba?
-Qııalshyl bala bolǵanym ras. Baýyrjan Momyshuly, Qasym Qaısenov syndy erjúrek adamdardyń soǵys týraly kitaptaryn qyzyǵa oqydym. Mamandyq tańdaýyma sol da áser etti. Onyń ústine ákem Jarylǵasyn Sáttibaıuly uzaq ýaqyt boıy ishki ister salasynda abyroıly qyzmet etti. Jumys babymen Lenıngrad (qazirgi Sankt-Peterbýrg), sosyn Tashkent oblysyna aýysyp, Shyrshyq qalasynda eńbek etti. Men osy Shyrshyqta 1977 jyly dúnıe keldim. «Uıada ne kórseń, ushqanda sony ilersiń» demekshi, áskerı mashyqqa kishkentaıymnan úırendim. Ákem temirdeı tártiptiń adamy edi. Ákemizdiń ómir joly bizge úlgi edi. Sondyqtan bolar, baýyrym Azamat ta áskerı salany tańdady.
-Endeshe, ómir jolyńyzdy da aıta ketseńiz?
-Shyrshyqtaǵy Joǵary tank komandırleriniń ınjenerlik ýchılışesin támamdap, Shymkent qalasyndaǵy 6506-áskerı bóliminde eńbek jolymdy bastadym. Sonda batalon komandırligine deıin kóterildim. Keıin Şýchedegi Ulttyq qorǵanys ýnıversıtetinde bilim alyp, Pavlodar, Óskemen, Qaraǵandy oblystarynda qyzmetimdi jalǵastyrdym. Magıstratýrany bitirgennen keıin Shymkenttegi sol 6506-áskerı bólimine komandır bolyp qaıta keldim.
Ózbekstannyń Syrdarııa oblysyndaǵy Sardoba sý qoımasynyń bógeti jarylyp, sonyń saldarynan qazirgi Túrkistan oblysy Maqtaaral aýdanyndaǵy birneshe aýyldy sý basyp ketti. Sol kezde dereý oqıǵa ornyna attanyp, sarbazdardy qoǵamdyq tártip pen qaýipsizdikti qamtamasyz etýge jumyldyrdyq. Eldi mekenderge kireberiste 8 baqylaý-ótkizý beketi jasaqtalyp, ulandyqtar polıtsııa qyzmetkerlerimen birge tekserý jumystaryn júrgizdi. Sý basqan aýyldarda áskerı jasaqtar úsh aýysym boıy qyzmet atqaryp, qyraǵylyq kórsetti. Sonyń basy-qasynda júrýge týra keldi.
Muny nege aıtyp otyrmyn, óıtkeni Otandy qorǵaý – árbir azamattyń mindeti, perzenttik paryzy. Sondyqtan ony árbir adam bilýi tıis. Babalarymyz «Otandy súıý – ımannan» dep beker aıtpaǵan. Qazirgi jastar ımandy, bilimdi. Olar táýelsizdiktiń qadirin jaqsy biledi. Boılarynda otansúıgishtik rýh atoılap tur. Ony Otan aldyndaǵy mindetin óteýge kelgen jas sarbazdardan kóremin. Eń bastysy – ózińe senimdi bolý jáne jeke quramǵa senimdi bolý kerek. Sonda ǵana artyńnan sarbazdar eredi. Jeke quram eljandy, ultjandy bolsa, alynbaıtyn qamal bolmaıdy.
Ultymyzdyń birtýar perzenti Baýyrjan Momyshulynyń «Komandır – jeńistiń ákesi» degen sózin esimnen shyǵarǵan emespin. Basqa ofıtserlik qyzmet bir tóbe de, komandır bolý bir tóbe desek, qatelespeımiz. Ózińe senip tapsyrylǵan jeke quramnyń ár jaýyngerine jaýaptysyń. Óziń barlyq jaǵynan úlgi bolýǵa tıissiń. Komandır ózi de batyr jáne jeke quramdy batyldyqqa úndeýge tıis. Óıtkeni, artyńda jaýyngerge sengen el turady.
-Sóz sońynda óz otbasyńyzǵa toqtala ketseńiz?
-Meniń ofıtserlik ómir jolymnyń ystyq-sýyǵyna birge tózip, qýanyshymdy bólisip kele jatqan jarym Gúlmıra Ádilbekqyzy úıdiń berekesi desem, artyq aıtqanym emes. Balalarymyzdyń úlkeni Ulanymyz Oral qalasyndaǵy fızıka-matematıka mektebinde oqıdy ári «ıAstreby» hokkeı úıirmesine qatysady. Alan balabaqshada. Ánel esimdi kishkentaı qyzymyz da ósip keledi.
Eń bastysy, elimiz aman, jurtymyz tynysh bolsyn!
-Áńgimeńizge rahmet!