Bank kartasyndaǵy aqshańyzdan aıyrylyp qalmas úshin ne isteý kerek
Kartańyzdyń nómirin, atyńyz ben tegińizdi, JSN-dy ǵana bilip alaıaqtar odan aqshany ala almaıdy. Olarǵa mynadaı qosymsha aqparat qajet: kartanyń qoldanys merzimi jáne qaýipsizdik kody (mysaly, VISA kartalary úshin CVV-kod nemese MasterCard kartalary úshin CVC-kod).
Eger alaıaqtar bankten sizdiń telefonyńyzǵa SMS túrinde kelip túsetin habarlamalardaǵy nemese PUSH-habarlamalardaǵy birjolǵy kodtardy bilip qoısa nemese onlaın-bankıngtiń logıni men qupııasózin alyp qoısa, sonda olar sizdiń kartańyzben kez kelgen operatsııany kedergisiz jasaýǵa múmkindik beretin aqparat ala alady.
Sońǵy ýaqytta alaıaqtar azamattarǵa habarlasý kezinde Almatyda bolǵan qaıǵyly oqıǵa kezinde bankterdiń keıbir bólimshelerine tonaýshylardyń kirgenin paıdalanýda.
Endi alaıaqtardyń aıtýynsha, qarapaıym azamattardyń jeke derekteri men bank kartalarynyń derektemeleri úshinshi tulǵalardyń qolyna túsipti-mys. Endi olardy qaıtadan qaýipsiz etý úshin olarǵa telefonǵa kelgen kodty aıtý qajet.
«Banktiń tarapynan qandaı da bir irkilis bolǵan jaǵdaıda ne klıenttiń shoty boıynsha kúmándi operatsııalar jasalsa, bank mamandary eshqashan klıentten qandaı da bir kodtardy suramaıdy. Qaýipsizdik reglamenti boıynsha bank klıenttiń kartasyn ne shotyn buǵattap, klıentke bul týraly SMS nemese mobıldik qosymsha arqyly habarlaıdy, ne banktiń baılanys-ortalyǵy kúmándi áreketter jaıynda habarlaıdy. Qandaı da bir kúmán týyndaǵan jaǵdaıda klıenttiń ózi árqashan da banktiń call-ortalyǵyna nemese bólimshesine júginedi jáne qarjy uıymynyń «qaýipsizdiń aımaǵynda» bola alady», - deıdi QNRDA kıberqaýipsizdik basqarmasynyń bastyǵy Roman Permınov.
Eger sizge bankten-mys qońyraý shalsa, tutqany qoıyp, jańalyqtardan tekserip alyńyz, qajet bolǵan jaǵdaıda, bankke habarlasyńyz.
Meniń smartfonym – meniń qamalym
Árıne, eshkim alaıaqtarǵa mańyzdy qarjylyq aqparatty óz erkimen bergisi kelmeıdi. Sondyqtan zııankester baǵdarlamalyq qamtylymnyń (BQ) alýan túrlerine júginedi. Bul paıdalanýshy júıelerine ruqsatsyz kirýge jáne qajetti derekterdi urlaýǵa kómektesedi.
«Mundaı shabýyldardan qorǵaný úshin senimdi antıvırýstyq baǵdarlamalardy paıdalaný kerek. Olardy ózińiz qoldanatyn barlyq qurylǵylarǵa ornatyńyz jáne olardy mezgil-mezgil jańartyp otyrýdy umytpańyz, óıtkeni alaıaqtar árdaıym BQ-dan jáne qosymshalardan kemshilikter men osaldyqtardy izdeıdi», - dep keńes beredi Roman Permınov.
Operatsııalyq júıeni jańartyńyz jáne barlyq qosymshalarǵa, poshta jáshikterine, áleýmettik jelilerdegi akkaýnttarǵa senimdi jáne ár túrli parolderdi ornatyńyz. Telefondaǵy qosymshalar men basqa da mańyzdy qyzmetterdiń parolderin/kirý kodtaryn saqtamańyz.
Qurylǵylardyń jadynda elektrondyq tsıfrlyq qoltańba (ETsQ) kiltterin saqtamańyz. Qurylǵylardy jadta saqtamańyz jáne messendjerlerde bank kartalarynyń fotosýretterin, sondaı-aq parol jazbalary kórsetilgen fotosýretterdi jibermeńiz.
IPhone ıeleri qosymshalardy tek AppStore-dan, al Android negizindegi telefondardy Google Play-den júkteýi kerek. Bul smartfonnyń buzylý qaýpin azaıtady.
