Aıyby joq: ENRC-ge qatysty is toqtady

Jaqynda qoǵamnyń nazaryn ózine aýdartqan atyshýly iske núkte qoıyldy. Ulybrıtanııanyń asa iri kólemdegi alaıaqtyqpen kúres bıýrosy (SFO) Eurasian Natural Resources Corporation-ge (ENRC) qatysty bastaǵan tergeýin aıyp taqpastan resmı túrde aıaqtady. 10 jyldan astam ýaqytqa sozylǵan tergeý jumystarynyń sheshimi SFO-nyń resmı veb-saıtynda jarııalandy. Tergeý qorytyndysy boıynsha ENRC-ge nemese onyń laýazymdy tulǵalaryna qatysty aıyp taǵylǵan joq. Syrt kózge bul tyshqan qusap qap teskenderdiń zańdy ońaı aınalyp ótkeni sekildi kórinýi múmkin. Biraq kinásizdik prezýmptsııasyn qaıda qoıamyz?

Mán-jaıdy basynan baıandaıyq. Buryndary FTSE 100 ındeksine (London qor bırjasynyń jetekshi ındeksi) engen ENRC kompanııasynyń aktıvterin bas keńsesi Lıýksembýrgte ornalasqan álemdegi tabıǵı resýrstardy óndirý men óńdeý salasyndaǵy jetekshi ártaraptandyrylǵan top – Eurasian Resources Group (ERG) 2013 jyly satyp alǵan bolatyn. 2009-2012 jyldar aralyǵynda Kongodaǵy paıdaly taý-ken kelisimshartyna qol jetkizý úshin para berdi degen kúdikpen SFO 2013 jyldyń sáýirinde ENRC-ge qarsy tergeý bastaǵan edi. Al sol jyldyń qarashasynda ENRC LSE-men, al jeltoqsanda KASE-men delıstıng júrgizildi.

SFO tergeýshileri ENRC negizin qalaýshy úsheýdiń biri Aleksandr Mashkevıchke jáne kompanııanyń seriktesi Den Gertlerge qarsy tergeý júrgizdi. SFO tergeýi bastalǵanǵa deıin kompanııa Dechert zań fırmasy senip tapsyrǵan óziniń jeke isin júrgizdi. Sybaılas jemqorlyqtyń, 35 mıllıon dollardy zańsyz ıemdenýdiń jáne qylmysty jasyrý úshin joıylǵan qujattardyń dáleli tabyldy. Biraq, SFO bul aıypty birneshe jyl boıy dáleldeı almady. 2017 jyly Ulybrıtanııa Joǵarǵy Sotynyń sýdıasy ENRC-ten Dechert-ten alynǵan barlyq qujatty tapsyrý týraly sheshim shyǵardy, biraq keıin apellıatsııalyq sot sheshimniń kúshin joıdy. Eń qyzyǵy, SFO apellıatsııalyq sheshimge narazylyq bildirmedi. Sarapshylar muny SFO-nyń eski aıla-amalynyń qate ekenin moıyndaýy dep sanady.

Osy oraıda, aıta keteıik Afrıkada ERG mys jáne kobalt kenin óndiredi jáne óńdeıdi, mys kontsentraty men kobalt gıdroksıdin shyǵarady. Sonymen birge, kompanııanyń Ońtústik Afrıka Respýblıkasynda, Zımbabvede, Malıde jáne Mozambıkte energetıkalyq kómir, marganets, platına, boksıt jáne flıýorıt jobasy bar. Brazılııada ERG Pedra de Ferro jobasyn, Pedra de Ferro kenishindegi temir rýdasynyń ıntegratsııalanǵan keshenin, Porto Sul tereń teńiz portyn jáne FIOL jańa transkontınentaldy temirjolynyń bir bóligin damytýdy jalǵastyryp keledi.

Árıne, jemqorlyq pen paraqorlyqtyń zardaby eshbir indetten kem túspeıdi. Arany ashylǵan, qoly aram shendilerdiń qaltasyna basqan qarjysyn quzyrly organ qyzmetkerleri qaıta qustyrsa razy bolasyń. Alaıda eldiń damýyna qarjy bólgen kompanııaǵa kiná taǵýǵa kelmes. Qazir Afrıkanyń osy elinde ERG-niń 2,5 mıllıon tonnadan astam mys pen 230 myń tonnaǵa jýyq kobalt óndirýge ruqsaty bar. ERG 2025 jylǵa deıin Kongoǵa 2 mıllıard dollar ınvestıtsııa salýdy josparlap otyr eken. Muny uıym ókili elektromobıl óndirisinde qoldanylatyn mys jáne kobalt ken oryndaryna baqylaýdy qaıtarǵysy kelgen Bloomberg-ke aıtqan bolatyn. Bul aktıvterdiń keıbireýleri ERG-ge tıesili. Kongo bıligi ERG «ken oryndaryn tym baıaý damytyp jatyr» dep sanaıdy, sondyqtan Gecamines memlekettik taý-ken kompanııasynyń jobalardyń bir bóligin qolyna alǵysy keletini taǵy bar.

Aqyry, uzaqqa sozylǵan atyshýly istiń maıly núktesi qoıyldy. Bıyl 10 jyldyq tergeýden keıin Ulybrıtanııanyń quqyq qorǵaý organdarynyń tergeýshileri ENRC-ge taǵar kiná, jabar aıyp joq ekenin moıyndady.

«Biz birneshe quzyretti qamtıtyn jan-jaqty tergeý júrgizdik jáne tergeýdiń barlyq aqylǵa qonymdy baǵytyn qarastyrdyq. Japa shekkenderdiń ádildigin qamtamasyz etý jáne qoǵamǵa paıda ákelý úshin barlyq isti únemi qarap otyramyz. 2023 jyldyń tamyzynda tergeýdiń sońǵy tekserisinen keıin biz qýdalaý úshin jetkilikti dálelder joq degen qorytyndyǵa keldik jáne isti jaýyp tastadyq. Biz tergeýmen jumys istegenderdiń barlyǵyna shyn júrekten alǵys aıtqymyz keledi», - delingen SFO habarlamasynda.

Aıta keteıik, ERG-nyń álemniń 16 elinde jumys isteıdi. Qazaqstanda «Qazhrom», Sokolov-Sarybaı taý-ken baıytý óndiristik birlestigine (SSKÓB), «Qazaqstan alıýmınııi», Qazaqstandyq elektrolız zaýytyna (QEZ), Eýroazııalyq energetıkalyq korporatsııasyna (EEK), «Shubarkól Kómir», «TransKom», «3-Energoortalyq» jáne ERG Service ıelik etedi. 2022 jyldyń ózinde Eýrazııalyq top Qazaqstan bıýdjetine 410 mlrd 387 mln teńge salyq tólegen. Áleýmettik ınvestıtsııalardyń kólemi 43 mlrd 884 mln teńgege jetti.