B.MOMYShULY: Men dál osy Krıýkovodan ári sheginbeýge bel býdym...
***
Sokolovo derevnıasynan Demıanskoe, Krasnaıa Gorýshka aýdanyndaǵy derevnıalar aralyǵynda bolǵan urystarǵa egjeı-tegjeıli toqtalyp jatpaımyn. Bul shaıqastar Bektiń povesinde ádemi kórsetilgen. Basshylyq etýdiń psıhologııasyn ol «Sońǵy paraq» degen taraýda sátti beıneledi. Osy «Sońǵy paraqta» men áskerge basshylyq etý kezindegi psıhologııalyq sátti tereńirek aıtyp, ashyp berýge tyrystym. Lenıngrad tas joly ótetin aýdanda saıajaı oryndary, jumysshy poselkeleri, demalys úıleri óte kóp salynyp tastalǵan eken. Shamasy, sońǵy jyldarda moskvalyqtardyń turmys jaǵdaılary jaqsaryp, shamasy kelgen jurt óz qarajatyna qala syrtynan saıajaı turǵyza bastaǵan. Mine, tap osy saıajaılar kartadan anyqtaıtyn baǵyt-baǵdarymyzdy ábden shatastyrdy. Saıajaılardyń jazyqsyz ıelerine ábden zyǵyrdanymyz qaınady, óıtkeni topografııalyq kartalarda bul saıajaılar túsirilmegen eken. Soǵysqa deıin bul jerde soǵys bolady dep jobalanbaǵan, al aýdannyń kartasynyń ózi tipti sonaý... 1929 jyly jasalynǵan, al rekognostsırovkasy revolıýtsııaǵa deıingi kezeńniń ol jaq-bul jaǵynda istelingen. Kórsetilgen baǵytty alý, bólimdermen pozıtsııaǵa baryp bekiný ońaı sharýa emes, munyń ózi komandırdiń qabilet-qarymyna, onyń adaspaı, shataspaı baǵyt-baǵdardy ustaı bilý sheberligine, topografııany jaqsy bilýine baılanysty nárse. Al myna aldymyzdan kezikken saıajaılar men demalys úılerin biz eldi mekender dep oılap ábden shatastyq. Osy jerde Govorovanyń ońtústik jaǵynda Matýshkınonyń soltústik-batysynda jumysshy poselkesi bar, bul mańda meniń polkym, bizdiń oń jaǵymyzda 77-polk, al sol jaǵymyzdy ala 7 5-polk bekindi. Dıvızııa shtabynan Matýshkıno men Alabýshevonyń ústimen keıin sheginip, áskerı-topografııalyq uǵym boıynsha, derevnıalardyń batys jaǵyna, al shyn máninde stantsııada - Krıýkovo eldi mekeninde qorǵanys shebin qurýǵa jaýyngerlik jarlyq, buıryq keldi. Áıteýir, bir sheshim qabyldar aldynda komandır jergilikti jerdi kartadan muqııat túrde qarap, zerttep bilip alýy qajet. Adıýtantym suńǵaq boıly, kók kózdi, adal, ádepti, tárbıeli, mádenıetti ýkraın jigiti leıtenant Sýlıma bolatyn. Eger adıýtant parasatty, jumysqa qabiletti adam bolsa - jaqsy kómekshim bar deı berińiz. Adıýtant komandırdiń qas-qabaǵynan túsine bilýge, oǵan jemisti jumys jasaý úshin barlyq jaǵdaıdy jasaýǵa, óz komandıriniń ýaqyt rejımin rettep otyrýǵa tıis. Sýlıma ishtegińdi aıtpaı qas-qabaǵyńnan tanıtyn dál osyndaı jeke dara adıýtantym boldy. Oǵan deıin de, odan keıin de naǵyz adıýtant deıtindeı adıýtantym bolǵan emes. Sýlımaǵa azyraq toqtalyp, onyń ereksheligin sıpattap óteıin. Komandır bir máseleniń túıinin sheshý úshin oılanyp-tolǵanyp jumys istep otyrǵan kezde, Sýlıma