Bala kezimnen Abaıdyń óleńderin oqımyn - Elena Rybına
- Cóz basynda aldymen óziń, otbasyń jaıynda oı bólise ketkeniń artyq bolmas. Ata-anań Qyzylorda jerine qashan kelgen?
- Ata-anamnyń qazaq topyraǵyna qadam basqanyna bıyl tup-týra 40 jyl tolyp otyr. 1983 jyly Reseıdiń Samara qalasynan Syr óńirine qurylysshylar poıyzymen bet túzegen eken. Sodan beri Qyzylorda qalasynda turady. Qazir Belkól kentinde ómir súrip jatyr. Ol kisiler Qyzylordada áleýmettik mańyzy bar qurylys nysandaryn salýǵa atsalysty. Keıin Keńes odaǵy taraǵan tusta ózge týystarymyz qaıtadan tarıhı otanymyzǵa bet aldy. Ata-anam eshqaıda ketken joq. Ózderi úırengen, baýyr basqan Qyzylordada qalyp qoıdy.
Ákem - Vladımır, anam – Galına, aǵam – Aleksandr, barlyǵy qazaqsha jaqsy túsinedi. Aýyzeki tilde jaqsy sóıleıdi. Qazir ózim otbasylymyn, joldasym da qazaqsha biledi. Balam da qazaqsha túsinedi jáne sóıleı alady.
Men Belkól kentindegi sol kezde aralas bilim beretin №189 mektepte oqydym. Kentte negizinen jergilikti ult ókilderi basym turady. Biz bir-birimizdi jatsynǵan joqpyz. Ózimiz qatarlas balalarmen eki tilde sóılesip júrdik. Bul meniń qazaqsha jan-jaqty úırenýime septigin tıgizdi. Mektep bitirip joǵary oqý ornyna kelgenimde memlekettik tildi joǵary deńgeıde meńgergenimdi baıqadym. Qorqyt Ata ýnıversıtetinde pedagog mamandyǵy boıynsha qazaq tilinde bilim aldym. Qazir sol ýnıversıtette magıstratýrada qazaq tili pedagogterin daıarlaý baǵdarlamasy boıynsha bilim alýdy jalǵastyryp jatyrmyn.
- Tilge degen qyzyǵýshylyǵyń qaı kezde paıda boldy?
- Jańa aıtyp ótkenimdeı, bala kezimnen qazaqsha jaqsy túsinip kettim. Óse kele oǵan qyzyǵýshylyǵym arta tústi. Alǵashqyda mánerlep oqý saıysyna kóp qatystym. Abaıdyń, Á. Tájibaevtyń, Qadyr Myrza Áliniń eńbekterinen tárbıe aldym.
Bala kezdegi myna oqıǵalar áli kúnge deıin esimde. Qurbylarymnyń barlyǵy derlik qazaq edi. Aýylda balalardyń basyn qosyp, kórshilerge kontsert qoıatynbyz. Óz qolymyzben maqtaý qaǵazyn jasaıtyn edik. Úzdik óner kórsetkenderdi marapattap, erekshe kóńil-kúıge bólenip jatatynbyz.
Munyń barlyǵy - balalyq shaqtyń keremet esteligi. Qazir sol apaılar áje boldy. Kórgen sátte sol oqıǵalardy eske túsirip, kúlip alatynymyz bar. Bul qaı-qaısymyzǵa da jaqsy áser qaldyrady.
- Joǵary oqý ornyna kelgende jergilikti telearnada jýrnalıstik qyzmet atqarǵanyńdy jaqsy bilemiz. Stýdenttik ómirde de belsendi bolǵan sekildisiń.
Stýdent kezde qazaq tilin bilýge degen qyzyǵýshylyǵym odan ári arta tústi. Orys tilindegi oqýlyqtardy qazaq tiline aýdaryp, ǵylymı tildi meńgerýime sep boldy. Til meni buqaralyq aqparat quraldary salasymen qaýyshtyrdy. Ózińiz biletindeı, 5 jyl jergilikti telearnada jumys jasadym. Talaı márte qazaq tilinde habar tarattym. Memlekettik tildi, ulttar dostyǵyn nasıhattaıtyn kóptegen baǵdarlama kórermenderge jol tartty.
Telearnadaǵy jýrnalıstik qyzmetimde bilim berý taqyrybynda kóbirek aqparat taratyp júrdim. Sondyqtan bolar, bul jol meni óńirdegi Zııatkerlik mektepke baspasóz qyzmetine alyp keldi. Bıyl oǵan 10 jyl bolady. Zamanaýı mekteptiń qyzmetin, oqýdaǵy ereksheligi men oqýshylardyń ǵylymdaǵy bilimdegi jetistigin qoǵam arasynda nasıhattap kelemin. Oń ımıdjin qalyptastyrý baǵytynda jasalǵan jumystar az emes.
