Áıelder fýtbolyna qoldaý joq – fýtboldan jattyqtyrýshy Mádına Alpysova
- Mádına Rýslanqyzy, fýtbol oınaýdy qaıdan úırendińiz? Sporttyń bul túrin tańdaýǵa ne sebep boldy?
- Birinshi synypta oqyp júrgende ata-anam qoıan-qoltyq urysqa berdi. Birde mektepishilik týrnır ótip, men oǵan qatysqan jalǵyz qyz boldym. Uıymdastyrýshylar gramota jáne tátti syılyq berdi. Meni sol kúni sabaqtan soń alyp ketýge atam keldi. Oǵan syılyǵym men alǵys hatymdy kórsetip, maqtanyp jatsam, atam: «Tizeńdi búıtip jaralaǵansha odan da fýtbolǵa barýyń kerek edi», - dedi.
Ýaqyt óte kele atam qaıtys boldy. Men kúzgi kanıkýlǵa týǵan aýylyma keldim. Birde qarasam, aýyldaǵy qurbylarym qoldaryna dop, sport aıaq kıimin alǵan, ketip barady. Fýtbol oınaýǵa bara jatyr eken. Men úıdegilerden suranyp, olarǵa ilesip kete bardym. Aýlada balalarmen oınaıtynmyn, dop tebý bilem, endeshe fýtbol da oınaı alamyn degenmin ǵoı. Osylaısha Shaǵalaly orta mektebinde alǵash ret fýtbol úıirmesine qatystym. Alǵashqy jattyqtyrýshym – Serik Muhametjanov meniń boıymda osy sport túrine qyzyǵýshylyqty baıqap, bar bilgenin úıretti, tárbıeledi.
- Jeke jetistikterińiz jaıynda aıtyp berińizshi…
Fýtboldan Qazaqstan chempıony boldym. Respýblıkalyq kóptegen jarystardyń jeńimpazymyn. Halyqaralyq saıystarǵa qatystym. Kásibı klýbta oınaýyma ata-anam qarsy boldy, olar meni kishkentaısyń dep alysqa jibergileri kelmedi. Qazaqstan quramasyna shaqyrtý aldym. Ulttyq quramada oınaýǵa jattyqtyrýshymyz barmaǵannan keıin biz komanda bolyp bas tarttyq.
- Áıelder men erler fýtbolynyń aıyrmashylyǵy bar ma?
- Áıelder men erler fýtbolynda árıne úlken aıyrmashylyq bar. Ol eń aldymen emotsııa. Áıelder emotsııaǵa berilip oınaımyz, psıhologııalyq ta aıyrmashylyq bar, keı jaǵdaılardy er adamdar baısaldy qabyldaıdy. Qyzdar komandasyna barynsha adal bolyp keledi, basqa komandaǵa aýysý, basqa jattyqtyrýshymen jattyǵý olarǵa qıyn.
Oıynda da aıyrmashylyq bar. Eger jaqsy ujym bolsa, onda komandalyq ádemi oıyndy kórýge bolady, eshkim, jigitter sııaqty egoızm tanytpaıdy.
- SQO-da qyzdardyń fýtbol komandalary bar ma? Óńirde sporttyń bul túri qanshalyqty damyǵan?
- Ókinishke oraı, bizdiń óńirde sporttyń bul túri múlde damymaǵan. Fýtbol ortalyǵynda jattyǵatyn sanaýly qyz ǵana bar. Bul óte az. Mektepterde kásibı jattyqtyrýshylar joq. Jarystar ótkende aýdandar oınaǵysy kelgen qyzdardan komanda jasaqtap, túk daıyndyqsyz ákeledi. Olar qarapaıym erejelerdi bilmeıdi. Al bul qaýipti, oıynshylar jaraqat alýy múmkin. Ári daıyndyǵy nashar komandamen fýtbol oınaý óte aýyr.
Qyzdar fýtbolyn damytý úshin júıe, tujyrymdama kerek. Er balalarmen jeńil, oınaıtyn jasóspirimderdi aýladan tabýǵa bolady, al qyzdardy arnaıy shaqyrý qajet, qyzyqtyryp, yntalandyrý kerek.
