B. Núsipjanova: BUU QK turaqty emes múshesi bolyp saılaný - erteńgi tarıh, keleshek urpaqtyń jolyna jasalǵan jetistik

ASTANA. QazAqparat - Qazaqstannyń óz egemendigin alyp, táýelsiz el bolǵanyna bıyl shırek ǵasyr tolady. Osy 25 jyl ishinde Elbasy atamekenimizdi alty qurlyqqa tanytyp, ekonomıkamyzdy damytty. Shynyn aıtýymyz kerek, Qazaqstan álemge eń aldymen birligi bekigen, yntymaǵy jarasqan, halqy beıbitshilikti qalaıtyn, Prezıdenttiń sarabdal saıasatynyń arqasynda órkendep kele jatqan jas memleket retinde tanyldy. Bul týraly T.Júrgenov atyndaǵy Qazaq ulttyq óner akademııasynyń rektory Bıbigúl Núsipjanovanyń «Egemen Qazaqstan» respýblıkalyq gazetinde jarııalanǵan «Qaýipsizdik keńesi - bizdiń taǵy bir belesimiz» atty maqalasynda aıtylǵan.

«Bul sózimniń taǵy bir dáleli bolsyn, kúni keshe ǵana elimizdiń BUU Qaýipsizdik keńesiniń turaqty emes músheligine saılanyp, abyroıymyzdy jáne bir márte asyra tústi. Álbette, munyń ózi Prezıdentimiz Nursultan Nazarbaevtyń Táýelsizdik jyldarynan beri Qazaqstannyń órkendeýi jolynda tókken teri men syndarly saıasatynyń jemisi», dep jalǵastyrady avtor.

«BAQ ókilderi taratqan málimetterge súıensek, elimiz atalǵan múshelikke qabyldanýy úshin 138 daýystyń 129-yn alǵan. Taǵy bir derek kózderi Qazaqstan munda ózimen básekege túsken Taılandty yǵystyryp shyǵarǵanyn jetkizedi. Mine, osyǵan qarap-aq elimiz syrtqy saıasatynyń qanshalyqty qýatqa ıe ekenin bilýge bolady.

Qazaqstan halqy qazir shyn nıetpen qýanyp jatyr. Álemde eń bedeldi uıym sanalatyn BUU birinshi kezekte beıbitshilikti jaqtaıdy. Árbir eldegi saıası turaqtylyqty, dostastyqty, tatýlyqty baǵalaıdy. Osy rette Qazaqstan - Jer sharynda ıadrolyq qarýdan bas tartqan birinshi memleket. Bıylǵy jyldyń basynda Elbasy AQSh-ta ótken álem lıderleriniń keńesinde barsha halyqty beıbit ómir súrýge shaqyryp, tatýlyqty tý etý kerektigin aıtqan bolatyn. Prezıdenttiń manıfısinde qamtylǵan oı, keleli pikir kóptiń kóńilinen shyqty. Sol sııaqty Memleket basshysynyń kóregen kóshbasshylyǵy men salıqaly saıasatynyń nátıjesi Qazaqstandy BUU Qaýipsizdik keńesiniń turaqty emes múshesi bolyp saılanýyna zor yqpal etti.

Búginde T.Júrgenov atyndaǵy óner akademııasynyń ujymy Elbasynyń árbir Joldaýy men mańyzdy reformasyn qoldap, jastarǵa keńinen nasıhattaý jolynda jumys jasap keledi. Óz kezeginde biz de keshegi tarıhı oqıǵany shákirtterge jan-jaqty áńgimelep, mańyzdylyǵy jaıynda aıtatyn bolamyz.

«Qazaqstannyń bolashaǵy jastardyń qolynda. Óskeleń urpaq tereń bilim alyp, sanaly tárbıemen sýsyndaýy kerek. Ol úshin memleket jastarǵa barlyq jaǵdaı jasap keledi», - degen Elbasynyń sózin únemi jadymyzda ustap, eldiń damýyna súbeli úles qosyp otyrǵanymyzdy senimmen aıta alamyn.