onyń kóńilin ózi de bólip alańdatpaıtyn, basqalardyń da kedergi jasaýyna jol bermeıtin. Al bul - kez kelgen adıýtanttyń qolynan kele bermeıtin is. Bizdiń kóptegen jas jaýyngerlerimiz óz mindetterin osylaısha túsine almaıdy. Al adıýtanttardyń kóbi óz mindetterin malaıdyń isindeı kórip túsinedi - bul durys emes. Onyń ústine Sýlıma jaýdan taısalmaıtyn óte ójet, batyl soldat boldy. Povest úshin aıtqan áńgimemde men onyń portretin berýge kúsh saldym. Bek muny kitapta sátti bere alar dep oılaımyn. Krıýkovo baǵytyn qarap zertteı bastaǵanymda, aldymda jaıýly jatqan kartamnyń oń jaq buryshy kózime tutas qap-qara qara daqtaı shalyna berdi. Tsırkýlmen araqashyqtyqty ólshep edim, bizder Moskvadan 30 shaqyrym-aq jerde tur ekenbiz. Krıýkovonyń mańyn zerttep, barlyq baǵyttardy kórip shyǵý qajet. Jergilikti jerdi tek bir baǵytta ǵana zertteıtin komandır qatelesedi. Shabýyl jasaıtyn, sheginetin joldardy jan-jaqty oılastyryp, tereń qarastyryp baryp qana sheshim qabyldaǵan jón. Bizder amalsyz keıin sheginip baramyz. Kókeıden Krıýkovoda taban tirep tura alamyz ba, joq pa degen suraq ketpeıdi. Eger bekinip, tiresip tura almasaq, onda taǵy da qaı mekenge baryp bekine almaqpyz? Krıýkovoda jaýdyń betin qaıtaryp, bekinisti ustap tura almasaq, onda aıaldaıtyn jerimiz tek Moskva ǵana bolmaq... Sizderdiń bárińiz de bul kezde Moskvanyń qandaı jaǵdaıda turǵanyn jaqsy bilesizder. Astanany jaý samoletteri ústi- ústine bombalady. Moskvalyqtar úshin masqara bolǵan, dúkenderdi tonap, baǵaly nárselerdiń bárin alyp, basy aýǵan jaqqa qashqan bul 16 oktıabr jurttyń báriniń de esinde bolar. Maǵan bul oqıǵanyń kýágeri aıtqan edi. Batalonymmen 27 urys júrgizsem, al polkymmen 13 shaıqasqa kirdim. Sońǵy urystardan keıin qatarymyz múldem sırep, polkym polk bolýdan qaldy, bul shaıqastarda shyńdalǵan shaǵyn ǵana erjúrek adamdardyń toby derlik bolatyn, sany batalonnan aspaıdy, biraq polk bolyp atalady, oǵan talap ta polk retinde qoıyldy. Amal ne! Krıýkovoda shaıqasyp, shamasy Moskvaǵa bir rotadaı jaýyngermen jetermiz. Biz 150-180 shaqyrym joldy urys júrgize otyryp basyp óttik. Maqsat bireý - dushpandy qalaı bolǵanda da Moskvaǵa ótkizbeý. Bul elimizdiń taǵdyry aýyr synǵa túsken ýaqyt edi. Men kartaǵa qaıta shuqshıyp, barlyq baǵyt-baǵdarlardy, eldi mekenderdi zerttep otyr edim, osy kezde maǵan kóp adamdar kirýge árekettendi, biraq adıýtantym olardy jibermedi. Krıýkovoda shegingennen keıin bizder soǵysa alatyn Moskva qalasynyń kartasy kózime qara daqtaı-masqaralyq daǵyndaı kórindi. Moskva kóshelerindegi júrgiziletin masqara urystarǵa qatyspaýǵa sheshim qabyldap, men óz kartamnyń bárinen Moskva ýchaskesin qıyp aldym da, bul bólikti adıýtantyma berip, «otqa jaq» dep buıyrdym. Moskva ýchaskesi qıyp alynǵan 