ıAǵnı óńirde áıelder fýtbolynyń kenje qalýynyń negizgi sebebi – kásibı jattyqtyrýshylardyń joqtyǵy. Bapker er adamdardyń ishinde qyzdardyń komandasymen jumys isteýge nıet bildiretinderi neken-saıaq. Óıtkeni olar qyzdardyń psıhologııasy múldem basqa ekenin túsinedi.
Al Qazaqstanda áıelder fýtboly, meniń oıymsha, damyp keledi. Burynnan oınap júrgen «Bıik-Qazyǵurt», «Oqjetpes» jáne qaraǵandylyq komandalar bar. Al aımaqtarda belgili bir jasqa deıin jasóspirimderdiń komandalary bolǵanymen, kásibı oınaıtyn ujymdar joq.
- Nege mansabyńyzdy kásibı oıynshy retinde jalǵastyrmadyńyz?
- Kásibı oıynshy retinde oınamaýymnyń sebebi – sol kezde oblysta komanda bolmady. Al basqa óńirdiń komandasyna baryp qosylǵam kelmedi, óıtkeni sol kezde men syrttaı joǵary oqý ornynda oqyp, jattyqtyrýshy bolyp eńbek ettim. Oblystyq spartakıadalarda Aqqaıyń aýdany komandasynda oınadym, keıin Qyzyljar aýdanynyń komandasyna aýystym. Qazir de shaǵyn fýtbol oınaımyn. Mende jattyǵyp júrgen qyzdarmen áýesqoı qyzdar komandasyn qurdyq. Al úlken fýtbol komandasyn jasaqtaýǵa múmkindik joq, bizde tipti jattyǵatyn jer de qarastyrylmaǵan.
- Siz qazir balalardy jattyqtyryp júrsiz, buǵan ata-analardyń kózqarasy qandaı, Sizdi fýtbol jattyqtyrýshysy retinde qalaı qabyldady?
- Tárbıelenýshilerimniń ata-analarymen túsinispeýshilikter bolyp turady. Máselen biriniń ákesi buryn fýtbol oınaǵan, ol ózin maǵan qaraǵanda tájirıbelimin, kásipqoımyn dep oılady. Keı otbasynda ata-ana qamqorlyǵy shekten shyǵýy múmkin. Mundaı tárbıe alǵan balalar bolǵan jaıtty basqasha qabyldaıdy. Úıde ózderin «patsha» sezinetin olar jattyǵý barysynda da oılaryna kelgenin istemek bolady. Munyń bári ýaqyt enshisinde. Sondyqtan aıtarlyqtaı qıyndyq joq, til tabysyp, ata-analarmen túsindirý jumysyn júrgizgen jón. Eń bastysy balalardyń sportpen aınalysýǵa degen qyzyǵýshylyǵyn joıyp almaý. Eger ata-ana men jattyqtyrýshynyń arasynda qarym-qatynas bolsa, bar másele sheshiledi.
Keı balanyń áke-sheshesi múldem baılanysqa shyqpaıdy, eń basty qıyndyq osy. Óıtkeni ár bala ata-ana tarapynan qoldaý kórgisi keledi, jeńisterimen bóliskendi qalaıdy.
- Fýtbol – erlerdiń oıyny, qyzyǵýshylyǵy degen stereotıp qalyptasqan. Fýtboldan áıel jattyqtyrýshylar oblysta kóp pe?
- Áıelder arasynda fýtboldan jattyqtyrýshylar saýsaqpen sanarlyq. Bizdiń SQO-da da biz úsh-tórteý ǵanamyz. Al tanystarym meniń fýtboldan jattyqtyrýshy ekenimdi bilgende tańdanystaryn jasyra almaıdy. Bizde jurt jattyqtyrýshy retinde er adamdardy qabyldap úırenip qalǵan. Men jas kórinemin, keıde tárbıelenýshilerimmen birge alańda dop oınap júrgende basqalar meni oqýshylardyń biri eken dep qalady.
Al áriptesterime keler bolsam, olardyń kópshiligi basynda jete baǵalamady. «Qyz bolyp fýtboldan jattyqtyrasyń ba, sen ne bilesiń»-ge keltirdi. Jumysymnyń nátıjesi bar, komandalarym birqatar jetistikke jetip jatyr. Qazir endi keıde áriptesterim menen aqyl-keńes surap jatady.