Tarıhty túgendep, ótkenge kóz salsaq, Qazaqstan túrli saıası uıymdarǵa múshe bolyp, Arqa tórinde keleli jıyndar ótkizip, ózekti problemalardy tarqatyp otyrady. Bir ǵana mysal, elordada jyl saıyn túrli din ókilderiniń qatysýymen dinder sezi ótip turady. Munyń ózi Elbasymyzdan bastap qazaqstandyqtardyń dinge qurmetpen qaraıtynyn ańǵartady. Sózimniń sońynda Nursultan Nazarbaev syndy dana Prezıdenti bar bizdiń baqytty el ekenimizdi aıtqym keledi. Osy oraıda Elbasynyń «qaıtsem otanymdy órkendetip, qalaı damytamyn» dep aıtyp júrgen sózin júrekpen túsineıik. Birligimizdi baǵalap, tatýlyǵymyzdy joǵaltpaıyq. Táýelsizdiktiń 25 jyldyǵymen tuspa-tus kelgen BUU Qaýipsizdik keńesiniń turaqty emes múshesi bolyp saılaný erteńgi tarıh, keleshek urpaqtyń jolyna jasalǵan jetistik bolyp tabylady».

***

Esterińizge sala keteıik, 2016 jylǵy maýsymnyń 28-i táýelsiz Qazaqstan úshin el ómirindegi erekshe mańyzdy data retinde tarıhta qalatyny anyq. Qazaqstan Respýblıkasy Azııa toby memleketteriniń atynan Birikken Ulttar Uıymynyń Qaýipsizdik Keńesiniń 2017-2018 jyldarǵa turaqty emes múshesi bolyp saılandy. Nıý-Iorkte BUU Bas Assambleıasynda ótken daýys berýdiń nátıjesinde daýys berýge qatysqandardyń arasynan 138 memleket Qazaqstannyń kandıdatýrasyn qoldady. Al qazaqstandyq ótinimniń jalǵyz básekelesi - Taıland Koroldigi úshin 50-den astam memleket daýys bergen bolatyn.

Aıta keterligi, 2017-2018 jyldarǵa BUU Qaýipsizdik Keńesiniń ýaqytsha múshesi bolý jónindegi bastama alǵash ret 2013 jyly Qazaqstannyń BUU músheligine 20 jyl tolýy qarsańynda kóterilgen edi. Elbasynyń tapsyrmasyna oraı, Qazaqstannyń BUU qurylymdyq bólimshelerimen jemisti ári tyǵyz qarym-qatynastary esepke alyna kele, sondaı-aq, elimizdiń halyqaralyq qoǵamdastyqtaǵy róli eskerile otyryp, memleket óz aldyna BUU Qaýipsizdik keńesiniń 2017-2018 jyldardaǵy turaqty emes múshesi retinde saılaný mindetin qoıǵan bolatyn. Muny Prezıdent N. Nazarbaev: «Qazaqstan Ortalyq Eýrazııadaǵy qaýipsizdik pen turaqtylyqtyń dińgegi bolýǵa, beıbitshilikti ornyqtyrýda jáne halyqtar arasyndaǵy yntymaqtastyqty ilgeriletýde senimdi áriptes bolýǵa umtylady. BUU Qaýipsizdiginiń turaqty emes múshesi bolýǵa talpynýdyń negizinde de dál osy maqsat jatyr», - dep atap ótken edi. Osy ýaqyttan beri qazaqstandyq dıplomatııa alǵa qoıylǵan maqsatqa qol jetkizý úshin jan-jaqty ári qyzý jumystarǵa kiristi. Bedeldi Uıymnyń qurylymyna múshe bolý úshin keminde 193 memlekettiń 129-ynyń senimin alý kerek bolatyn.

