Avtojol sapasy, tranzıttik tasymal, áýe kóligi: ınfraqurylymdy damytý nátıjesi qandaı
Temirjol salasyndaǵy mańyzdy jobalar
Keıingi jyldary iri temirjol jobalaryn iske asyrý bastaldy. Kólik mınıstrligi temirjol kóligi salasyndaǵy 4 iri ınfraqurylymdyq jobany júzege asyrýdy jalǵastyryp keledi.
«Dostyq – Moıynty» temirjol ýchaskesiniń ekinshi jolyn salý jobasy aıasynda qazirgi kezde jol tósemine (7,3 mln tekshe metrdiń 6,7 mln tekshe metri (92%) toltyrylǵan) qatysty, sondaı-aq rels jáne shpaldy ornatý jumystar atqarylyp jatyr. 27 kópir (29%, barlyǵy 92 kópir) jáne 200 qubyr (76%, jalpy 263 qubyr) salyndy. Bul jol ýchaskesine 451 tehnıka men 987 adam jumyldyrylǵan. Joba aıasynda 2024 jylǵa 165,4 mlrd teńge qarastyrylǵan. Bes aıda sonyń 58,1 mlrd teńgesi ıgerildi. Jalpy, jobany júzege asyrý kezeńi 2022-2025 jyldarǵa belgilenip, onyń quny 543 mlrd teńgege baǵalandy. 836 shaqyrymǵa sozylǵan bul jol kólik ótkizý múmkindigin 5 ese arttyrady.
Almaty mańyndaǵy aınalma temirjol jelisin salý jobasy boıynsha atalǵan ýchaskede jerdi qazý jumastary atqarylyp jatyr, ıaǵnı bul baǵytta jospardaǵy 6,2 mln tekshe metrdiń 2,1 mln tekshe metri qamtyldy. 6 kópirdi jasaýǵa tapsyrys berilip, 15 qubyr salyndy. Jol ýchaskesinde 446 adam men 186 arnaıy tehnıka jumyldyrylǵan. Osynda 2023 jyly bastalǵan jumystar keler jyly aıaqtalýy tıis. 73 shaqyrymǵa sozylǵan bul joldyń quny 151,8 mlrd teńgege baǵalanǵan.
Sonymen qatar, «Darbaza – Maqtaaral» jobasyna toqtalsaq, bıylǵy mamyr aıynda ótkizilgen konkýrstyq rásimderdiń qorytyndysy boıynsha merdiger uıym retinde «Integra Construction KZ» JShS anyqtaldy.
Topografııalyq-geodezııalyq jáne geologııalyq jumystar aıaqtaldy. Qazir jerdi qazý jumystary bastaldy.
Ekonomıkany jańǵyrtý jónindegi memlekettik komıssııa otyrysynyń qorytyndysy aıasynda jobanyń qurylysyna buryn Ulttyq qordan bólingen 44,2 mlrd teńge somasyndaǵy daǵdarysqa qarsy qarajatty qaıta paıdalaný maquldandy.
Bul turǵyda Azııa Infraqurylymdyq Investıtsııalar banki jáne Azııa damý banki esebinen qarjylandyrý pysyqtalyp otyr. 2024 jyly atalǵan joba aıasynda 44,2 mlrd teńge ıgeriledi. 2026 jylǵa deıin salynatyn temirjolǵa 286,9 mlrd teńge jumsalmaq.
Budan bólek, «Baqty – Aıagóz» jobasy jeke ınvestor – «GlobalTrans Kompanı» JShS esebinen júzege asyrylyp jatyr. Investor bıylǵy shilde aıynda tehnıkany, personaldy jumyldyrý jáne ınertti materıaldardy daıyndaýdy josparlap otyr. Bıyl joba boıynsha 3,6 mlrd teńge ıgeriledi. 2024-2027 jyldar aralyǵyn iske asyrylatyn temirjolǵa 577,5 mlrd teńge baǵyttalady.