Birde er balalarmen jarysqa keldik. Qarsylas komanda meniń tárbıelenýshilerimdi senderdiń jattyqtyrýshylaryń qyz, sender qyzdar sııaqty oınaıtyn shyǵarsyńdar dep kelemejdeı bastady. Bizdiń komanda sol joly jeńiske jetti.
Al fýtbol – áıelderdiń oıyny emes degen durys emes. Áıelderdiń unaǵan sport túrimen aınalysýǵa qaqy bar. Qazir áıelderdi kıkbokste de, aýyr atletıkada da kóremiz.
- Balany nege fýtbol oınaýǵa bergen jón?
- Fýtboldyń bereri kóp, qozǵalys úılesimdiligi, ıkemdilik, shapshańdyq, tózimdilik damıdy. Ujymda jumys istep, basqalarmen aralasady, tártipke úırenedi, shydamdylyqqa baýlımyz. Densaýlyqty da jaqsartýǵa bolady, máselen taban, tize býyny aýrýy bolsa, bul másele ýaqyt óte kele sheshiledi. Arqa aýrýy, skolıozdy ketirýge bolady. Gıperbelsendilik, tildiń kesh shyǵýy, sózderdi durys aıta almaý sııaqty máseleler de fýtbolmen jattyǵýdy bastaǵannan keıin joıylyp jatady.
Al balany fýtbolǵa qaı ýaqytta berý qajettigine toqtalsaq, keıbiri tórt jasynda da qyzyǵýshylyq tanytyp jatady. Endi biri tek 12 jasynda ǵana sportpen aınalysýǵa daıyn bolýy múmkin. Jalpy biz balalardy 6-7 jasynan bastap qabyldaımyz.
- Fýtbolıst qyzdardyń sporttyq mansaby neshe jasynda aıaqtalady, oǵan ne sebep?
- Ádette fýtbolıst qyzdar sporttan 18 jasynda ketedi. Óıtkeni olarǵa ári qaraı jattyǵýǵa múmkindik joq. Kóbine bul oqý ornynyń basqa qalada bolýyna baılanysty. Keıbir joǵary oqý oryndarynda tipti sektsııalar da joq. Saldarynan sportshylardy, sonyń ishinde chempıondardy da joǵaltyp jatyrmyz. Bul barlyq sport túrlerine qatysty. Keıbiri turmys quryp, jubaılarynan qoldaý kórmegendikten tastaıdy.
Al jaraqat – fýtboldan ketýge sebep emes. Meniń tárbıelenýshilerimniń arasynda jaraqattansa da, qatty aýyrsa da tastamaı, qaıta jattyǵýdan qalmaı densaýlyqtaryn túzegenderi bar. Jaraqattary tym aýyr bolǵan jaǵdaıda da, aıaqqa turǵannan keıin fýtboldan ketpeı, jattyqtyrýshy bolatyndary bar.
Qazir men kásibı fýtbolmen aınalysa almaımyn, ol, birinshiden jasyma baılanysty. Qyzdar arasynda jasym otyzdan asty, endi oınaı almaımyn degen pikir bar. Ári bizde Qazaqstanda 30 jastan asqandardyń komandalary joq. Olarǵa esh jaǵdaı jasalmaǵan.
- Bul máseleni sheshýge bolatyn shyǵar?
- Árıne, qoldaý bolsa. Eń aldymen óńirde qyzdardyń fýtbol komandalarynyń áýesqoı lıgasy bolsa degen tilek bar. Ony quramyn ba degen talpynystarym boldy, fýtbol federatsııasynyń basshylyǵymen sóılestim, ýáde berdi. Komandalar bar, biraq másele sheshiler emes. Er adamdardyń arasynda túrli lıgalar ótip turady, jarystar, týrnırler bolady. Qazir tek 18-23 jastaǵylar arasynda ǵana ótetin jalǵyz «Jastar» spartakıadasy bar.
Óńirlerde áıelder fýtboly damysa eken, onyń bolashaǵy bar, áıelderdiń de bul oıyndy oınaı alatyna kózqaras ózgerse deımin.
- Rahmet!