Qazir bilim berýde úlken progress bar. Bizdiń bilim oshaǵynda sheteldiń jáne qazaqstandyq ozyq tájirıbesi bar. Bilim alýshylar sol baǵytta oqytylady. Osylaısha balalar bilim ǵylym keńistiginde bıikterden kórinip keledi. Buryn jas ǵalymdar arasynda ǵana ǵylym jańalyqtardy estıtin edik. Qazir orta mektep oqýshylary ózderiniń álemdik deńgeıdegi ónertabysymen tańǵaldyryp júr. Sondaı-aq, Garvard, Stenford sekildi álemdik joǵary oqý oryndary qazaqstandyq oqýshylardyń akademııalyq bilimi men tulǵalyq qasıetterin joǵary baǵalap, stýdentter qataryna qabyldaýda.
Balalar arasynda daryndy órender barshylyq. Olardyń qabiletin baǵalap, sapaly bilim alýyna jol ashsaq, ol biz úshin - zor mindet. Col jolda talmastan, sharshamastan qyzmet atqaryp kelemiz.
Baıqaımyz, keıbir halyqaralyq baıqaýlarda qazaqstandyq ulandar eshkimnen kem túspeıdi. Ol sapaly bilimniń arqasynda qol jetkizgen tabys dep bilemin. Qaı pánnen bolsyn, ony úzdik biletin jas órender ósip keledi. Bul táýelsiz elimizdiń aldaǵy ýaqytta joǵary jetistikke jetýine negiz bolady degen oıdamyn. Osyndaı abyroıly isti atqaryp júrgen jandardyń qatarynda bolǵanym men úshin de qýanyshty jaǵdaı.
- Elimizde aýyzbirlik, tatýlyq, dostyqtyń arqasynda qanshama ıgilikti ister júzege asyrylyp keledi. Buǵan kózqarasyń qalaı?
- Qashanda álemde beıbitshilik bolǵanyn qalaımyn. Tatýlyqty tý etip, dostyqtyń dánekeri bolǵan artyq emes. Biz qazaq otbasylarmen kórshi turdyq. Ata-analarymyz bir-birin qonaqqa shaqyryp jatatyn. Ulttyq meıramdarda bir-birin quttyqtap, qýanyshty birge bólisip jatady Mundaı úrdis áli kúnge deıin jalǵasyp keledi. Árbirimiz bir-birimizge qol ushyn sozyp, qolǵabys jasap jatamyz. Ony óte jaqsy dástúr dep baǵalasaq ta jarasady.
Jýrnalıstik qyzmetimde talaı jerge bardym. Sonda meniń qazaq tilinde jetik sóılep jatqanyma tańǵalys bildirgen kisiler az bolǵan joq. Úlken kisiler alǵysyn bildirip, aq batasyn beredi. Qashanda qarııalardyń batasyn alǵan durys qoı.
Dostarymnyń arasynda jergilikti ult ókilderi az emes. Olarmen jıi baılanysyp, habarlasyp turamyz. Jetistigimizge qýanyp, qolǵa alǵan isimizge sáttilik tilep jatamyz. Bul - qaı-qaısymyzǵa da daǵdy bolǵan izgilikti is. Aldaǵy ýaqytta da ol jarasymdy dástúr jalǵasyn taba beredi.
Eske salsaq, budan buryn qyzylordalyq Sofııa Temirbolat «Kıberqaýipsizdik balalar úshin óte mańyzdy» degen oıyn bildirgen edi. Ol vırtýaldy ortamen qaýipsiz baılanys daǵdysyn damytatyn «Cyber City hıkaıalary» kitabyn jazyp shyqty. Jańa kitap oqýshylarǵa tsıfrlyq qaýipsizdikti túsindiredi. Ony qyzyqty qysqa komıks əńgimeler arqyly jetkizedi. Olardyń tehnologııalyq jəne dúnıetanymdyq salalar boıynsha bilimin qalyptastyrady.
«Komıks kitabynda balalardyń ınternettegi qaýipsizdik erejesi jóninde jan-jaqty qamtylǵan. Olardyń jańa termınderden habardar bolýyna, aqparattyq mədenıetti jetildirýge kómektesedi. Endi keleshekte basqa da bólimderin jazý oıymda bar. Keleshekte kitapty ári qaraı damytýdy kózdep otyrmyn.
Kitaptyń tusaýkeserinde Qorqyt ata ýnıversıtetiniń ekonomıka jáne quqyq ınstıtýtynyń dırektory Nurlan Qulmyrzaev mundaı dúnıelerdiń gadjetterge áýes alfa urpaq balalarǵa ınternettegi kıberqaýipsizdik pen aqparattyq gıgıenany saqtaýǵa múmkindik beretinin aıtyp ótti. Jańa kitaptyń tusaýkeserinde men erekshe qajettiligi bar balalarǵa kitapty syıǵa tarttym», - dedi ol.