31 noıabr dep belgi qoıylǵan kartany sizder 19-gvardııalyq polktiń arhıvinen taba alasyzdar. Karta komandırge ne úshin kerek? Keıingi urys qımyldaryn júrgizý úshin, jergilikti jerdi zerttep, baǵdarlaý úshin qajet. Men dál osy Krıýkovodan ári sheginbeýge bel býdym, sondyqtan da bul kartanyń endi qajeti bolmady, onyń ústine myna qara daq jan dúnıemdi titirkendirip jiberdi. Ún-túnsiz salt atqa otyryp polkti artynan qýyp jettik. 31 noıabr kúni Krıýkovoǵa, onyń batys jaq shetine baryp bekindik. Barlyq bólimshelerdiń komandırlerin jınap alyp, birde-bir adal ofıtserge, komandırge, soldatqa men Krıýkovodan árige barýǵa ruqsat etpeımin dep sheshimimdi habarladym. Sol kúni aspan tósinde ushyp bara jatqan ózimizdiń samoletti alǵash ret kórdim. Osy kúni rekognostsırovkany aıaqtap, aýdandy anyqtap bolǵannan keıin, Krıýkovodan ári sheginbeý jóninde buıryq berdim. Samoletterdiń gúrilin esittim. Qanattarynda qyzyl juldyz jarqyraǵan bizdiń suńqarlar ushyp barady, biz olardy buryn esh ýaqytta kórgen joq edik, esh ýaqytta áýe qyrandary bizdi áli urysta qoldaǵan da emes edi, kenet olar tóbemizden samǵap ushyp bara jatty. Keýdeni qýanysh kerneıdi. Sol sol-aq eken... o sumdyq deseńizshi! Bizdiń ushqyshtar ózimizdi bombalaı bastady! Sirá, zvenonyń aqymaq komandırine nemisterdiń mańdaı tusynan shyǵyp, bólimderin bombylap, bizdiń áskerlerdiń shepke bekinýine múmkindik jasaýǵa tapsyrma berilgen bolýy kerek. Al ol bolsa, bizdi nemister dep oılap qalǵan...Bul avıatsııa komandıriniń topografııalyq saýatsyzdyǵynan meniń batalonymdy nemister eken dep oılap, bombylaýǵa májbúr etken. Myna kóz aldymda bolyp jatqan jan tózgisiz sumdyqtan jyndanyp kete jazdadym. Baǵymyzǵa qaraı, olar dál bombylaı almaǵan edi. Meniń ózimizdiń avıatorlarmen alǵashqy kezdesýim osylaı boldy. Bizge jasalynǵan «syılyq» munymen de bitpedi. Endi bizdi artıllerııamen atqylaı bastady. Keıin anyqtalǵanyndaı, onda «Katıýsha» artıllerııasynyń dıvızıony bolǵan eken, olardy sol kezde osylaı aıtatyn. Keıinnen dıvızıon komandırimen kezdeskenimde, ol nemisterdi Krıýkovoǵa ótkizbes úshin dushpannyń aldyn atqylaǵanyn aıtty. Olarmen aramyzda baılanys bolmaǵan-dy. Mine, qazir Joǵarǵy bas qolbasshynyń barlyq buıryǵynyń áskerlerdiń ózara birlesip, baılanys jasap qımyl jasaýyna baǵyttalýy da sondyqtan. Bul erekshe kórsetilgen. Ol ýaqytta bizde baılanys bolmady, sonyń saldarynan bir kúnniń ishinde osyndaı eki sumdyq oqıǵany bastan keshirdik. Biraq taǵy da baǵymyzǵa oraı, soqqy dál berilmedi, degenmen úreıimizdi ábden aldy, záremiz zár túbine ketti. Sodan keıin bir komandalyq pýnktke kettik. Komandalyq pýnkt Novo-Malınonyń soltústigine taman jerde ornalasqan. Oń jaǵymyzda qanattas 77-polk, Matýshkıno men Alabýshevo derevnıalaryna, sol jaǵymyzǵa 75-polk bekinis shebin qurdy. 