Mal bırjasyndaǵy deldaldyq shemany qysqartý et baǵasyn arzandatady

<p>Avstralııaǵa sapar barysynda vıtse-premer Serik Jumanǵarın bastaǵan qazaqstandyq fermerler men óńir basshylary besinshi kontınenttiń iri jáne qazirgi zamanǵy mal bırjalarynyń birine bardy, dep habarlaıdy <a href="https://kaz.inform.kz/" target="_blank" rel="noopener">Kazinform</a>.</p>

Mal sharýashylyǵynyń órkenıetti saýdasy — salanyń tabysty damýynyń negizi. Barlyq naryq qatysýshylaryna teń sharttarda kemsitpeıtin qoljetimdilikti qamtamasyz etedi.

Naryqtyń árbir qatysýshysy, satýshy men satyp alýshy ózine qajettini alady. Іzdeýge, tasymaldaýǵa jáne qaýipsizdikke ýaqytty únemdeıdi.

Mal bırjasy maldyń árbir túrine baǵanyń daýsyz kórsetkishin qalyptastyrady, memleketke saladan túsetin kiristi boljaý úshin naryqtyq qozǵalystar men tendentsııalardy túsinýge, bankter turaqty qarjylandyrýdy qamtamasyz etýge, al fermerlerge kez kelgen ýaqytta jáne kez kelgen klımattyq ózgerister jaǵdaıynda maldy satýǵa múmkindik beredi.

Qurǵaqshylyq kezinde soıýdyń qajeti joq.

RLX (Regional Livestock Exchange) mal bazarynyń jalpy aýdany 4 gektardy quraıdy, onyń 1,5 gektary jabyq bazar.

Bir mezgilde munda 8 myń basqa deıin mal bolýy múmkin. Ár seısenbi jáne ekinshi beısenbi saıyn saýda jasalynady. Munda jyl saıyn 140 myńǵa jýyq iri qara mal satylady.

Satýǵa ákelingen barlyq mal basy elektrondy bırkalar arqyly birdeılendirilip, baqylanady. Іri qara mal aýktsıonǵa bir kún qalǵanda ákelinip, taza salmaǵyn qamtamasyz etý úshin keshki saǵat 21.00-den bastap azyq berilmeıdi.

Al satylǵan soń mal jańa ıesine nemese soıýǵa tasymaldanady. Saýda kúnindegi satý kólemi 99,5% quraıdy, ıaǵnı satylmaǵan iri qara mal qalmaıdy dese de bolady.

Foto: AShM baspasóz qyzmeti

Mal bazaryndaǵy túlikterdiń qaýipsizdigi men amandyǵy birinshi orynda. Mal bazarynyń qurylymdary maldy ótkizýdiń barlyq kezeńderinen birqalypty ótýge múmkindik beretindeı etip jasalǵan.

Tóbeni aptap ystyqtan saqtaıdy, aýyz sýmen turaqty qamtamasyz etiledi, jumysshylardyń bazar mańynda tek jaıaý nemese atpen júrýi, kólikten maldy túsirip, kóterý kezinde zaqymdanbaý úshin metall baspaldaqtar tuıaqtarǵa jumsaq etip qaptalady.

Sonymen qatar, bazardaǵy barlyq qaldyq jáne sarqyndy sýlar jınalyp, qaıta óńdeledi.

MLA (Meat and Livestock Australia, memlekettik-jekemenshik áriptestik) ókilderiniń aıtýynsha, Avstralııada kóptegen jeke jáne mýnıtsıpaldyq mal bırjalary bar, Mýnıtsıpaldylary 150 jyl buryn, jekemenshikteri bar bolǵany 15 jyl buryn jumysyn bastaǵan.

Árbir janýardy satý, árbir MLA úshin 5 avstralııalyq dollar salyq nysanyn alady, bul tólemder zańnamalyq deńgeıde belgilenedi.

