Aıbek Smadııarov: AQSh-tyń Ortalyq Azııa elderimen belsendi yntymaqtastyǵy jalǵasady
QR Premer-Mınıstriniń orynbasary – Syrtqy ister mınıstri M. Tileýberdiniń AQSh Memlekettik hatshysy E. Blınkenmen jaqynda telefon arqyly sóılesýiniń nátıjeleri qandaı? Tolyǵyraq aıta alasyz ba?
Qazaqstan men AQSh arasynda keń aýqymdy máseleler boıynsha kópjosparly ózara is-qımylmen sıpattalatyn keńeıtilgen strategııalyq áriptestik damyp keledi. Bıyl biz dıplomatııalyq qatynastardyń ornaǵanyna 30 jyl tolýyn atap ótemiz.
Amerıka Qurama Shtattary Qazaqstannyń strategııalyq seriktesi bola otyryp, koronavırýs indetimen kúres aıasynda elimizge 6,2 mln. dollardan astam somaǵa gýmanıtarlyq kómek kórsetken alǵashqy elderdiń qatarynda.
AQSh elimizdiń táýelsizdigin alǵashqylardyń biri bolyp tanydy, ekinshi iri ınvestor. Qazaqstan óz ekonomıkasynda amerıkalyq bıznestiń uzaq merzimdi bolýyna múddeli. Qazirgi ýaqytta elde amerıkalyq kapıtaldyń qatysýymen 500-den astam kompanııa jumys isteıdi. Energetıka, aýyl sharýashylyǵy, aeroǵarysh ónerkásibi, aqparattyq tehnologııalar salalaryndaǵy yntymaqtastyq belsendi damýda.
QR men AQSh arasyndaǵy keńeıtilgen strategııalyq áriptestikti eskere otyryp, eki eldiń syrtqy saıası vedomstvolarynyń basshylary turaqty baılanys ornatqany ábden oryndy. Máselen, jaqynda bolǵan telefon arqyly sóılesý barysynda QR Premer-Mınıstriniń orynbasary – Syrtqy ister mınıstri M.Tileýberdi men AQSh Memlekettik hatshysy E.Blınken ekijaqty jáne jahandyq yntymaqtastyqtyń birqatar ózekti máselelerin talqylady.
Atap aıtqanda, taraptar keńeıtilgen strategııalyq áriptestikti, onyń ishinde joǵary deńgeıde saıası dıalogty qoldaý arqyly tereńdetýge beıildiligin rastady.
Ekijaqty jáne óńirlik yntymaqtastyqtyń birlesken is-sharalaryn ótkizýdiń mańyzdylyǵyn atap ótip, olardy dıplomatııalyq qatynastardyń 30 jyldyǵyn merekeleý jylynda iske asyrý jónindegi josparlardy belgiledi. Basym baǵyttar retinde klımattyń ózgerýine qarsy kúres, tıimdi memlekettik basqarýdy damytý, aımaqtaǵy ekonomıkalyq yntymaqtastyqty nyǵaıtý, amerıkandyq áskerlerdi aldaǵy ýaqytta Aýǵanstannan shyǵarý kontekstinde Osy eldiń damýyna yqpal etý boıynsha ózara is-qımyl anyqtaldy.
Qazaqstannyń jalpy damýyn quptaı otyryp, AQSh Memlekettik hatshysy «Amerıka Qurama Shtattary Prezıdent Q.Toqaevtyń saıası reformalar josparyn berik qoldaıtynyn» atap ótti.
Eki el úshin klımattyń ózgerýine qarsy kúres máselesiniń basymdylyǵyn eskere otyryp, taraptar QR Ekologııa, geologııa jáne tabıǵı resýrstar mınıstri M.Myrzaǵalıevtiń Klımat jónindegi kóshbasshylar sammıti (23 sáýir) aıasyndaǵy dóńgelek ústelge qatysýyn jáne onyń AQSh Prezıdentiniń klımat jónindegi arnaıy ókili Dj. Kerrımen baılanystaryn quptady.
Áńgimeniń jeke taqyryby «S5+1» dıalog alańy sheńberinde óńirlik yntymaqtastyqty damytý boldy. Ol qurylǵannan beri 5 jyl ishinde Ortalyq Azııa elderi men AQSh-tyń ózara is-qımylynyń tıimdi platformasyna aınaldy. Taraptar turaqty baılanys ornatyp, ózekti máselelerdi talqylaýǵa kelisti.
Jaqynda ótkizilgen S5+1 mınıstrlik kezdesýiniń negizgi nátıjeleri týraly habarlaı alasyz ba?
«S5+1» formaty Ortalyq Azııa elderi men AQSh arasyndaǵy ózara is-qımyldyń óńirlik kópjaqty tetigi. Alańnyń basty maqsaty - Ortalyq Azııany jahandyq baılanystardy nyǵaıtýǵa belsendi qatysatyn turaqty jáne ıntegratsııalanǵan aımaq retinde damytýǵa yqpal etý.
2015 jyldan bastap alty eldiń syrtqy saıası vedomstvolarynyń basshylary turaqty túrde kezdesýler ótkizip keledi. 2021 jylǵy 23 sáýirde beınekonferentsııa formatynda ótken joǵary deńgeıdegi «S5+1» kezdesýi osy bastama iske qosylǵan sátten bastap 10-shy boldy.
Qatysýshylar saýda-ekonomıkalyq baılanystardy keńeıtý joldary men josparlaryn, sondaı-aq COVID-19 pandemııasynyń taralýy kezeńindegi syn-qaterlerge den qoıý jónindegi birlesken kúsh-jigerdi talqylady. Taraptar Aýǵanstandaǵy beıbitshilik pen turaqtylyqty qamtamasyz etý tásildemeleri jáne klımattyń ózgerýi problemalary boıynsha syndarly pikir almasty.
Oǵan qosa, taraptar jahandyq silkinisterge qaramastan, osy platforma tranzıt-kóliktik áleýettin damytý, sondaı-aq óńirlik qaýipsizdikti nyǵaıtý úshin tıimdi alań bolyp qalatyny atap ótildi.
Qazaqstan syrtqy saıası vedomstvosynyń basshysy M.Tileýberdi «Ortalyq Azııaǵa amerıkandyq ınvestıtsııalar men tehnologııalardy tartý, sondaı-aq klımattyń ózgerýine qarsy kúres jónindegi «S5+1» dıalogy sheńberindegi jumysty jalǵastyrýdyń mańyzdylyǵyn» atap ótti.
«S5+1» mınıstrlik kezdesýi Dj.Baıden prezıdenttiktiń alǵashqy 100 kúninde ótti. Bul Ortalyq Azııanyń AQSh-tyń jańa Ákimshiliginiń nazarynda ekenin kórsetedi. Bizdiń pikirimizshe, Vashıngtonmen Ortalyq Azııa elderi men AQSh úshin ózara qyzyǵýshylyq týdyratyn salalardaǵy belsendi yntymaqtastyq jalǵasatyn bolady.