Bárinen kóńili qalǵan, jan dúnıesi ashý-yzaǵa toly jandar jat aǵymdarǵa jıi eredi - teolog
- Adamdardyń dinı ekstremızm men terrorızmge qatysy baryn anyqtaıtyn biryńǵaı profıl bar ma?
- Dinı ekstremızm men terrorızm ıdeıalaryn quptaıtyn adamdardy anyqtaýǵa múmkindik beretin birde-bir profıl joq. Olardyń qatarynda bilimdisi de, mektepten keıin eshteńe oqymaǵandar da bar. Bul shyndyq. Sondaı-aq, turmystyq jaǵdaıy tómen otbasylar, ortasha tabysqa ıe jandar, boıdaq jigitter, boıjetkender men balaly otbasylar da bar. Buryn qylmys jasap jaýapqqa tartylǵandardy da kezdestirýge bolady.
Buǵan mynandaı toptar jatady dep kesý aıtý qıyn. Bala kúninde psıhologııalyq soqqy alǵandar nemese balalyq shaǵy óte keremet ótkenderdi de qosýǵa bolady. Adamdar dinı ekstremıstik aǵymdarǵa jeke, emotsıonaldy jáne psıhologııalyq faktorlar arqyly qatysady.
- Osy faktorlar týraly keńirek aıtyp bere alasyz ba?
- Barlyq faktorlardyń ishinen men bireýin aıtar edim. Ol – ishki janjal, bir nárseni qabyldamaý. Bul belgili bir toptardyń jekelegen adamdardy qorlaý, senimsizdik tanytý, tyńdamaý sııaqty kózqaras saldarynan týyndaýy múmkin.
Bul sottyń durys sheshim qabyldamaýyna, túrmedegi qatygezdikke jáne sybaılas jemqorlyqqa jaýap retinde de týyndaýy múmkin. Adamdar qoǵamdaǵy bedelin joǵaltqan kezde ózderin basqa álemnen izdeı bastaıdy. Mysaly, jat dinge bet burýy yqtımal.
Kóńili qalǵan saıyn adamdar sheshilmegen ishki qaqtyǵystardyń aldyn alýǵa qarsy qural izdeı bastaıdy. Eger sheshilmese, barlyq qıyndyqtarǵa qoǵamdy kinálaıdy. Daǵdarys kezeńinde adam óziniń ulttyq dástúrlerimen dinı fýndamentalızmge óte osal keledi.
Dinı ekstremızm ıdeologııasynyń taralý jaǵdaıynda dinaralyq qatynasta kúızelistegi adam erekshe qalyptasady. Osylaısha, keń dıalogtyq júıelerdiń jetkiliksizdiginen radıkaldaný týyndaýy múmkin. Tózimdiliktiń jetispeýshiligi, arandatýshylardy ustaı almaý, qoǵamda shynaıy ókilettik berýdiń ómirsheń balamalarynyń joqtyǵy - radıkaldanýǵa sebep.
- Mundaı táýekelge kimder bardy?
- Oǵan kóbine isti bolǵan jáne jaqynda túrmeden shyqqan adamdar barady. Radıkaldy toptar qoǵamdaǵy álsiz azamattarǵa nazar aýdarady. Olar bárinen kóńili qalǵan, jan dúnıesi ashý-yzaǵa toly azamattardy tez arbap alady. Osy istiń has sheberleri desek te bolady.
Taǵy bir sebep - ıslam týraly bilimniń salystyrmaly túrde jetispeýi. Kúni búginge deıin ımamdar az sóıleıdi, din ǵalymdary egjeı-tegjeıli túsindire bermeıdi. Negizi dinı ekstremızm men terrorızmniń aldyn alý jeke tásilden bastalýy kerek.
Radıkaldaný protsesi ár adam úshin ártúrli bolatyny týraly túsinik bolýy kerek. Sondyqtan, elde aldyn alýǵa arnalǵan «ıntegraldy» tásil qabyldandy. Munda dintaný salasy qoǵammen jumys jasaý kerektigi aıtylǵan.
- Almaty qalasynyń qoǵamdyq damý basqarmasy qandaı aqparattyq-nasıhat jumystaryn júrgizýde?
- Almaty tájirıbesi qaýipsizdikke erekshe nazar aýdarý arqyly dinı alaýyzdyqtyń aldyn alýǵa bolatynyn kórsetedi. Aqparattyq túsindirý tobynyń músheleri tıimdi jumys istep jatyr. Nátıje jaman emes. Bul bılik pen áleýmettik orta arasynda senim týǵyzdy. Ekstremıster áreketine tosqaýyl qoıýdyń birden-bir joly - osy.
Aqparattyq túsindirý tobyna dintanýshylar, teologtar, ıslamtanýshy ǵalymdar, mádenıettanýshylar, áleýmettanýshylar, saıasattanýshylar, zańgerler kiredi. Bul mamandar ekstremıstik ıdeologııaǵa óte osal adamdarǵa praktıkalyq jáne psıhologııalyq kómek kórsetýdi maqsat etedi.
Jat aǵymdardyń shyrǵalańynan shyǵý úshin onymen baılanysty túbegeıli joıý kerek. Sondaı-aq, qoǵamdyq ómirdi demokratııalandyrý, adamı qatynastardy izgilendirý qajet dep oılaımyn.
- Suhbatyńyzǵa rahmet!