1 dekabrde, tań atysymen, oń jaǵymyzdaǵy kórshiles polkte, Alabýshevo aýdanynda keskilesken qandy shaıqas bastalyp ketti. Bul óte kúshti shaıqas boldy. Osy jerdegi urysta dushpan avıatsııasyn qoldanyp, bizdiń áskerlerimizdi bombanyń astyna aldy. Sol kúni Krıýkovonyń batys jaq shetinde de shaıqas bastaldy. Dushpan aldyna Krıýkovo temir jol stantsııasyn basyp alyp, oraǵytyp ótý manevrin qoldanyp, Alabýshevo arqyly Rjavkı-Matýshkınoǵa, ıaǵnı Lenıngrad tas jolyna shyǵýdy maqsat etti. Biz nemisterdiń jolyn birinshi kúni bógep, ilgeri jyljytpaı tastadyq. Ekinshi kúni Krıýkovo kóshelerinde alty saǵatqa sozylǵan aýyr shaıqastar júrgizildi, úshinshi kúni endi derevnıanyń ortalyǵynda on eki saǵatqa sozylǵan úzdiksiz keskilesken urys júrgizildi. Tórtinshi kúni derevnıanyń shyǵys jaq shetindegi kóshelerde on segiz saǵatqa sozylǵan aýyr shaıqas boldy. Oń jáne sol qanattaǵy kórshi polkterdiń qalaı shaıqasqanyna toqtalmaımyn tek qana óz polkimniń urys qımyldaryn aıtýmen shektelemin. Birinshi batalondy Muhametqul Islamqulov, ekinshi batalondy kapıtan Vehov, úshinshi batalondy kapıtan Jýkov basqardy, shtab bastyǵy maıor Demıdovıch boldy. Toqtaǵan kezde baryp men Sokolovoda júrgizilgen urysta, nemister bizdiń áskerlerimizdi talqandaǵan kezde, ózimizdiń polktyń tyl bólimderi bizdi tastap ketkenin bildim. Olarǵa meniń kómekshim Kravchýk, doktor Ilıa Ivanovıch Grechıshkın jáne mal dárigeri Grıazın bas bolyp urys Moskvada júrgiziledi dep sheship, solaı qaraı tartyp otyrǵan. Adamdardy tamaqtandyrý, kıindirý kerek, oq-dári qajet, sanıtarlar, dárigerler kerek, al olardyń aramyzda birde-bireýi joq. «Meniń tylym, qaıdasyń?»- dep suraımyn. Shtab bastyǵynyń kómekshisi leıtenant Ivan Danılovıch Kýrganskıı bolatyn. Men oǵan qalaı bolǵan kúnde de tyldy izdep tapqyn dep buıyrdym. Jaǵdaıdyń qandaı aýyr bolǵanyn túsinemisizder! Úzdiksiz alty saǵatqa, sodan keıin on eki saǵatqa, budan soń, on segiz saǵatqa sozylǵan ábden tıtyqtaǵan aýyr shaıqastan soń, jaraly jaýyngerler qatty qansyrap, al biz dárigerdiń kómeginsiz qaldyq. Bizde jalǵyz áskerı feldsher Kıreev shal men sanıtarka Vera ǵana bar edi. Mine, osy sanıtarka men feldsher dárigerler men sanıtarlardyń mindetin atqardy, jaralylarǵa kómek jasady, jaýyngerlerdi urys dalasynan alyp shyqty, ol ekeýi urystyń barlyq aýyrtpalyǵyn óz ıyqtarymen kótere bildi. Osy kezde kórshi polktan áldebir áıeldiń kele jatqanyn kórip qaldym.- Bizde feldsher bolyp isteısiz be?