«Bas tartýdan bas tartý qazaqylyǵymyzdan qashý emes pe?» - BAQ-qa sholý

ASTANA. 11 qańtar. QazAqparat - «QazAqparat» agenttigi respýblıkalyq basylymdarda 11 qańtar, juma kúni shyqqan ózekti materıaldarǵa sholýdy usynady.

***

«Estimegen elde kóp». Jýyrda «Bas tartý joralǵysy patentteldi» degen jańalyqty estip, tańǵaldyq. Medıtsına ǵylymdarynyń doktory Saǵıt Imanǵazınov qonaqtyń aldyna maldyń basyn tartýdyń ornyna, qoıdyń basyna uqsas farfordan jasalǵan ydysty «tartýdy» usynypty», - dep jazady «Egemen Qazaqstan» gazeti búgingi sanyndaǵy «Bas tartýdan bas tartý qazaqylyǵymyzdan qashý emes pe?» degen taqyryptaǵy maqalasynda. Maqala avtorynyń jazýynsha, ǵalym usynysy boıynsha, álgi ydysqa quıqa, et jáne til salynady. Al bastyń qos qulaǵy, eki kózi, tańdaıy tabaqqa aınaldyra qoıylýy tıis. Qurmetti qonaq, mine, osy «farfor ydys - bastyń» qaqpaǵyn ashyp, dám tatady da ary qaraı jón-jobasymen úlestire bastaıdy. Mine osy máselege qatysty óz oıymen bólisken avtor: «Ataqty Ál-Farabı men búginde «Altyn adam» atalyp ketken saýytty jasaǵan sheberler men ony tutynǵan handar men hanzadalar, shyn máninde bizdiń ejelgi ata-balarymyz bolsa, onda halqyna bas asyp jeýdiń zııanyn urpaqtarymyz eshqandaı «modernızatsııaǵa», «reformaǵa» urynyp, áýre bolmasyn dep, sol kezde-aq aıtyp, jazyp ketpes pe edi? Qazaq halqyna gıgıenalyq tazalyqty saqtaýdy úıretýdiń qajeti joq. Qaıta qazaqtan úırený kerek. Óıtkeni, olardyń ómiri men salt-dástúriniń ózi tutastaı gıgıena ǵylymynan turady», - deıdi.

Ústimizdegi jyly Alash arystary - Shákárim Qudaıberdıevtiń, Ahmet Baıtursynovtyń, Mirjaqyp Dýlatovtyń, Maǵjan Jumabaevtyń, Júsipbek Aımaýytovtyń tolyq aqtalyp, halqyna qaıta oralǵandaryna shırek ǵasyr tolady. Kezinde olardyń ádebı muralaryn zertteýmen Qazaqstan Kompartııasy Ortalyq Komıtetiniń arnaıy komıssııasy aınalysqan bolatyn. Al bul komıssııany belgili qoǵam qaıratkeri, akademık Jabaıhan Ábdildın basqarǵan edi. Osy rette «Egemen Qazaqstan» gazetiniń juma kúngi sanynda qoǵam qaıratkerimen órbigen suhbat «Alash arystary qalaı aqtaldy?» degen taqyryppen berildi. Basylym tilshisiniń barlyq saýalyna tuşymdy jaýap bergen ol: «Atys-shabysqa, qýǵyn-súrginge toly bolǵan jıyrmasynshy ǵasyrdyń basynda qazaq halqy nebir asyl ulda­ry­nan aıyrylyp qalǵany tarıhtan belgili. Sol kezde eldi úreı bıledi. Zorlyq-zombylyq elesi qazaqtyń keń dalasyn bertin de kezip júrdi. Degenmen, halyq Shákárim, Maǵjan, Mirjaqyp, Ahmet, Júsipbek sııaqty uly adamdaryn umyt­qan joq. Olardyń óleńderi men poemalaryn jattap alyp, aıtyp júrdi. Kóbine halyq shyǵarmasy deıtin. Sol júrek­ter­di baýraǵan jyrlardyń shyn avtorlary kimder ekenin, múmkin, jastar jaǵy bilmegen shyǵar, al, úlkenderdiń ishteri sezetin», - deı kele, bes arysty aqtap alý jolynda kórgen qıynshylyqtaryn keńinen áńgimelep bergen.

***

«Aıqyn» gazetiniń búgingi sanynda aqyn Oljas Súleımenovpen aradaǵy suhbat «Qazaqstannyń bolashaǵy - qazaq tilinde» degen taqyryppen jaryq kórdi. Basylym tilshisiniń barlyq saýalyna egjeı-tegjeıli jaýap bergen aqyn «Qazaqstan úshin basty qaýip ne?» degen saýalǵa: «Eń basty qaýip - jemqorlyq. Bizde aǵash óńdeý salasy áldeqashan umyt qalsa da jemqorlyq arasynyń daýysy burysh-buryshtan estiledi. Memlekettik deńgeıde de, ujymdyq deńgeıde de. Bıýdjetti jan-jaqtan keskilep, aralap jatyr. Altyn untaqtary sheneýnikterdiń qaltasyn ǵana emes, ofshorlarda qazaqqa tıisili tesikterdiń birin toltyryp jatyr», - deıdi.

***

«Ekspress K» gazetiniń búgingi sanynda jarııalanǵan «A vmesto serdtsa - plamennyı motor» degen taqyryptaǵy maqalada oraldyq medıkterdiń óz jumystaryna engizgen jańalyqtary jaıynda keńinen tarqata baıandalǵan. Basylymnyń atap ótýinshe, qaladaǵy jedel járdem stansasy endigi ýaqytta kólikterdi jóndeý jumystarymen aınalysý quqyǵyn jeńip alypty. «Dárigerlerdiń negizgi qyzmetterine nuqsan keltirmeı otyryp, halyqqa aqyly qyzmet kórsetýdi jaqsy ómir men jetkilikti jalaqynyń bolǵandyǵynan engizbegendigi anyq. Áıtpese, servıstik tizbege ÝZI men emdik massajdan basqa tokarlyq jumysty, arnaıy jabdyqtaǵan tsehta kólik jóndeýdi qospas edi ǵoı», - dep jazady maqala avtory. Jedel járdem stansasy sharýashylyq júrgizý quqyǵynda bolǵandyqtan aqyly qyzmetter tizbesin keńeıtýge múmkindikteri bar ári ony olar qaperlerinen de shyǵarǵan emes. Máselen, oraldyq «jedel járdem» endigi ýaqytta naýqastar men múrdelerdi qalaishilik tasymaldaý qyzmetimen de aınalysatyn bolady.

Almatylyqtar temekini bir taldap satatyndardy túrmege otyrǵyzýdy usynýda. Bul jaıynda «Lıter» gazetindegi «Opasnaıa dostýpnost» degen taqyryptaǵy maqalada aıtylǵan. Jarııalanymda qazaqstandyq jastardyń arasyndaǵy shylymqorlarǵa qatysty jańa statıstıkalyq derekter berilgen. «Almatylyq jasóspirimder arasynda júrgizilgen áleýmettik zertteý Qazaqstanda bozbalalardyń, ásirese, qyzdardyń arasynda temekige boı aldyrǵandardyń sany jyldan jylǵa artyp bara jatqandyǵyn anyqtaýǵa múmkindik berdi», - deıdi basylym. Sondaı-aq maqalada keltirilgen derekke qaraǵanda, áleýmettik zertteýge qatysqandardyń, ıaǵnı 7,11 synyp oqýshylarynyń shamamen 24 paıyzy shylymqor kórinedi. Al temeki shegetinder arasynda qyzdardyń úlesi basym.