Al mundaı múshelikten Qazaqstan ne utady degenge kelsek, bul - eń aldymen, elimizdiń halyqaralyq saıası arenadaǵy ımıdjin arttyrýǵa septigin tıgizedi. Táýelsizdiktiń alǵashqy kúninen beıbit damý jolyn tańdaǵan Qazaqstannyń jahandyq qaýipsizdik bastamalaryn álemdik qaýymdastyq ta moıyndap keledi. Elbasy Nursultan Nazarbaevtyń Táýelsizdik tuǵyryndaǵy tuńǵysh sheshimi - Semeı ıadrolyq polıgonyn jabý jáne álemdegi tórtinshi ıadrolyq arsenaldan óz erkimen bas tartý týraly jarlyq boldy. 2009 jyly, Ortalyq Azııada ıAdrolyq qarýdan erkin aımaq qurý týraly kelisimge qol qoıdy. Osy bastamalardyń ózi Qazaqstannyń bedelin arttyryp, halyqaralyq qaýipsizdik salasyndaǵy tyń bastamalardy odan ári júzege asyrýǵa jol ashty. ıAdrolyq qaýipsizdik baǵytyndaǵy qazaqstandyq bastamalar elimizdi sózsiz kóshbasshyǵa aınaldyrdy. BUU múshe memleketteriniń Qazaqstan kandıdatýrasyn jaqtap daýys berýi de sonyń aıǵaǵy. Elbasy N. Nazarbaevtyń «Álem.HHІ ǵasyr» manıfesiniń BUU resmı qujaty retinde tirkelýiniń ózi de bul jeńistiń jolyn jaqyndatqany anyq. 2017-2018 jyldarǵa BUU Qaýipsizdik Keńesiniń turaqty emes múshesi bolyp saılanǵan Qazaqstan endigi kezderi osynaý kóshbasshylyq  ustanymyn odan saıyn belsendi túrde ilgeriletetin bolady. ıAǵnı, Keńeske múshelikti Qazaqstannyń aımaqtyq qana emes, ǵalamdyq qaýipsizdikke qosqan úlesiniń tıisinshe baǵalanýy dep qaraǵan jón. Al QR Syrtqy ister mınıstri Erlan Ydyrysovtyń aıtýynsha, Qazaqstannyń BUU Qaýipsizdik Keńesine saılanýy aımaqtyń shıelenisti jaǵdaılaryna álemdik qaýymdastyqtyń nazaryn aýdarýǵa, memlekettiń halyqaralyq bastamalaryn iske asyrýǵa, Astananyń jahandyq máselelerde mańyzdy ról atqaryp, «Eýrazııa keńistigindegi qaýipsizdik pen turaqtylyq faktory» retinde Qazaqstannyń ımıdjin kóterýge sebep bolmaq.

Toqtala ketetin jaıt, BUU Qaýipsizdik Keńesiniń quramy sońǵy ret 2014 jyldyń 16 qazanynda jańartylyp, 2015-2016 jyldardaǵy turaqty emes músheleri bolyp jańadan 5 memleket: Angola, Malaızııa, Venesýela, Jańa Zelandııa jáne Ispanııa saılanǵan-dy. Qaýipsizdik Keńesine múshe memleketterdiń jalpy sany - 15. Olardyń beseýi turaqty: AQSh, Qytaı, Reseı, Ulybrıtanııa jáne Frantsııa. Al qalǵan on turaqty emes múshesi BUU Bas assambleıasy arqyly saılanyp otyrady. Keńestiń turaqty emes músheleri eki jyldyq merzimge taǵaıyndalady. Turaqty emes múshelerdi saılaý óńirlik prıntsıpter boıynsha júrgiziledi. Máselen, buǵan deıingi saılaýda óz kandıdatýralaryn usynǵan Angola, Venesýela jáne Malaızııa sol óńirlerdegi birden-bir úmitkerler bolsa, qalǵan eki oryn úshin báseke qyzý ótti. Daýys berýdiń birinshi kezeńinde 145 daýys jınaǵan Jańa Zelandııa Qaýipsizdik Keńesiniń quramyna endi. Al ekinshi kezeńde negizgi qarsylasy Túrkııadan 60 daýys artyq jınap, 132 memlekettiń senimine ıe bolǵan Ispanııa uıym músheligine qabyldanǵan bolatyn.

BUU-ǵa múshe 193 eldiń ishinde Qaýipsizdik Keńesiniń músheligine birneshe ret saılanǵan memleketter de bar. Máselen, Japonııa men Brazılııa Keńes quramyna toǵyz ret qabyldansa, Úndistan alty, Germanııa úsh márte múshe bolǵan eken. Esesine, Qaýipsizdik Keńesi qurylǵan 1946 jyldan beri onyń músheligine múldem qabyldanbaǵan 60 memleket bar. Keńes Odaǵy ydyraǵannan keıin jańa táýelsiz memleketterden Ýkraına, Belorýssııa men Ázerbaıjan BUU Qaýipsizdik Keńesine múshe boldy. Endi olardyń qataryna Qazaqstan da qosylyp otyr. Aıta keteıik, Qazaqstan Azııa elderi tobynan buǵan deıin saılanǵan Malaızııany almastyratyn bolady.