«Azat» qozǵalysynyń Qazaqstan táýelsizdigi tarıhyndaǵy orny erekshe – Serik Erǵalı
Aqtóbede «Ult múddesin kózdegen – Azat» taqyrybynda oblystyq ǵylymı-tanymdyq konferentsııa ótti. Oǵan «Azat» qozǵalysynyń ardagerleri, tarıhshylar men stýdentter qatysty.
Qozǵalystyń batys aımaǵy boıynsha úılestirýshisi Serik Erǵalıdiń aıtýynsha, HH ǵasyrda qazaq halqy tarıhynda aıryqsha oryn alatyn ulttyq saıası sananyń úlgisi bolǵan eki qubylys boldy.
Onyń biri – ulttyq zııaly qaýym qurǵan «Alash» partııasy da, ekinshisi – ǵasyrdyń sońynda qarapaıym halyqtyń azattyqqa degen qulshynysynan týyndaǵan «Azat» qozǵalysy.
«Bul ekeýiniń de maqsaty - elge azattyq áperýge umtylý bolǵanmen, tarıhı muraty (mıssııasy) eki basqa bolyp qalyptasty. «Alash» azattyq jolyndaǵy qazaq halqynyń elıtalyq tulǵasy bolsa, «Azat» táýelsizdik jolyndaǵy halyq qozǵalysynyń saıası umtylysynyń sıpaty edi. «Alashty» at tóbelindeı ulttyń bas kóterer legi qursa, «Azat» qalyń buqaranyń qoldaýymen dúnıege keldi. «Alash» halyq arasynda saıası aǵartý men memleket qurý ıdeıasyn qatar ustap tý etse, «Azat» saıası belsenim men memleketke ult bolyp ıe bolý muratyn qolǵa aldy. Tarıhqa toqtalsaq, 1989 jyly 16 maýsymda Mańǵystaý oblysynda «Parasat» qoǵamy jumys istep turdy. Jańaózen oqıǵasynan keıin oǵan marqum Saıyn Shapaǵatov basshylyq etti. 1990 jylǵy 24 qańtar aıynda Aqtóbede qurylǵan «Aldaspan» klýby Almatyǵa da áıgili bolǵan uıym edi. Sol sekildi Aral qalasynan «Tamshy» Shymkentte «Betburys», Tselınogradta «Til jáne mádenıet» birlestikteri sekildi jergilikti ondaǵan uıymdardy ataýǵa bolady. «Aldaspan» «Azattyń» quramyna 1991 jyly sáýir aıynda ótti. Saıyp kelgende, «Azat» qozǵalysyn birtekti, biryńǵaı, birtutas qoǵamdyq-saıası qozǵalys deýge kelmeıdi. Ony bir sózben, ulttyq maıdanda qalyptasyp, órbigen ártekti jáne ár alýan óńirdegi uıymdar men kúshterdiń bas biriktirýi degen abzal», - dedi Serik Erǵalı.
Onyń aıtýynsha, «Azatty» tanytqan Oraldaǵy qyrkúıek taıtalasy.
«Oral kóterilisinde saıası maqsat boldy. Belgili bir uıymnyń jáne naqty toptyń basshylyǵymen óz nátıjesine jetken mańyzdy oqıǵa. Buǵan qazaqtar da, kazaktar da bir jyl buryn qamdandy. Batys aımaqtaǵy alty oblys boıynsha úılestirýshi retinde aıtarym – Oraldaǵy qazaq-kazak taıtalasyna deıin «Azat» qozǵalysynyń birneshe iri is-sharasy ótip, jaqtastaryn ǵana emes, jalpy elektoratty ózine qaratyp úlgergen edi. 1991 jyly Aqtaý qalasynda mıtıng bolyp, oblystaǵy irgeli máseleler kóterildi. Sonda Shevchenko qalasynyń ataýyn Aqtaý dep ózgertý týraly usynys kóterilip, qoǵamdyq sheshim qabyldandy. Keıinnen bul resmı sheshimge ulasty», - dedi ol.
Sóıtip qozǵalys eldegi irgeli isterdiń bastamashysy boldy, birqatar jetistikke jetti.
Serik Erǵalı ǵylymı konferentsııa kezinde Oral kóterilisinen keıin «Azat» qozǵalysynyń músheler sany men jaqtaýshylary 400 myńǵa jetkenin aıtty.
Degenmen ult úshin uıysqan qozǵalystyń jumysy kóp uzamaı shatqaıaqtady.
«1993 jylǵa qaraı nebir sýbektıv jáne obektıv sebepke baılanysty «Azat» qozǵalysy toqyraı bastady. Basshylyq jumysynda úılesim men birlik pyshyrady», - dedi Serik Erǵalı.