Aıaqqamyr kúmbezi

Aıaqqamyr kúmbezi - HІІ ǵasyrdyń aıaǵyndaǵy qypshaq zamanynan kele jatqan kóne sáýlet óneri eskertkishi. Qaraǵandy oblysy Ulytaý aýdanynyń Jezdi kentinen soltústik-batysqa qaraı toǵyz shaqyrym jerde Jezdi ózeniniń oń jaǵalaýyndaǵy oıpatta ornalasqan.

Aıaққamyr kүmbezi Ұlytaý tөңiregindegi kүmbezderdiң eң sәýletti kөne өner eskertkishteriniң biri. Bұl ? kүmbezdiң әbden tozyp, қırap bitýge aınalғan keıpinen de aңғarylady. Kүmbez oғyz-қypshaқ zamanynda қalyptasқan tarıhı dәstүr үlgisinde jasalғan. Іrgetasy jalpaқ tastardan bir metr bıiktikke deıin қalanғan. Onyң үstine 8,10 h 9,84 metr kөlemde tik bұryshty sapaly қyzyl kirpishten қabyrғalary өrilip shyғarylyp, jobamen portaldy-kүmbezdi pishinde salynғan. Aldyңғy beti P әrpi sııaқty jıektelip, monýment tүrinde әshekeılengen. Kiretin қýys tүzý arkamen jabylғan. Kүmbezi kүıdirilgen kirpishten қalanyp, jarty oıýlarmen әshekeılengen taқtalarmen қaptalғan. Sharshy negizden bұryshtaryn kemite қalaý arқyly kүmbez shyғarylғan. Қaқpa maңdaıshasynyң bıik, kүmbezderiniң әsem bolғandyғy baıқalady. Kүmbezdiң қıraýyna baılanysty onyң silemin tek қabyrғanyң үstindegi jıekterinde saқtalғan synyқtardan kөrýge bolady. Bir kezdegi sәýletti құrylystan bizdiң zamanymyzғa jetkeni ? berik jasalғan tөrt қabyrғasy men aldyңғy kireberis қaқpasy. Bұlardyң өzi de mүjilip toza bastaғan. Қaқpanyң қos bosaғasy sol kezdegi sәýlet өneriniң dәstүri boıynsha aıshyқty oıýlarmen bezendirilgen. Bұl өrnek tolyғymen saқtalmaı, belgileri men keıbir synyқtary қalғan. Қaқpanyң eki jaқ maңdaıshasynda dөңgelek kirpishter men marjandaı tizilip қalanғan jұmyr baғannyң jarty bүıiri kөrinedi. Aıaққamyr kүmbeziniң arhıtektorlyқ құrylymy men bezendirilýi ІH-HІ ғasyrlardaғy osyndaı құrylystarғa tәn. HІH ғasyrdyң orta kezinde ony қazaқtyң ұly ғalymy Shoқan Ýәlıhanov pen orys akademıgi A.Shrenk әdeıi izdep baryp, alғash sýrettep jazғan. A.Shrenk pen Sh.Ýәlıhanovtardyң jazbalarynda bұl eskertkishti bұryn el Қamyr hannyң kүmbezi dep ataғan dep jazady. Alaıda ondaı kisiniң aty әzirge tarıhtan kezdesken joқ. Derekkөzderi: Қazaқstan ұlttyқ entsıklopedııasy, 1 tom Қ.Ahmetov «Ұlytaý», «Meniң Otanym ? Қazaқstan» serııasy