BABALAR SÓZІ: «Shekil qonǵan» ataýy qaıdan shyqty?

ASTANA. QazAqparat - «QazAqparat» halyqaralyq aqparattyq agenttigi Elbasy Nursultan Nazarbaevtyń 2015 jyly Qazaq handyǵy qurylýynyń 550 jyldyǵyn ótkizý týraly bastamasyna oraı «Qazaq handyǵyna 550 jyl» atty arnaıy jobany iske qosty. Bul joba aıasynda «Babalar sózi», «Qazaq handary», «Ejelgi qalalar tarıhy», «Halyq qazynasy» qatarly jańa aıdarlar ashyldy.

«Babalar sózi» aıdary negizine «Mádenı mura» baǵdarlamasy aıasynda shyqqan 100 tomdyq aýyz ádebıetiniń jyr-tolǵaýlary, qıssa-dastandar, sóz ustaǵan sheshender men bılerimizden qalǵan naqyldar, tarıhı jádigerler alyndy. «Qazaq handary» aıdarynda tarıhymyzda eline qorǵan bolǵan handardyń ómiri týraly derekter beriledi. Al «Ejelgi qalalar tarıhy» aıdaryna qazaq dalasyndaǵy órkenıettiń ordasy bolǵan kóne qalalardyń tarıhy týraly jazbalar jarııalanady. «Halyq qazynasy» aıdary boıynsha, Qazaqstandaǵy tarıhı, mádenı eskertkishter, qazaq halqynyń salt-dástúrleri, qolóner, qarý-jaraqtary týraly maǵlumattar berilmek. Joba materıaldary qazaq tilinde (qazaqsha jáne tóte jazýmen) agenttik saıtynda jarııalanady.

* * *

ShEKІL QONǴAN

Baıaǵyda Qarqaraly ýezi Temirshi bolysyna qarasty №10 aýylda Shekil degen esepshi bolypty. Ol kisi aýa raıynyń qandaı bolatynyn erte boljap, qar qashan túsip, qashan erıtinin, qys aıaǵyndaǵy qaıtarma sýyqtar qaı kúnderi bolaty­nyn dál aıtady eken.

Ol kisini kórgen keıbir qarttar: «Ol túnde turyp shyqtyń túsýin, sıyrdyń júnin sıpap baıqaıtyn. Dalaǵa kúl úıip qoıyp, jeldiń baǵytyn, kúshin baqylaıtyn»,- deıdi.

Kórshi elder Shekilden qysqy aýa raıy qalaı bolatynyn ar­naýly adamdar jiberip bilip turady eken.

Ataqty «Dońyz juty» dep atalatyn jyly qar jaýar aldynda Shekil qazirgi Qasym atyndaǵy aýyldyń jeri «Qarasorań» degen taýdyń baýyrynda otyratyn Egizbaı, Semizbaı degen kisilerge kelip: «Bıyl qys qatty bolady. Burynǵylar «jut jyly jaqsy adamdardyń qasynda bol, bıik taýdyń ba­synda bol» degen eken. Senderdi jaqsy kórýshi edim. Taýlaryń da bıik edi. Men bıyl senderdiń taýlaryńnyń basyna qystap shyǵaıyn»,- dep ruqsat surapty. Olar ruqsat etedi. Shekil qar jaýmaı turyp maldaryn aıdap Qarasorańǵa kóship keledi de, taý basyndaǵy bir shuńqyr, jyly jerge eki kıiz úı tigip, birine adamdar, bir úıine maldary turatyn etip ázirleıdi. Otyn jınap alady. Qystan alyp shyqsam degen táýir maldaryn alyp qalyp, kári qurtań, nashar maldaryn soıyp alady.

Shekildiń boljaýyndaı qar erte túsip, onan keıin qalyń jańbyr jaýyp qatyp qalady. Jer beti kók aınadaı bolyp, qatty jut bolady. Qys boıy jel qaı baǵyttan soqsa da qardy jumsartyp, taýdyń basyn qap-qara etip qaǵyp ketip otyryp­ty. Shekildiń maldary qystan din aman, kúıli shyǵypty.

Egizbaı, Semizbaı taý baýyryndaǵy ólkede maldaryna qardy qazyp shóp arshyp berip jatady. Balalary ákelerine renjip, Shekildi qýyp, taýǵa óz maldarymyzdy jaıamyz dese, ákeleri: «Balalar, bizdiń ýádemiz bar edi. Bar maldaryń qyrylyp qalsa da Shekildi qozǵamańdar»,- dep kónbeıdi.

Sáýir ishinde bir kúni Shekil kelip: «Endi uzamaı qar ketedi. Qatqaqta elime jetip alaıyn dep kóshkeli jatyrmyz. Sizderge rahmet, ruqsat berińiz»,- depti.

Aıtqanyndaı Shekil kóship óz aýlyna barǵan kúni tumandanyp, ońtústikten jyly jel soǵyp, qar erıdi. Sol jer osy ýaqytqa deıin «Shekil qonǵan» dep atalady.