Tranzıttik tasymalda oń nátıje bar
Bes jyl ishinde tranzıttik tasymaldaý kólemi 1,7 ese ósti (2019 jylǵy 19,4 mln tonnadan 2023 jylǵy 32,3 mln tonnaǵa deıin). Temirjol salasyna ınnovatsııalardy engizý aıasynda álemniń úzdik kompanııalary tartyldy: Huawei, Wabtec, Alstom, PSA jáne basqalary.
Transkaspıı halyqaralyq kólik baǵytyn damytý boıynsha jumys jalǵasyp jatyr, birtutas «jasyl dáliz» engizildi. Júkterdi tasymaldaý ýaqyty 2 esege (28-30 kúnnen 14 kúnge), Qazaqstan aýmaǵy arqyly 5 kúnge deıin qysqardy.
2024 jyldyń 28 aqpanynda Sıan (QHR) qurǵaq portynda QHR men EO arasyndaǵy konteınerlik poıyzdardyń jalpy kóleminiń 40%-ǵa deıin quraıtyn Kólik-logıstıkalyq ortalyq iske qosyldy.
Avtojol sapasy qandaı
2019-2023 jyldar aralyǵynda jol ınfraqurylymyn jaqsartýdyń aýqymdy baǵdarlamasy aıasynda 35 myń shaqyrymnan astam jol salynyp, jóndeldi. Osy jumystardyń nátıjesinde respýblıkalyq jáne jergilikti mańyzy bar joldardyń sapasy aıtarlyqtaı jaqsardy.
Jańa jáne qaıta salynǵan joldardyń jalpy kólemi 2,2 myń shaqyrymdy qurady. Bul jobalar óńirlerdiń kólik baılanysyn aıtarlyqtaı jaqsartyp, ekonomıkanyń ósýine jaǵdaı týǵyzǵan jańa baǵyttardy salý jáne qoldanystaǵy joldardy jańǵyrtýǵa múmkindik berdi.
Respýblıkalyq joldy jóndeý aıasynda 12,2 myń shaqyrym qamtyldy. Bul sharalar elimizdiń negizgi magıstraldarynyń senimdiligi men qaýipsizdigin aıtarlyqtaı arttyrdy.
Jergilikti jol jelisi de aıtarlyqtaı ózgeristerge ushyrady. Osy kezeńde 21 myń shaqyrym jol jóndeldi. Asfalt qabatyn jańartý, kópirlerdi jóndeý jáne jol jıekterin nyǵaıtý jergilikti joldardy turǵyndar úshin jaıly ári qaýipsiz etti.
Bul turǵyda normatıvtik talaptarǵa sáıkes keletin respýblıkalyq mańyzy bar avtomobıl joldarynyń úlesi 4 paıyzǵa ulǵaıyp, 92 paıyzǵa deıin ósti. Normatıvtik jaǵdaıdaǵy jergilikti mańyzy bar joldardyń úlesi 87 paıyzǵa deıin ósti, bul ótken kezeńmen salystyrǵanda 19 paıyzǵa joǵary.
Jol boıyndaǵy ınfraqurylym
Keıingi 5 jylda 200-den astam jol boıyndaǵy qyzmet kórsetý nysany salyndy, bul óz kezeginde júrgizýshiler men jolaýshylar úshin ınfraqurylymdy aıtarlyqtaı jaqsartty. Osy nysandar arasynda janarmaı quıý stantsııalary, qonaq úıler, dámhanalar, sanıtarlyq toraptar, dúkender jáne basqalary bar.
Bul is-sharalar jol boıyndaǵy qyzmet kórsetý sapasyn aıtarlyqtaı jaqsartýǵa yqpal etti. Ulttyq standartqa sáıkes keletin nysandardyń úlesi 52 paıyzdan 82 paıyzǵa deıin ósti.
Ulttyq standart qyzmet kórsetý sapasyna, qaýipsizdikke, sanıtarlyq jaǵdaıǵa qoıylatyn talaptardy qamtıdy. Osy standarttardy oryndaý jol boıyndaǵy bul nysandardyń zamanaýı talaptarǵa saı sapaly qyzmet kórsetýin qamtamasyz etedi.
Óńirlerge jańa avtobýstar kerek
5 jyl ishinde qalalyq avtobýstardyń tozýy kórsetkishi 20 paıyzǵa tómendedi, ıaǵnı 2019 jylǵy 53 paıyzdan 2023 jylǵy 33 paıyzǵa deıin.
