Ázirge Qazaqstan men Ózbekstan birlesken áskerı kontıngent qura almaıdy
«Qazirgi zamanda memleketterdiń bir-birine jaqyndaǵany jaqsy. Óıtkeni álemdegi geosaıası ahýaldyń ózi kórshiles, baýyrlas elderdi syrtqy qaterlerge qarsy ıyqtasyp birge turýǵa uıystyryp jatyr. Osynyń jarqyn mysaly — Eýropa elderi. Ondaǵy memleketter burynnan odaqtasyp ómir súrip kelgen bolsa, osy kúni bir jaǵadan bas, bir jeńgen qol shyǵaratyndaı bite-qaınasyp ketti. Olardy Ýkraınaǵa kómektiń ózi jaqyndastyra tústi. Іs nasyrǵa shapsa, Eýropa elderi Ýkraınany qorǵaýǵa ásker jiberýi múmkin ekeni de ańǵaryla bastady. Mundaı oıdy keshe ǵana Frantsııa prezıdenti aıtty. Frantsııa ıadrolyq derjava. Onyń prezıdentiniń sózinde úlken salmaq pen dáreje bolady. Eýropa elderiniń bir odaqqa jáne NATO uıymyna birikkenin mysal etip aıtýymyzǵa sebep bolyp otyrǵan jaǵdaı — Ortalyq Azııa elderiniń arasynda burynǵydan da jaqyndasa túsý úrdisiniń bastalyp jatqany. Qazaqstan men Ózbekstan barlyq máselelerde, sonyń ishinde táýelsizdik pen terrıtorııalyq tutastyqtyń bolýynda bir-birine qoldaý kórsetý týraly kelisimdi qujattap jatyr. Al bul qatardaǵy kelisimderdiń biri emes, mańyzy da, salmaǵy da úlken qujat. Sebebi eki eldiń basyndaǵylar bir-birimizdiń egemendigimizdi, táýelsizdigimizdi jáne shekaramyzdyń tutastyǵyn birge qorǵaıyq dep otyr», — deıdi ol.
28 aqpanda Parlament Májilisi Ózbekstanmen odaqtastyq qatynas týraly kelisimdi ratıfıkatsııalap, maquldaý úshin Parlament Senatyna joldady. Senattan keıin qujatqa Prezıdent qol qoıýy tıis.
Kelisimge sáıkes, Astana men Tashkent arasyndaǵy qyzmettestiktiń jańa mehanızmi jasalyp jatyr. Endigi jerde Memleket basshylary deńgeıindegi Joǵary memleketaralyq keńes qurylmaq.
Kelisimniń maqsaty — Qazaqstan-Ózbekstan qatynastaryn ózara yqpaldastyqtyń jáne ekijaqty qyzmettestiktiń jańa deńgeıine shyǵarý, sondaı-aq eki memlekettiń táýelsizdiginiń, egemendiginiń, terrıtorııalyq tutastyǵynyń nyǵaıýyna, ekonomıkalarynyń turaqty damýyna birlese árekettesý.
Mundaı tujyrym Parlament Májilisiniń Halyqaralyq ister, qorǵanys jáne qaýipsizdik komıtetiniń qorytyndysynda keltirilgen.
«Qazaqstan men Ózbekstan qandaı da bir bloktar men odaqtarǵa qatyspaýdy, sondaı-aq ekeýiniń bireýine qarsy baǵyttalǵan qandaı da bir áreketterge qosylmaýdy Kelisimniń negizinde mindetine alǵanyn rastaıdy. Qujatta bir-birin halyqaralyq arenada qoldaý, jappaı qyryp-joıý qarýyn qoldanbaý, terrorızmge, ekstremızmge, separatızmge jáne qaýipsizdiktiń jańa qaterlerine birlesip qarsy turý syndy ortaq áreketter jiktelgen. Ózbekstannyń „Man’o“ degen zertteý bastamalary ortalyǵynyń dırektory Baqtııar Ergeshovtyń pikirinshe, dál qazir shekaralas elderdiń Qazaqstanǵa basyp kirý nıeti joq. Qaýip Aýǵanstan jaqtan bolyp tur. Ol jaqta terrorlyq uıymdar shoǵyrlanǵan. Syrttan shabýyl jasalǵan jaǵdaıda odaqtaspyz dep jarııalaǵan elder bir-birine áskerı kómek berý týraly mindetteme qabyldaıdy. Qazaqstan men Ózbekstan arasyndaǵy búgingi kelisimniń eń mańyzdy bóligi de osy. Qujatqa sáıkes, odaqtas elge dıplomatııalyq jáne ózge kómek te kórsetiledi. Baqtııar Ergeshovtyń sózine sensek, eger soǵys tutanyp, odaqtas eldiń biriniń oǵan shamasy jetpeı jatsa, ekinshisi kómekke ásker jiberedi. Birlesken áskerı kontıngentti eki el ázirge qura almaıdy eken. Sebebi Ózbekstannyń syrtqy saıası jumys jáne qorǵanys doktrınasy boıynsha ózbek áskerıleri shet elderdegi áskerı operatsııalarǵa qatystyrylmaıdy. Al Qazaqstan shet elderdegi áskerı operatsııalarǵa ásker qatystyra alady. Qazaqstan óziniń áskerı kontıngentin ózge elderdegi áskerı operatsııalarǵa Birikken Ulttar Uıymynyń aıasynda qatystyrady. Sol sebepten Qazaqstan men Ózbekstannyń birlesken áskerı kontıngenti qurylmaıdy. Al qajet jaǵdaıda áskerı kómek óz aldyna bólek kórsetiledi», — dep atap ótti Naǵashybek Aldan.
