Banner, habarlandyrý, jarnamada qate jibergenderge aıyppul salynýy múmkin
Bul týraly QR Mádenıet jáne sport vıtse-mınıstri Nurqısa Dáýeshov QR Ádilet mınıstrliginde ótken Zań jobalaý qyzmeti máseleleri jónindegi vedomstvoaralyq komıssııa otyrysynda málimdedi.
«Kóshelerdegi kórneki aqparattar, bannerler, mańdaıshalar, habarlandyrý, jarnama, baǵa kórsetkishteri – qoǵamdyq ıdeologııaǵa áser etetin faktorlardyń biri. Kórneki aqparat sanynyń artýy olardy ornalastyrýda zań talaptarynyń saqtalmaý faktilerine ákep soǵýda. Atap aıtqanda, kórneki aqparattardyń tek bir tilde berilýi, durys aýdarylmaýy nemese negizgi mazmunynyń saqtalmaýy jıi baıqalady», - dedi ol.
Vıtse-mınıstrdiń aıtýynsha, bul jaǵdaı qalanyń estetıkalyq kórkine keri áserin tıgizýmen qatar, birqatar keleńsizdikter týdyrdy. Eń aldymen, jeke azamattar tarapynan memlekettik organdarǵa túsken shaǵymdar kóbeıgen.
«Durys rásimdelmegen kórneki aqparatqa qatysty jergilikti atqarýshy organdarǵa 2016 jyly – 4 665, 2017 jyly – 10 441, al 2018 jyly – 12 886 shaǵym túsken. Bul rette zańnamada bekitilgen tikeleı quzirettiń bolmaýyna baılanysty ýákiletti memlekettik organdar zańbuzýshylyqty der kezinde retke keltire almady. Bul jekelegen azamattardyń memorgan jumysyna senimsizdikpen qaraýyna ákep soqty», - dep óz sózin jalǵastyrdy N. Dáýeshov.
Ekinshiden, respýblıkalyq, óńirlik BAQ-ta jáne ınternette durys rásimdelmegen kórneki aqparattar týraly jarııalanymdar sany 2016 jyly – 175, 2017 jyly - 262, 2018 jyly – 397-ge jetken.
Sondaı-aq, kórneki aqparattyń bir tilde rásimdelýin nemese durys aýdarylmaýyn azamattar QR Konstıtýtsııasynyń 14-babynda bekitilgen quqyqtaryna qysym jasaý dep sanaıtyn daýly jaǵdaılar týyndaǵan.
«2017 jyly 26 qazanda QR Tuńǵysh Prezıdenti – Elbasynyń qazaq tili álipbıin kırıllıtsadan latyn grafıkasyna kóshirý týraly №569 Jarlyǵy shyqqany belgili. Osyǵan oraı, kásipkerlerdiń kez kelgen kórneki aqparatty latyn grafıkasynda qate rásimdeýi beleń aldy. Latyn grafıkasynda qate jazylǵan kórneki aqparattardyń kóbeıýi mundaı jaýapty kezeńde latyn grafıkasyna degen qate pikir men teris kózqaras qalyptastyrady. Latyn grafıkasyna kóshý jumystary bastalǵan sátte kórneki aqparatty rásimdeýdiń óreskel orfografııalyq qateleri sırek tirkelse, 2018 jyly – 1 919-ǵa jetken», - dedi N. Dáýeshov.
Mundaı jaǵdaılardyń aldyn alý úshin spıker QR «Til týraly» zańynyń 21-babyndaǵy kórneki aqparatty ornalastyrýǵa qoıylatyn talaptardy qatańdatýdy usyndy.
«Zańnyń bul babyna kórneki aqparattyń orfografııalyq durys rásimdelýine jáne birneshe tilde beriletin aqparat aýdarmasynyń dálme-dáldigine qatysty talaptar men tolyqtyrýlar engizý qajet. Sonymen birge, jergilikti atqarýshy organdardyń quziretine kórneki aqparattardy ornalastyrýdy memlekettik baqylaý boıynsha jáne kórneki aqparattarǵa monıtorıng jasaý boıynsha quziret belgileý kerek. Bul rette mınıstrlik kásipkerlikke ákimshilik kedergi keltirmeý úshin profılaktıkalyq baqylaý jáne qadaǵalaý engizýdi usynady», - dedi spıker.
Vıtse-mınıstrdiń aıtýynsha, kórneki aqparatty ornalastyrý tártibin buzǵandarǵa profılaktıkalyq eskertý jasalady. Qate belgili bir ýaqyt aralyǵynda túzetilmese, ekinshi ret eskertý beriledi jáne taǵy qaıtalanǵan jaǵdaıda Ákimshilik quqyq buzý kodeksi aıasynda aıyppul salynady.