Balalar batyrlar jyryn nege bilmeıdi? - baspasózge sholý
*** Ózi turatyn kópqabatty úıdiń kireberisin jańa jyl merekesine oraılastyra oıynshyqtarmen bezendirgen almatylyq Larısa Starodýbıeva oılamaǵan jerden jurtshylyqqa tanymal kásipker bolyp shyǵa keldi. Onyń qoqystan jasaǵan buıymdaryn adamdar arnaıy kelip tamashalaýdy ádetke aınaldyrǵan Tipti, oǵan úlken kompanııalar da tapsyrys bere bastapty, dep jazady "Egemen Qazaqstan" búgingi sanyndaǵy "Qoqystan oıynshyqtar jasaǵan" atty maqalada.
Basylymnyń jazýynsha, Almatynyń №3 shaǵyn aýdanynda turatyn Larısa Starodýbıevany jergilikti halyqtan bastap, shendi-shekpendilerge deıin jaqsy biledi. Sebebi, qarapaıym kelinshektiń qoqystan jasalǵan oıynshyqtarymen sándelgen aýlany kórý úshin kún saıyn kóptegen azamattar kelip, ondaǵy kózdiń jaýyn alatyn túrli buıymdardyń janynda turyp sýretke túsip ketedi. Sheberdiń sózine qaraǵanda, shaǵyn oıynshyqtardy halyq kóńilin kóterý úshin jasaǵan. Ol kópqabatty úıdiń kireberisine ilingen buıymdaryn qorǵaý úshin arnaıy beınebaqylaý ornatyp qoıypty. Aýlanyń osylaısha bezendirilýi turǵyndarǵa qatty unaǵan.
Larısa Starodýbıeva óziniń týyndylaryn jasaý barysynda bos qalbyrlardy, eski-qusqy kıimderdi, jaramsyz qaǵazdardy qoldanǵan. «Úıde kereksiz bolyp qalǵan zattar jumysymnyń qajetine jarap otyr. Osyndaı shań basqan buıymdardan jańa zat shyǵarý ermegim edi, endi, mine kásibime aınaldy. Meniń qolymnan shyqqan buıymdardy kórgen eki kompanııanyń ókilderi tapsyrys berdi», - deıdi sheber.
Jaqynda baýyr tsırrozymen aýyrǵan 27 jasar kelinshekke Shymkent qalalyq jedel kómek kórsetý aýrýhanasynda operatsııa jasaldy, dep jazady atalǵan basylym "Baýyrym baýyryn berdi maǵan..." atty maqalada.
Basylymnyń jazýynsha, on eki saǵatqa sozylǵan operatsııany Belarýs memleketiniń bas transplantology Oleg Olegovıch Rýmmo men OQO densaýlyq saqtaý basqarmasynyń basshysy Jumaǵalı Ismaılov, atalǵan aýrýhananyń bas dárigeri, medıtsına ǵylymdarynyń doktory Mádı Bıǵalıev sátti aıaqtaǵan.
"Operatsııa oıdaǵydaı ótti, - deıdi el aýzynda «altyn qandaýyrly dáriger» atanǵan Mádı Bıǵalıev. - Naýqas alǵash qaralǵanda tez operatsııa jasamasaq úsh-tórt aıda bári kesh bolatynyn uqtyq. Donor izdedik. Týǵan sińlisi ápkesin janyndaı jaqsy kóredi eken, baýyrynyń jartysyn berýge kelisti. Mundaı kúrdeli ota bizde alǵash jasalǵaly otyrǵandyqtan Belarýsten Oleg Olegovıch Rýmmo bastaǵan tájirıbeli áriptesterimizdi shaqyrdyq. Naýqastyń tsırroz baýyryn alyp tastap, ornyna sińilisiniń jarty baýyryn saldyq. Qazir ekeýiniń de jaǵdaıy jaqsy".
***
«Habardyń» «altyn dáýiri» 2000 jyldardyń basynda ótip ketti, memlekettik saıasatty «jyrlaı» beretin bul arnany qazir eshkim kórmeıdi» dep júrgender kóp. Keler jyly efırge shyqqanyna 20 jyl tolatyn arnany rasynda, kimder kóredi? «Habar» nemen tynystaýda? degen saýaldarǵa "Aıqyn" gazetine keń kólemde suhbat bergen «Habar» Agenttiginiń Basqarma tóraǵasy Aıdos Úkibaev jaýap bergen. Suhbat "Igilikterdi nasıhattaýdyń nesi aıyp?" degen taqyryppen berilgen.
