Balalar fýtbolyna kóńil bólýimiz kerek – qyzylordalyq bapker
Ortalyqtar jumysyn oıdaǵydaı damytsaq
– Alǵashqy suraq. Qazir qandaı qyzmet atqaryp júrsiz?
– Álemde fýtbol sporty qashanda bıik tuǵyrynan tómendegen emes. Biz de bala kezimizden oǵan óte qumar bolyp óstik. «Qaısardyń» quramynda uzaq jyldar boıy dop tebý mańdaıymyzǵa jazylǵan eken. Óziń bilesiń, odan keıin de fýtboldan alysqa uzaǵan joqpyn. Qazir birqatar jigitter oılasyp, qalada osyndaı úıirme ashý jóninde uıǵarymǵa keldik. Negizgi maqsat – talantty jastardy tabý, olarǵa durys baǵyt berý. Árıne, qazir bizden tálim alyp júrgen órenderdiń barlyǵy kásipqoı fýtbolǵa bet bura qoımaýy múmkin. Olardyń túrli jat qylyqtardan aýlaq bolýyna qol ushyn sozýdyń ózi kózdegen maqsattyń bir parasy oryndalǵany.
– Elimizde balalar fýtbolyn damytý jaǵdaıy qalaı? Kezinde qazaqstandyq komandalar jergilikti túlekterge arqa súıeıtin edi. Qazir keıbiri syrttan kelgenderge senim artatyn boldy.
– Talap boıynsha árbir komanda janynda balalar fýtbolyna arnalǵan ortalyq bar. Sol ortalyqta tálim alǵan shákirtter keıinnen kásibı turǵyda qaıta shyńdalady. Ókinishtisi, barlyǵy biz oılaǵandaı emes. Onyń birneshe sebebi bar. Aldymen bapkerlerdiń biliktilik deńgeıine nazar aýdarylýy tıis.
Álemde joǵary deńgeıde damyǵan balalar fýtboly ortalyqtary bar. Olar talaı talantty jasqa jol ashty. Máselen, Balqan túbegindegi Serbııa, Horvatııa, Chernogorııa órenderi qazir azýly klýbtarda oıyn kórsetedi. Osylaısha ıgi is óz deńgeıinde júzege asty. Aldymen bapkerlerdiń biliktiligine nazar aýdarylyp, fýtboldyń damýy boıynsha ozyq elderge tájirıbe almasýǵa jiberdi. Oılaǵandary júzege asty. Bilimi men biliktiligi shyńdalǵan mamandar óz elinde jas órenderdi tárbıelep shyǵarýǵa qulshyna kiristi. Endigi kezekte bedeldi klýbtar sol shákirtterge kóz tigip, olarǵa qyrýar qarjy jumsaýǵa múddeli bolyp otyr. Osylaısha balalardyń fýtbol ortalyqtary qarjy taýyp otyr.
Órkenıetti elderde fýtbol – bıznes kózi. Fýtbol ortalyqtarynda qyzmet jasaıtyn mamandar myqty oıynshy shyǵarsa, óziniń eńbegine laıyqty aqsha alady. Ókinishtisi, qazaqstandyq klýbtarda ázirge ondaı serpilis joq. Shetelden kelgen legıonerlerge úmit artatyny sondyqtan.
Áıtpese, bizde de talantty jastar bar. Olarǵa qamqorlyq qajet. Eldiń arasynan olardy izdep tabýymyz tıis. Bul bir-eki kúndik sharýa emes. Atalǵan jobalar uzaq merzimderge belgilenýi qajet. Degenmen, bizde áli kúnge deıin osy jaǵy kemshin túsip tur. Fýtboldy damytamyz desek, osyndaı máselelerge kóńil bólingeni oryndy.
Bapkerler biliktiligi qandaı?
– Endi áńgime aýanyn «Qaısarǵa» oıystyrsaq. Keıingi jyldarda komandanyń oıyny ala-qula. Kóńil kónshitpeıdi. Bıyl birinshi lıgada dop tebýge májbúr. Komanda quramynda jergilikti túlekterdiń sany az. Kezinde qyzylordalyq jastar komandanyń negizgi bóligin quraıtyn edi. Bul tyǵyryqtan qalaı shyǵýǵa bolady? Kásibı maman retinde sizdiń oıyńyz qalaı?