Óz tarapynan MLA janýarlardy sáıkestendirý jáne qadaǵalaý úshin biryńǵaı elektrondy júıeniń jumysyn qamtamasyz etedi.

Jergilikti fermerlerdiń eksporttyq ónimderin zertteý, marketıng jáne jyljytý jumystaryn júrgizedi.

— Elimizde mal sharýashylyǵyn baqylaýdyń jaqsy júıeleriniń bolýy biz úshin óte mańyzdy. Biz ónimniń bıoqaýipsizdigi, aýyl sharýashylyǵynyń turaqty damýy, janýarlarǵa adamgershilikpen qaraýǵa basymdyq beremiz, — dedi QR Parlamenti Májilisiniń ókili.

RLX-tiń artynda turǵan Thompson Longhorn kompanııasynyń bas dırektory Baıron Výlftyń aıtýynsha, bul Ońtústik Avstralııadaǵy eń iri mal bırjasy, aptasyna 2000 bas iri qara mal satady.

— Búgin beısenbi jáne úlken aýktsıon ótip jatyr. Biz satylymǵa usynylǵan iri qaranyń aıtarlyqtaı úlken jelisin kórip otyrmyz. Satý baǵasy basyna 750-800 avstralııalyq dollar aralyǵynda. Mundaı bazarlar mal sharýashylyǵy úshin óte mańyzdy, biz saýdagerler men óndirýshilerge bazarlardy tabýǵa jáne eń jaqsy baǵa úshin kúresýge kómektesemiz, — dep atap ótti ol.

Aýyl sharýashylyǵy vıtse-mınıstri Amanǵalı Berdalınniń aıtýynsha, Qazaqstanda mal bırjalary joq, maldy deldaldar sharýalardan alyp, bazarǵa satady. 

Uıymdasqan, órkenıetti saýda joq.

— Al Avstralııada biz mal sharýashylyǵynyń múlde basqa mádenıetin jáne et óndirýdiń birneshe ese tómen qunyn kórdik. Qazir Qazaqstanda mal sharýashylyǵyn damytýdaǵy basty máselelerdiń biri — deldaldyq shemalar. Saldarynan fermer qalaǵan baǵasyn ala almaı otyr. Bırja fermerge deldaldyq shemalarsyz kútken paıdany alýǵa múmkindik beredi. Qazir Aýyl sharýashylyǵy mınıstrliginde mal sharýashylyǵyn damytýdyń josparyn jasap jatyrmyz, bul tájirıbe bizde de paıdaly bolady, — deıdi ol.

«Qaıyp ata» JShS quryltaıshysy Syrym Ertaev Avstralııada Qazaqstannan múlde basqa mal naryǵy júıesi bar ekenin tilge tıek etti.

— Avstralııalyqtar da qazaqtar sııaqty ǵasyrlar boıy mal sharýashylyǵymen aınalysqanymen, moıyndaýymyz kerek, olar bizden alystap ketken. Biz Qazaqstanda da osyndaı mal bazarlaryn ashýdy josparlap otyrmyz. Aýktsıondardy kóre otyryp, júıeniń satyp alýshylar úshin de, satýshylar úshin de óte qarapaıym ekenin túsindim. Mysaly, satýshy 100 bas ákeledi, bazar ıeleriniń ózi bárin qabyldap, tarazyǵa salyp, satyp alǵan soń jetkizýdi de júzege asyrady. Jalpy, avstralııalyq aýyl sharýashylyǵy kontınenttiń mańyzdy ekonomıkalyq salalarynyń biri bolyp sanalady. Mundaǵy maldyń barlyǵy bordaqylanady. Bizdiń úırenetinimiz kóp, bul úshin Qazaqstannyń barlyq áleýeti bar. Biz qazir Ózbekstan, BAÁ, Qytaı naryǵyna et eksporttaımyz. Eksport kólemin arttyrý josparymyzda bar, — dep atap ótti fermer.