Buǵan elimizde shyǵarylatyn avtobýstardy satyp alýda jeńildetilgen lızıngtik qarjylandyrý baǵdarlamasy yqpal etti. 2018-2023 jyldarǵa respýblıkalyq bıýdjetten 80,7 mıllıard teńgege jýyq qarjy bólinip, óńirlerde 4 myńnan astam avtobýs satyp alynǵan. 2024 jyly bul maqsattarǵa respýblıkalyq bıýdjetten 20 mıllıard teńge bólindi.
Áýe kóliginiń qaýipsizdigi
2023 jyldyń qorytyndysy boıynsha otandyq áýe kompanııalary 13,3 mıllıon jolaýshy tasymaldady, bul kórsetkish 2019 jylmen salystyrǵanda (8,6 mıllıon jolaýshy) 55 paıyzǵa artyq. Ushý qaýipsizdiginiń standarttaryna sáıkestik deńgeıi 74 paıyzdan 82 paıyzǵa deıin ósti, bul ortasha álemdik kórsetkishten 15%-ǵa artyq.
Qazirgi kezde qazaqstandyq áýe kompanııalarynyń Eýropa odaǵy elderine baǵyttalǵan saparyna eshqandaı shekteý qoıylmaǵan. 7 otandyq áýe kompanııasy (Air Astana, SKAT, Komlıýks, Praım, Qazeırdjet, Flaıdjet, Alfa Skaı) Eýropaǵa ushýǵa ruqsat aldy.
Elimizde ushý qaýipsizdigin qamtamasyz etý deńgeıin arttyrý jumystarynyń nátıjeleri boıynsha bıyl aqpan aıynda Eýropa odaǵynyń tehnıkalyq baǵalaýy sátti aıaqtaldy.
«2022 jyldan bastap biz Eýropa komıssııasymen jáne Eýropalyq ushý qaýipsizdigi agenttigimen (EASA) Qazaqstandaǵy áýe sapary qaýipsizdigi týraly aqparat almasýda óte tyǵyz jumys istedik. Biz tehnıkalyq máselelerge arnalǵan kezdesýlerde únemi aqparat berip otyrdyq, sonymen qatar jyl saıyn EO avıatsııalyq bılik organdary sarapshylarynyń qatysýymen Eýropa komıssııasy otyrysynda pikir almasý uıymdastyrylyp keldi. 2022 jyldan Qazaqstandaǵy áýe kóligindegi qaýipsizdik deńgeıin arttyrý máseleleri boıynsha EASA sarapshylarymen jáne Irlandııanyń avıatsııalyq bılik organdarymen úshjaqty ózara is-qımyl bastaldy», – delingen Kólik mınıstrliginiń aqparatynda.
Aıta keteıik, 2020 jyly Túrkistan qalasynda jańa áýejaıy salynyp, bul óz kezeginde elimizde bul salany damytýda mańyzdy sheshim boldy.
Ǵımarattyń jalpy aýdany 905,3 gektar, jolaýshylar termınalynyń aýdany – 10,5 myń sharshy metr, ushý-qoný jolaǵynyń kólemi – 3 300h45 metr, ótkizý qabileti saǵatyna 450 jolaýshyny quraıdy. Áýejaı Túrkistan qalasynan shyǵysqa qaraı 20 shaqyrym jerde ornalasqan. Áýejaı kody: ICAO-UAIT, IATA-HSA.
Túrkistan áýejaıy arqyly 2021 jyly - 301 609, 2022 jyly - 373 826, 2023 jyly - 359 484 jáne 2024 jyldyń 1 toqsanynda 70 499 jolaýshy tasymaldanǵan.
Qazirgi kezde bul áýejaıdan Ystanbulǵa, Ábý-Dabıge jáne Kýveıtke Turkish Airlines, Wizz Air, Jazeera áýe kompanııalary arqyly halyqaralyq qatynas bar. Іshki baǵyttar boıynsha reıster Túrkistan áýejaıynan elimizdiń qalalaryna oryndalyp jatyr.