– Budan buryn aıtqanymyzdaı, balalar fýtboly óz deńgeıinde damymaı, mundaı túıtkildiń sheshimin tabý múmkin emes. Ras, kezinde komanda quramynyń negizgi bóligin jergilikti jastar qurady. Olar namys úshin oınady. Eshkimniń yǵyna jyǵylmaıtyn. Jankúıerler qoldaýy erekshe boldy. Qazir «Qaısardyń» oıynyna barsań, negizinen syrttan kelgenderge úmit artatynyn ańǵarý qıyn emes. Ózimizdiń jigitter qosalqy quramada otyrady. Bul da – jankúıerler kóńilinde júrgen jaǵdaı. Mundaı olqylyqqa jol bermeýdiń jolyn qarastyraıyq.
Kezinde Qyzylordada tájirıbeli bapkerler kóp edi. Olardyń qatarynda Vladımır Olshanskıı, Valerıı Alekseev, Sársenbek Qııatbaev syndy mamandar bar. Komanda qurylǵannan bergi jarty ǵasyrdan astam ýaqytta talaı talantty jastar túlep ushty. Tipti, olardyń arasynan Keńes odaǵy jastar quramasyna shaqyrý alǵan Teleýhan Turmaǵanbetov sekildi túlekter kezdesedi. Búginde sol dástúrdi Maqsat Baıjanov, Ashat Taǵybergen, Dýman Nárzildaev sekildi jigitter jalǵastyrýda. Iá, keıingi on jylda birdi-ekili jastar ǵana komanda quramyna qosyldy. Degenmen olardyń ózi «Qaısardyń» kóshbasshy oıynshysyna aınala qoıǵan joq. Ázirge tájirıbe jetispeıtin sekildi.
Komanda janyndaǵy balalar fýtbolyna arnalǵan ortalyqta qandaı talantty jastar shyǵyp jatyr? Ony baqylap júrgen kim bar? Aýdandarda qandaı jastar kózge túsip júr? Buryn mamandar osynyń barlyǵyna kóńil bóletin. Nátıjesinde «Qaısardyń» quramynda aýyldyń qaradomalaq balalary da dop tebýge múmkindik aldy. Qazir negizinen sheteldik nemese ózge óńirlerden kelgen oıynshylarǵa ıek artamyz. Ózimizdiń jigitter tasada qalyp qoıyp jatqanyn baıqaımyz.
– Qyzylordada balalarǵa arnalǵan fýtbol alańdary jetise bermeıdi degen sóz jıi aıtylady. Bul jóninde oıyńyz qandaı?
– Osydan 20-30 jyl buryn Qyzylordada mundaı alańdar múldem joq bolatyn. Ortalyq stadıonnyń alańy «Qaısardyń» ózinen artylmaıtyn. Al «Lokomotıv» stadıony múldem talapqa saı kelmeıtin. Odan beri qanshama shaǵyn alańdar paıdalanýǵa berildi. Balalardyń oınaýyna múmkindik jasaldy. Degenmen olardyń sanyn áli de kóbeıtkenimiz artyq emes. Oblys ortalyǵynda qysqy mezgilde daıyndyq júrgizetin jabyq manej joq. Bul maqsatta memleket tarapynan nemese demeýshiler kómegimen osyndaı oryndardy ashqanymyz jón. Nátıjesinde bapkerler jyl boıyna balalarmen tıimdi jumys jasaı alady.
Mundaı jobalarǵa nıet bildirip júrgen ınvestorlar bar. Oǵan jergilikti basshylyq tarapynan qyzyǵýshylyq bolsa, ıgilikti isti bastap ketýge daıyn. Mundaı jaǵdaıda qalada tóbesi jabyq fýtbol maneji men barlyq talapqa saı jasyl alańdar paıda bolady.
– Bizde shetelde oınap júrgen fýtbolshylardyń sany az. Ózge eldiń komandalary nege bizdiń oıynshylarǵa qyzyǵýshylyq tanytpaı júr?
– Qazaqstandyq fýtbolshylar deńgeıin tómen dep aıta almaımyn. Bálkim, olardyń arasynda ózge elderden shaqyrtý alyp jatqany bar da shyǵar. Degenmen, sol jastardyń kóbisi basqa jaqta dop tebýge qulyqsyz. Onyń birneshe sebebi bar. Keıbir elderde jalaqy bizden tómen. Jastar syrtta oınaý arqyly tájirıbe jınaıdy. Sondyqtan elimizde balalar fýtbolyn damytý basty maqsattyń biri bolýy tıis. Ókinishke oraı, ázirge bizde osy jaǵynan olqylyq bar.