- dedim, ol: - Men óner adamymyn,- deıdi. - Bul jerde syrlasýǵa ýaqyt joq, feldsher bolyp isteısiń,- dedim. Sóıtip biz ony alyp qaldyq. Ol qazir Moskvada. Keıin tekserip edim, ol shynynda óner adamy bolyp shyqty. Bul áıel dárigerlik pýnktte dárigerdiń ornyn almastyrdy. Sizder urystyń zardabyn túsinemisizder: bireýdiń qoly synyp, etine ilinip qalǵan, ekinshi bireýdiń saýsaǵyn oq julyp ketken, endi bireýler odan da aýyr jaraqat alǵan, qoldanýǵa eshbir dári-dármek joq. Ne isteý kerek? Qolda bary Vera, Kıreev jáne kómekshileri. Osylar jaraly jaýyngerlerdi alyp shyǵýda. Qalaı ashýlanǵanymdy, bizdi osyndaı aýyr jaǵdaıǵa qaldyrǵan kináli adamdarǵa yzalanǵanymdy túsinersizder. Ásirese, Ilıa Ivanovıch Grechıshkınge laǵynet jaýdyrǵanymdy uǵynarsyzdar. Jaǵdaı tym aýyr, urys tolassyz jalǵasýda. Men nemister kete qoıǵan joq pa eken dep baıqap kórgim keldi, osy kezde júrip bara jatqan meni áldekim tý syrtymnan ustaǵan kúıde julqa keri tartyp qaldy. Bul Gaponenko bolatyn. - Barmańyz, joldas polk komandıri! Bolmaıdy! Sóıtsek, bir úıden keıin nemis ańdyp tur eken, kimde-kim kósheni qıyp ótpek bolsa, onyń jemtigine aınalmaq. Gaponenko meni osylaısha ajaldan alyp qaldy. Qaltamnan partsıgarymdy shyǵaryp temeki tartyp, jańaǵyny eske túsirip kúlip aldyq. Vera qoldy-aıaqqa turmaı báıek bolyp, jaralylarǵa Kıreevpen birge kómektesip júr. Keshke jaqyn urys tolastady, biz báribir stantsııany qoldan shyǵarmaı ustap qaldyq, al derevnıany nemister basyp aldy. On segiz saǵat boıy toqtaýsyz júrgizilgen sońǵy shaıqas. Men dıvanǵa kelip otyrdym, janyma komıssarym jaıǵasqan kúıi uıyqtap ketippiz. Ivan Danılovıch Kýrganskıı meniń tyl da jumys isteıtin qyzmetshilerimdi Moskvanyń ar jaǵynan taýyp alypty. Olar jaqynda tana qysqy kıim-keshek alǵan eken. Ol olardy maǵan alyp keldi, mine, meni kútip otyr. Bólme jyly, olar ústerindegi kelte tonnan ystyqtap, terlep-tepshı bastapty. Degenmen Ivan Danılovıch meni oıatty. - Joldas komandır! Kózimdi ashyp qarasam, kelte ton kıgen adamdar. Petr Vasılevıch Logvınenkony ári-beri julqylap oıata almadym. Ol kúni boıy órt sóndirgendeı ábden júgirip qaljyrady. - Qaraı gór! Ystyqtaryń tasyǵan eken. Mańdaılaryń jipsip, ústerińde kelte ton, bastaryńda qulaqshyn! Sóıtsem, bular 16 ofıtser eken. Sodan keıin doktorǵa buryldym. Ol qaıyrymdy jan bolatyn, biraq dál osy sátte men ony sonshalyqty jek kórip turdym. Qyzbalyqqa salynyp: - Doktor, men bir kezde: «Ol ony patsıentin súıgen dárigerdeı súıdi»,- dep jazǵan bir daraqy jazýshynyń kitabyn oqyǵan edim. Jas jigittiń mahabbatyn dárigerdiń súıispenshiligimen salystyryp jazǵan bul jazýshy aljasqan bolýy múmkin nemese myna siz - esersoq dárigersiz. Sizderdiń qaısylaryńyzdyń aljasqandaryńyzdy bilmeımin, eger siz, Ilıa Ivanovıch, óz kásibińizdi syılamaıtyn bolsańyz, onda jalpy nesine oqyp, bilim aldyńyz? Oǵan daýys kóterip, uıaltyp tastadym.