BARJAQSIN AHMET

jaqsın Ahmet (1894-1935) - qoǵam jáne memleket qaıratkeri, aýyz ádebıeti úlgilerin  jınaýshy, aýdarmashy. Aqmola oblysy Atbasar ýezi Jezdi bolysynda (qazirgi Qaraǵandy oblysy Ulytaý aýdanynyń Jezdi óńiri) dúnıege kelgen.

Atbasar қalasyndaғy eki synyptyқ orys-қazaқ mektebin, Ombynyң mұғalimder semınarııasyn, Omby aýyl sharýashylyқ ınstıtýtyn, Mәskeý Әdebıet ınstıtýtyn bitirgen. Birimjan Aıbasovpen birge «Birlik» mәdenı-aғartý ұıymyn (Omby) құrýғa belsene atsalysқandardyң biri. 1920-1923 jyldary - Aқmola ýezdik revolıýtsııalyқ komıteti қazaқ bөliminiң tөraғasy, Aқmola gýbernııalyқ atқarý komıtetiniң tөraғasy, gýbernııalyқ aýyl sharýashylyқ kooperatsııa odaғynyң basқarma mүshesi. 1923-1924 jyldary - Қazaқ tұtynýshylar odaғynyң tөraғasy. 1925-1928 jyldary Ortalyқ atқarý komıteti janyndaғy Ұlt bıýrosynyң nұsқaýshysy, Ortalyқ tұtynýshylar қoғamy odaғynyң Berlındegi өkili, Aқtөbe oblystyқ aýyl sharýashylyқ bankiniң meңgerýshisi қyzmetterin atқarғan. Kөzi ashyқ azamat keңes үkimeti men bolshevıkter partııasynyң ұlt mәselesindegi әdiletsizdigin aıtyp, 1928 jyly jeltoқsanda partııa қatarynan өz erkimen shyққan. 1929 jyly sәýirde «partııa bedelin tөkti», «trotskııshil» degen aıyp taғylyp, Batys Sibirge jer aýdarylғan. 1933 jyly jazasyn өtep kelip, Omby aýyl sharýashylyғy ınstıtýtynyң oқytýshysy bolғan. 1934 jyly OGPÝ үshtigi RKFSR қylmys zaңynyң 58-babyna 10-,11- tarmaғyna sәıkes Barjaқsındi eki ret Batys Sibirge bes jylғa jer aýdarғan. 1935 jyly OGPÝ үshtiginiң үkimimen atyldy. Әleýmettik tөңkerister zamanynda өmir sүrgen Barjaқsın өziniң қysқa ғұmyrynda artynda mol әdebı, ғylymı mұra қaldyrdy. Ol 1913-1914 jyldary қazaқtyң 1710 maқal-mәtelin jınap, sony iriktep 1915 jyly tұңғysh ret «Myң bir maқal» kitabyn қazaқ-orys tilderinde, oқý-aғartý, mәdenıet mәseleleri, әıel teңdigi jaıly maқalalary men әңgimeleri «Қazaқ», «Alash», «Saryarқa», «Үsh jүz» gazetterinde, «Aıқap» jýrnalynda basyldy.

Ol aýdarmashylyқpen, aýyz әdebıetin jınaýmen tııanaқty tүrinde aınalysty. L.Tolstoıdyң birneshe әңgimesin қazaқshaғa aýdaryp, «Aıқap» jýrnalynda jarııalady. El tұrmysy, salt-dәstүr týraly eңbekteriniң biri, «Erterek bilseң jasyrma» atty maқalasy Orys geografııalyқ қoғamynyң «Jazbalarynda» jaryқ kөrdi. 1927 jyly «Elge sharýa kooperatıvi isiniң қaısysy қolaıly?», «Tұtyný dүkeniniң isin қalaı jүrgizý kerek?» degen kitapshalary jaryқ kөrgen. 1937 jyly Baspahana men әdebıet isi jөnindegi bas basқarma Ahmet Barjaқsınniң «Myң bir maқal» degen kitabyn halyққa zııandy kitaptar қataryna қosyp, paıdalanýdan shyғardy. A.Barjaқsın mұralary әli tolyқ zerttelmegen.

 

 

Derek kөzderi:

Қazaқstan ұlttyқ enıklopedııasy,  2 tom,

Қ.Ahmetov, «Ұlytaý», «Meniң Otanym - Қazaқstan» serııasy.