Onyń aıtýynsha, Qazaqstan — Ujymdyq qaýipsizdik shart uıymynyń múshesi, al Ózbekstan onyń múshesi emestigine qaramaı, eki el ózara áskerı-tehnıkalyq qatynasty damyta beredi.
Al Ózbekstannyń áskerı-tehnıkalyq máseledegi basty áriptesi Reseı bolyp qala beredi.
Ózbekstan men Reseı arasyndaǵy odaqtastyq jaıly 2005 jylǵy kelisimge de, Qazaqstan men Reseı arasyndaǵy odaqtastyq jaıly 2013 jylǵy kelisimge de búgingi Astana men Tashkent arasyndaǵy jańa kelisim qaıshy kelmeıtini aıtylǵan.
Qalaı bolǵanda da Qazaqstan men Ózbekstan qorǵanys keshenderin birlesip damytýǵa kúsh salýǵa nıettengen.
Qazaqstan men Ózbekstannyń jaqyndasýy 2013 jyldan bastaý alady. Sol jyly eki eldiń arasynda strategııalyq áriptestik jaıly kelisimge qol qoıylǵan.
Qos eldiń kúrdeli qarym-qatynasy bul qyzmettestikke kedergiler bolǵany jaıly aıtylady. Al 2016 jyldan beri jaqyndastyq barlyq qyrynan jandana túsken.
«Ekonomıkada da baılanys nyǵaıa túsken. 2022 jyly saýda aınalymy 30 paıyzǵa birden artyp, 5 mıllıard dollardy quraǵan. 2023 jyly 4,4 mıllıard boldy. 2023 jyly sál tómendeýine Qazaqstannan Ózbekstanǵa avtokólik eksportynyń qysqarǵany sebep bolǵan. Sebebi Ózbekstan turǵyndary Qytaıdyń avtokóligin kóbirek aldy. Degenmen Qazaqstan men Ózbekstan prezıdentteri aldyna eki eldiń saýda aınalymyn 10 mıllıard dollarǵa jetkizý mindetin qoıyp otyr. Buǵan jetý úshin ınfraqurylymdy damyta túsý kerek. Ótken jyly UzKazTrade degen arnaıy birlesken syrtqy saýda kompanııasy quryldy. Bul kompanııa eki eldiń taýarlaryn Aýǵanstannyń, Pákistannyń jáne Úndistannyń naryǵyna shyǵarýmen aınalysady. Ekonomıka salasynda áli de retke keltiretin nárseler bar. Mysaly, Qazaqstannyń astyq óndirýshileri Ózbekstannyń bıdaıdy kóp satyp alýyn durys kórmeıdi. Sebebi olar bıdaıymyzdy óz dıirmenderinen ótkizip, qaptap, Aýǵanstannyń naryǵyna shyǵarady. Ózbekstan Qazaqstannan maldy da kóp satyp alady. Qazaqstan mal shyǵarýǵa jylyna eki ret shekteý qoıady. Munaı ónimderinde de solaı, jıi-jıi kvota engizilip jatady. Osy nárseler rettelýi qajet. Degenmen Qazaqstan men Ózbekstan ekonomıkalarynda shet el naryǵynda bir-birine básekeles bolarlyq aıtarlyqtaı salalar joq dep jatady. Qalaı bolǵanda da, búgingi kelisim jemisti bolady degen úmit mol. Ásirese qorǵanys pen qaýipsizdik jaǵyndaǵy qyzmettestikti damytamyz, qajet jaǵdaıda bir-birimizge kómektesemiz degenderi jaqsylyqtyń nyshany bolyp tur. Uzaǵynan súıindirsin», — deıdi spıker.