- Senderdiń dárigerleriń qaıda, sanıtarkalaryń qaıda ketken? Munda jaraqattanǵan adamdar qansyrap jatyr, birneshe aýyr urysqa tótep berdik jáne qandaı surapyl urystar! Al dárigerlik kómek jasalynbady! Bul qalaı bolǵany? - Iá, bizder, joldas komandır, sizderdi solaı qaraı ketti dep oılap edik, al jaǵdaıymyz osylaı bolyp shyqty. - Demek, siz sanıtarlyq kómekti, jaralylardy kóshirisýdi uıymdastyra, óz qaramaǵyńyzdaǵy adamdarǵa tyńdatqyza almasańyz, onda olar úshin ózińiz jumys isteısiz. Sanıtarlyq sýmkańyzdy alyp, jaralylardy urys dalasynan alyp shyǵýǵa jóneńiz. Siz qazir ári dáriger, ári sanıtarsyz da. Ilıa Ivanovıch jaralylardy urys dalasynan ózi alyp shyǵyp jatyr, ázirshe sanıtarlardy uıymdastyra qoıǵan joq. Sirá, taıaq etten, sóz súıekten ótedi degendeı, uıalǵan bolýy kerek, ol taısaqtamaı týra oq pen ottyń ortasyna kirip ketti. Keıinnen onyń erligin eskerip, nagradaǵa usyndym. Aýyr jaraly jaýyngerler kóp bul polkte Ilıa Ivanovıch óz múmkindiginiń sheginen asyra qyzmet kórsetti, ol tek dáriger retinde ǵana jumys istemeı, uıymdastyrýshy retinde eńbek etti, bizge úlken kómek jasady. Qazir Grechıshkın bizdiń dıvızııanyń sanıtarlyq qyzmetin basqarady, jurttyń bári syılaıtyn óte jaqsy jaýynger dáriger, ol urysta shynyqty, úlken tájirıbe jınady. Men polk komandıri kómekshisiniń jeke jaýapkershiligine júktelgen barlyǵyna - obozben-zatpen qamtamasyz etý, jaýyngerlerdi tamaqtandyrý, azyq-túlikpen qamtamasyz etý, sanıtarlyq qyzmet bastyqtaryna tapsyrma berdim. Bul túngi saǵat birdiń kezi bolatyn. Tańǵy saǵat 6-ǵa deıin árbir jaýyngerge úsh lıtrden araq, bes kılogramnan kolbasa, 200 dana patronnan ázirlep, kıetin kelte ton, pıma daıyn bolsyn dep buıyrdym. Al, eger 6-ǵa deıin daıar bolmasa, úı-ishińe hat jazýǵa ýaqyt beremin, aıaýshylyq bolmaıdy dedim qatýlanyp. Olar júrip ketti. Týra tańǵy saǵat 6-da aıtqan nárselerdiń bárin daıyn etken. Muny olardyń qalaı istegenin bilmeımin, biraq buıryqty dál oryndapty. Mundaǵy maqsatym adamdarymyzdyń óte azdyǵyna qaramastan, bulardy synap, tekserip kórgim keldi, óıtkeni olar qaýipten qorqyp qashty. Maǵan olardy endi qaýipke jumsap synaý qajet boldy. Sodan keıin jaýyngerlerdi tamaqtandyrý, azyq-túlikpen, obozben-zatpen qamtamasyz etý bólimderiniń bastyqtaryna barlyq qarý-jaraqty, oq-dárini alyp, jaýyngerlerge óz qoldaryńmen taratyp berińder dep buıyrdym. Eger senderden keıin bir jaýynger tamaq ishpeı, qysqy kıim almaı qalatyn bolsa, sóılespeımin dep eskerttim. Olar alǵy sheptegi barlyq jaýyngerlerdi ádil aralap shyqty. Azyq-túlik jetkizip, kıim- keshek úlestirip berdi, degenmen munyń bárin májbúr etkendikten istedi. Urysta osyndaı qıyndyqtar da bolyp turdy. Krıýkovoda jan alysyp, jan berisken sumdyq surapyl shaıqastardy egjeı-tegjeıli áńgimelep jatpaı, bir epızodty aıtaıyn da, Moskva túbindegi maıdanǵa kósheıin. Óıtpesek, Krıýkovoda júrgizilgen urystardy