BABALAR SÓZІ: Dos ózeni jaıly ańyz

ASTANA. QazAqparat - «QazAqparat» halyqaralyq aqparattyq agenttigi Elbasy Nursultan Nazarbaevtyń 2015 jyly Qazaq handyǵy qurylýynyń 550 jyldyǵyn ótkizý týraly bastamasyna oraı «Qazaq handyǵyna 550 jyl» atty arnaıy jobany iske qosty. Bul joba aıasynda «Babalar sózi», «Qazaq handary», «Ejelgi qalalar tarıhy», «Halyq qazynasy» qatarly jańa aıdarlar ashyldy.

«Babalar sózi» aıdary negizine «Mádenı mura» baǵdarlamasy aıasynda shyqqan 100 tomdyq aýyz ádebıetiniń jyr-tolǵaýlary, qıssa-dastandar, sóz ustaǵan sheshender men bılerimizden qalǵan naqyldar, tarıhı jádigerler alyndy. «Qazaq handary» aıdarynda tarıhymyzda eline qorǵan bolǵan handardyń ómiri týraly derekter beriledi. Al «Ejelgi qalalar tarıhy» aıdaryna qazaq dalasyndaǵy órkenıettiń ordasy bolǵan kóne qalalardyń tarıhy týraly jazbalar jarııalanady. «Halyq qazynasy» aıdary boıynsha, Qazaqstandaǵy tarıhı, mádenı eskertkishter, qazaq halqynyń salt-dástúrleri, qolóner, qarý-jaraqtary týraly maǵlumattar berilmek. Joba materıaldary qazaq tilinde (qazaqsha jáne tóte jazýmen) agenttik saıtynda jarııalanady.

***

DOS ÓZENІ JAILY AŃYZ

Qazaq-qalmaq jaýlasqan, barymta alyp daýlasqan zamanda Dos degen batyr ómir súripti. Elin, jerin jaýdan qorǵap, talaı shaıqastarda jeńiske jetip júredi.

«Ańdyǵan jaý almaı qoımas» degendeı kúnderdiń kúninde qalmaqtar Dos batyr men balasy Qojanazardy qolǵa túsiredi. Tigilgen kóp shatyrdyń biriniń ishine baılap tastap, ózderi aqyl- keńes jasaıdy. Olardyń sybyr-kúbirin estigen Dos batyr:

Atańa nálet qalmaqtar Sybyr, sybyr etedi. Syr qulaqqa jetedi, Sóz súıekten ótedi. Syılaspaǵan jat, shirkin, Álde ne etip ketedi? Balasyna musylman Ne jamandyq qyldym-aı?! Ózim ólsem boǵym-aı, Qojanazar qulynym-aı,-

dep zarlap jylaıdy. Sol ýaqytta jaýdyń biri turyp: «Biz bulardy óltirmelik. Tańdaýdy ózderine berip birin qaıtaraıyq, ekinshisin tutqyn etip qolymyzda ustaıyq», - depti. Sonda Qojanazar ákesine:

Aınalaıyn átekem, Jaý pıǵyly jat eken. Qumarlyǵyń bolaıyn, Jaý qolynda qalaıyn. Saqalyńnyń aǵynda, Ólerińniń shaǵynda Qalmaqtyń qalasynda qalmaı, Qazaqtyń qalasynda qala gór, -

deıdi. Dos bylaısha jaýap beripti:

It qalmaqqa shal emes Qylshyldaǵan jas kerek, Urpaq qurar bas kerek. Terimizdi bersek te Tegimizdi bermeıik. Qazy-qarta asadym, Jetpis segiz jasymda Men nesine sasamyn? Shyryldap jaýda sen qalsań, Sopıyp elge men barsam, Ekiniń biri aıtpaı ma, Egizdiń biri aıtpaı ma Qajyǵan shal eken dep.

Biraq qalmaqtar ekeýin de jibermeı, ólimge dýshar etedi. Sóıtip, batyr jerlengen jerdegi aǵyp jatqan ózendi el «Dos ózeni» dep atap ketedi.