Alysqa barmaı-aq qoıalyq, kórshiles Ózbekstanda fýtbol ortalyqtary joǵary deńgeıde damyp keledi. Kezinde Іlııas Zeıtýllaev ıtalıandyq klýbtarda dop tepse, qazir Eldor Shomýrodov «Roma» jeıdesin kıip júr. Barlyǵy ózimizdiń qolymyzda ekenin de umytpaıyq. Qazaqstanda daryndy ulandar ósip keledi. Tek biz olardy taýyp, sheberlik deńgeıin arttyrýǵa qoldaý kórsetsek, sonyń ózi jetistik.
Syr óńiri talanttarǵa kende emes
– Ózińiz kezinde «Qaısarda» basshylyq qyzmette boldyńyz. Sol ýaqytta komanda quramynda jergilikti jastardyń sany basym edi. Atalǵan qurammen talaı myqty klýbtarmen terezesi teń dárejede oıyn bolǵanyn umyta qoıǵan joqpyz. Sol jyldary bapkerlerge qandaı talaptar qoıylatyn edi?
– Syr óńiri talantqa kende emes qoı. Olardy izdep tabýymyz qajet. Oblystyń barlyq aýdanynda fýtbol úıirmesi bar. Onda qanshama bala tárbıelenýde. Arasynan talanttysy shyǵady. Mundaı shákirtter tasada qalyp qoımaǵany jón. Biz osyndaı jaǵdaıǵa basa nazar aýdardyq. Jyl saıyn fýtboldan oblystyq týrnır bolady. Sol kezde sheberligi shyńdalǵan balalardyń kelgenin baıqaımyz. Olardy kózden tasa etpeýge kóńil bóldik. Kóptegen jastar «Qaısardyń» quramyna qosyldy. Máselen, Ahmet Alaıdarov, Dáýrenbek Tájimbetov, Bektas Ertaev, Darhan Bekishev, Jasulan Moldaqaraev syndy túlekter – osyndaı oń jumystyń nátıjesi.
Bas bapker qyzmetine kelgen árbir mamanmen komandanyń bolashaǵy jóninde oı bólisemiz. Olar óziniń josparyn aıtady. Biz de usynys bildiremiz. Aldaǵy oıyndarǵa jergilikti fýtbol túlekterin qosý jóninde talap qoıamyz. Ol óziniń jemisin berdi. Búginde jankúıerler jaqsy biletin Maqsat Baıjanov, Ashat Taǵybergen, Dýman Nárzildaev, Eljas Altynbekov syndy jigitter sol kezde shyqty. Ókinishke oraı, qazir ondaı talap joq sekildi. Áıtpese, árbir oıynda jergilikti túlekter jasyl alańnan kórinetin edi. Kóbirek shyńdalmasa, olar tájirıbesin qalaı arttyrady? Bul – oılanatyn másele.
– Sózińizdi bóleıin. Qazir «Ordabasy» men «Taraz» komandalary negizinen jergilikti túlekterge úmit artady. Premer-lıgada oınaıtyn eki komanda týrnır kestesinde joǵary oryndarda keledi. Olar mundaı jetistikke qalaı qol jetkizdi? Kásibı maman retinde kózqarasyńyz qandaı?
– Qaı kezde de Shymkent, Taraz fýtbol mektebi joǵary baǵalanady. Sol tuǵyrdan áli tómendegen joq. Kezinde qolǵa alynǵan jobalardy júıeli jalǵastyrdy. Atalǵan óńirlerde komanda janyndaǵy ortalyqtar bar. Oǵan qosa fýtbolǵa laıyqtalǵan balalar men jasóspirimder sport mektepteri jumys isteıdi. Jergilikti basshylyq pen kásipkerlerdiń qoldaýymen Premer-lıga jáne birinshi lıgada kásibı deńgeıde birneshe komanda qurylǵan. Osylaısha talantty jastar tasada qalyp jatqan joq. Keıinnen atalǵan komandalarda oıyn kórsetýge múmkindik alady.
Árbir ortalyq jastardy irikteı alady. Elimizdiń ózge klýbtary olarǵa qyzyǵýshylyq tanytsa, fýtbolshynyń aqysyn tóleıdi. Bul ortalyqtardyń qarjylyq jaǵdaıyn jaqsartýǵa septigin tıgizedi. Ókinishke oraı, bizde osy jaǵy kemshin túsip jatyr. Negizgi basymdyq «Qaısarǵa» baǵyttalǵan. Talantty jastardy soǵan tartamyz.
– Áńgimeńizge raqmet.