Onyń aıtýynsha, «Habardyń» jumysynyń tıimdiligin jarnamadan túsken tabyspen esepteý durys bolmaıdy, óıtkeni bul - kommertsııalyq ólshem. Memleket muny talap etip otyrǵan joq. "Memlekettik arnanyń jumysyn reıtıng quratyn monopolıst kompanııanyń statıstıkasyna ǵana súıenip baǵalaý ádiletti me? Menińshe, joq. Sebebi reıtıng júıesi bizdiń aqparattyq jumysymyzdyń tolyq nátıjesiniń kórsetkishi dep aıta almaımyn. Jáne aýyldyń, eldi meken turǵyndarynyń pikiri eskerilmeıtin reıtıngtiń obektıvtiligine kúmánmen qaraýǵa ruqsat etińiz", deıdi A. Úkibaev.
Onyń aıtýynsha, anyǵynda "Habarǵa" júktelgen mindet - memlekettiń, Prezıdenttiń saıasatyn halyqqa durys jetkizý. Durys jetkizý - jalań sensatsııaǵa urynbaı, reıtıngtiń sońynda ketpeı, aqparatty obektıvti, senimdi kózden berý. Bul rette «Habar» memleket saıasatyn elge tıisti dárejede jetkizý mıssııasyn tolyǵymen oryndap otyr.
Sonymen qatar, atalǵan basylymda "Balalar batyrlar jyryn nege bilmeıdi?" degen taqyryptaǵy maqala basylyp otyr. Gazettiń jazýynsha, batyrlar jyry halyq ómiriniń tutas bir dáýirin jan-jaqty qamtı otyryp, sol tarıhı kezeńdegi batyrlardyń syrtqy jaýlarǵa qarsy erlik kúresin, el ishindegi áleýmettik qaıshylyqtar men tartystardy beıneleıdi. Bir qaraǵanda, «munyń barlyǵy búgingi urpaqqa ne úshin kerek?» degen saýal týyndaıdy. Óıtkeni aqparaty mol zamanda batyrlar jyry men epostardy oqyp otyrý ýaqyt alatyn sekildi. Shyn máninde bulaı emes.
Batyrlar jyry - tarıhtyń bir bóligi, jastardy otanshyldyqqa tárbıeleıtin tamasha ilim. Orys zertteýshiler (B.A. Rybakov, R.S. Lıpets, t.b.) jáne keıbir qazaq ǵalymdary (Álkeı Marǵulan, Áýelbek Qońyratbaev, t.b.) epostyq jyrlardaǵy tarıhı oqıǵalar men tarıhı tulǵalarǵa súıene otyryp, jyr men tarıhtyń jaqyndyǵyn tilge tıek etken.
Bizge bul jerde keregi - epostardy jastar tárbıesine baılanysty qoldaný. Máselen, kórshi Qyrǵyz elinde eki balanyń biri Manas jyryn jatqa aıtady. Elimizde osyndaı elgezek balalar bar ma? Jurtty oıǵa qaldyratyn suraq. Aıtalyq, «Qobylandy», «Alpamys» jyrlaryn jatqa aıtyp, eldi qaıran qaldyrǵan balany osy kúnge deıin kórmeppiz. Qyzyq oqıǵaǵa qyzyqpaıtyn bala joq. Sondyqtan mektepte ádebıet sabaqtarynda batyrlar jyry men epostardy oqytýdyń tyń tásilin tabý kerek shyǵar. Mysaly, «Qobylandy» jyryndaǵy Qurtqa - batyrǵa at tańdap, bolashaqta qandaı qıyndyq bolaryn aldyn ala boljap otyratyn kóregen adam. Múmkin osyndaı kóregendigimen, batyrlyǵymen basqalarǵa úlgi bolǵan keıipkerlerdi mýltfılmge aınaldyryp, balalardy jyr jattaýǵa qyzyqtyryp ta kórý kerek shyǵar.
"Shúkir, bizde epostar da, batyrlar jyry da jetkilikti. Olardyń barlyǵyn kitaphanalarda shań basyp turǵanyn da jasyrýǵa bolmas. Sondyqtan árbir shyǵarmany el ıgiligine aınaldyrýdyń amal-áreketi kerek-aq" deıdi maqala avtory.
***
«Vremıa» gazeti «Dojdalıs momenta» atty maqalasynda rýbldiń kýrsy ózgergennen beri Aqtóbe oblysynyń turǵyndary Reseıden Qazaqstanǵa burynǵydan 15 ese kóp avtokólik ákelgenin jazady.
Basylymnyń atap ótýinshe, buryn Reseıden Aqtóbe oblysyna bir aıda eń kóp degende 50 mashına ákelinetin, soǵan sáıkes bıýdjetke salyq retinde 6 mln teńge túsetin. Biraq rýbldiń kýrsy qulaǵannan bastap osy kúnge deıin atalǵan oblysqa 750-den astam kólik ákelinip, bıýdjetke 88 mln teńge túsken.
Basylym málimetinshe, aqtóbelikter kóbine reseılik jańa kólikterdi ákelýde, sonymen qatar jańa nemese ustalǵan sheteldik markalar da kóp. Negizinen kólik ákelýge qala turǵyndary barady.