«Ornatylǵan qosymshalardyń tizimin mezgil-mezgil tekserip otyryńyz. Sırek qoldanatyn qosymshalardy óshirip tastaý qajet. Sonymen qatar, bank kartasyn aqyly qosymshalar qyzmetine tirkemeńiz», - deıdi IDF Eurasia vıtse-prezıdenti, bıznes-jattyqtyrýshy Roman Margatskıı. «Artyq» qosymshalar - sizdiń qurylǵyńyzdyń jadyn toltyryp qana qoımaıdy, sonymen qatar alaıaqtar úshin qosymsha ilmek».
Kóbinese alaıaqtar sizdiń derekterińizdi alý jáne gadjetińizdi basqarý úshin qashyqtan qol jetkizýdiń zańdy baǵdarlamalaryn paıdalanady. Osy baǵdarlamalardyń kómegimen qylmyskerler parolderi men kodtary bar bankten SMS-ti oqyp, mobıldik bank qosymshasyna kirip, aqsha aýdara alady nemese sizdiń atyńyzǵa kredıt ala alady.
Eger siz osyndaı qosymshany uıaly telefonǵa ornatsańyz, munyń bári múmkin bolady. Sondyqtan ártúrli syltaýlarmen belgili bir baǵdarlamany nemese qosymshany júkteýdi suraıtyn adamdarǵa senbeńiz.
Mysaly, olar sizge qońyraý shalyp, ózderin banktiń nemese basqa qarjy uıymdarynyń qyzmetkeri retinde tanystyryp, alaıaqtyq shabýyldarǵa baılanysty qosymshany júkteýdi ótinedi.
Qosymshalardy ornatqan jaǵdaıda, baǵdarlamaǵa derekterdi baqylaýǵa, geolokatsııaǵa jáne baılanys nómirleri tizimine kirýge ruqsat berý kerek pe?
Muny qajet bolǵan jaǵdaıda ǵana jasaýǵa bolady, mysaly: taksı qyzmetiniń qosymshasyna sizdiń ornalasqan jerińizdi bilýge nemese kollaj jasaý úshin galereıańyzǵa kirýge múmkindik berińiz.
Eger talaptardan kúdiktenseńiz, bas tartýǵa jáne basqa, neǵurlym senimdi qosymshany tańdaýǵa quqyǵyńyz bar.
Meniń kartam – meniń menshigim
Kafelerde, meıramhanalarda jáne tipti sýpermarketterde esep aıyrysý kezinde kartańyzdy kassırge nemese daıashyǵa berýdiń qajeti joq ekenin este saqtaý kerek. Árqashan kartany termınalǵa ózińiz qoıyńyz nemese salyńyz.
Kafeler men meıramhanalarda termınaldy sizge ákelýdi surańyz nemese tólem jasaý úshin ákimshige ózińiz baryńyz. Karta boıynsha baılanyssyz tólem (NFC tehnologııasy) bar ekenin este saqtańyz jáne kartany kezdeısoq oqýǵa bolmaıtyn jerde saqtaýǵa tyrysyńyz.
Eger kúdikti operatsııalardy baıqasańyz – mobıldi qosymsha nemese banktiń call-ortalyǵy arqyly kartany dereý buǵattańyz. Kúdikti esepten shyǵarýdy ótkizip almaý úshin tranzaktsııalar týraly SMS-habarlamany óshirmeńiz.
«Kartany buǵattaý – bul kúdikti operatsııalardyń qaıtalanbaıtynyna senimdi kepildik. Kúdikti esepten shyǵarýdyń qalaı bolǵanyn túsiný úshin siz dereý quqyq qorǵaý organdaryna jáne banktiń qaýipsizdik qyzmetine habarlasýyńyz qajet», - deıdi Roman Margatskıı.
Bank bólimsheleriniń ishinde bankomattardy paıdalanýǵa tyrysyńyz. Olar jıi tekserilip, jaqsy qorǵalǵan. Bankomatta derbes sáıkestendirý nómirin qaýipsiz (jasyryn) terýge arnalǵan jabdyq bolýǵa tıis.
Birneshe negizgi usynystar (aqparattyq grafıka):
- Siz jasamaǵan operatsııalardy baqylaý úshin mobıldi bank pen SMS-habarlandyrýdy qosyńyz. Osylaısha siz alaıaqtardyń áreketterine jedel den qoıa alasyz jáne bul jaǵdaıda ýaqyt óte mańyzdy.
- Ózińizben birge alyp júretin jáne kúndelikti shyǵyndar úshin paıdalanatyn kartada iri kólemdegi aqshany saqtamańyz. Qajet bolsa, negizgi shottan nemese depozıtten aqsha aýdarǵan durys, nemese ınternette satyp alý úshin jeke tólem nemese vırtýaldy karta ashqan durys.
Qart týystaryńyzǵa alaıaqtardyń aıla-amaldary týraly aıtyńyz – kóbinese solar qaskúnemderdiń nysanasyna aınalady.