bastan-aıaq baıandaýǵa ýaqyt jetpeıdi. Bul kezde polkymnyń qatary sırep, jaýyngerlerim óte az qalǵan edi, osy adamdardy sergitip, qalaıda rýhyn kóterý qajet boldy, men jaýyngerlerge psıhologııalyq yqpal etýdi aıtyp otyrmyn: komandır bulardyń janynda eken, qaýip te az. Bizde qansha adam qalǵanyn óz kózimmen kórip, taǵy da tekserip baıqaǵym keldi. Dıvızııaǵa general-maıor Revıakın basshylyq etti. Ol bolsa kúsh jaǵynan basym jaýmen aıqasyp, byt-shyt bolǵandıvızııany basqarýdy jańadan óz qolyna alǵan edi. Munyń ózi meniń polkym Krıýkovoǵa jaqyndaǵan sátte bolǵan ózgeris edi. Komıssarym ekeýmiz alǵy shepti aralap shyǵýǵa bet aldyq. Men baqylaý pýnktine buryldym, baıqaýsyzda omyrtqamnan oq tıip, shepti aralap kóre almadym, gospıtalǵa da barǵym kelmedi. Qorǵanysty uıymdastyrýdy qolǵa alǵan bastapqy kezde-aq men polk óziniń shtabymen jáne polk komandıriniń basshylyǵymen birge ne osy shepte jaýdy jastanyp óledi nemese óz pozıtsııasyn ustap turyp qalady, Krıýkovodan ári qaraı sheginerlik jol joq dep buıryq berdim. Polk óte qaýipti, aýyr jaǵdaıda turdy. Kúsh az, dushpan barǵan saıyn búıir tustan syǵyp, tyqsyryp keledi, mundaı kezde áskerdi turǵan bekinisinen kóshirý ádil bolmasa kerek, munyń ózi aıtqan sózinde turmaý bolyp shyǵar edi. Jaraqattanǵan, kóshirýge tolyq pravosy bolsa da, biraq óz polkin tastap ketkisi kelmegen komandırler men jaýyngerler az emes edi. Al meniń adam retinde, qarýlas joldas retinde, komandır retinde jaraqattanǵanymdy sebep etip, syltaýratyp óz polkymdy tastap, qaýipten qutylyp ketýge qandaı pravom bar? Osyndaı oıdan keıin men evakýatsııadan bas tarttym, biraq ant urǵan oq shydatar emes. Dáriger Ilıa Ivanovıchti shaqyrtyp aldym. - Qurmetti Ilıa Ivanovıch, qadalǵan oqty sýyryp tastańyz! Ol maǵan: - Buǵan hırýrgııalyq operatsııa qajet, al bizde aspaptar men zararsyzdandyrýshy dári- dármekter bolmaı tur, mundaı jaǵdaıda operatsııa jasaýǵa qaqymyz joq,- dedi. Men oǵan jaǵdaıymdy aıtyp kóndirmek boldym, al ol bolsa qanyńa aýrý juqtyryp alasyń dep shoshytyp kóner emes. Kóndirmek bolǵan áreketimnen eshteńe shyqpaǵan soń, men buıyra bastadym, bunym da kómek bola almady. Áıteýir, áreń degende Ilıa Ivanovıchti kóndirdim-aý, sóıtip ol omyrtqama qadalǵan oqty sýyryp aldy. Alǵashqy kúni jaraqattyń zardabynan qol-aıaǵymnan ál ketip, jansyzdanyp qaldy, maǵan tósekten turmaı, eshnársege aralaspaı jatýǵa týra keldi. Men dıvanda jatyrmyn, jaýyngerlerdiń bári jaraqattanǵanymdy, evakýatsııadan bas tartqanymdy bildi. Osy jerde polk komıssary Logvınenkonyń eńbegin erekshe eskerip atap ótken jón. Osy urysty jeke ózi basqardy, bul jerdegi eńbek tutas ári tolyq túrde onyń eńbegi boldy, muny atap ótýdi ádildik talap etedi.
Shyǵarma Ádebı KZ portalynan alyndy.
Jalǵasy bar