Aýyt Muqıbek: «Oralman» sóziniń «qandas» bolyp ózgerýi - qazaq kóshiniń ekinshi altyn dáýiriniń bastalýy
«Oralman» sózi 1997 jyly «Halyqtyń kóshi-qony týraly» zańy qabyldanǵanda qoldanysqa engen bolatyn. Sodan beri 23 jyl ótipti, bul ataýdy jurt qabyldaı almaı keldi. Bul ataý alystan kelgen aǵaıyn men jergilikti halyqty jaqyndatýdyń ornyna, bólektep turdy. 2017 jyly atalǵan zańǵa ózgertýler men tolyqtyrýlar engizilgende de ózgertýge áreket jasaǵamyz. Biraq, ol usynysymyz sátsiz aıaqtalyp edi. Mine, ótken jyly Prezıdent Qasym-Jomart Toqaevtyń tikeleı tapsyrmasymen bul ataý «qandas» bolyp ózgerdi. Tipti, Májilis «baýyrlas» degen sózdi qabyldap jibergen jerinen Qasym-Jomart Kemeluly ózi aralasyp, «qandas» sózin qaıta usyndy. Bul – dáýir bólgish oqıǵa boldy. Mine, halyq óte jyly qabyldap, qoldanysqa endi de ketti. Moınymyzdan ajyrǵymyz alynǵandaı kúıge bólenip, rahattanyp qaldyq. Sol úshin, shetten kelgen aǵaıyndardyń ókili retinde, Prezıdent Qasym-Jomart Kemelulyna rahmet aıtam. Men bul ózgeristi – qazaq kóshiniń ekinshi altyn dáýiriniń bastalǵany dep baǵalaımyn», - dedi ol.
Sonymen qatar, qoǵam qaıratkeri endi «qandas» mártebesiniń merzimin ótkizip alǵan qandastarymyz Qazaqstan Respýblıkasynyń azamattyǵyn ońaılatylǵan (tirkeý) tártippen alý maqsatynda «qandas» kýáliginiń merzimin taǵy bir márte uzartyp alýǵa múmkindigi bar ekendigin basa aıtty.
«Halyqtyń kóshi-qony týraly» zańynyń 1-babyndaǵy «qandas» degen uǵymǵa berilgen anyqtamada «...Qazaqstan Respýblıkasy egemendik alǵan kezde onyń sheginen tys jerde turaqty turǵan...» degen sóılem bar. «Qandas» mártebesin alarda, aǵaıyndar egemendikten buryn Qazaqstannan tys jerde turǵanyn dáleldeý úshin anyqtama ákelýi kerek. Osy joly osy sóılemdi aldyryp tastadyq. Atalǵan zańnyń taǵy 49-babynyń 13) jáne 14-1) tarmaqshalarynyń normalary etnıkalyq qazaqtar men qandastarymyzǵa qoldanylmaıtyn bolady», - dedi qoǵam qaıratkeri.
Onyń atap ótýinshe, bul ózgeriske sáıkes, qandastarymyz ákimshilik quqyqbuzǵany úshin jazaǵa tartylǵan jaǵdaıda, olarǵa kelgen eline qaıtaryp jiberý jazasy qoldanylmaıdy. Ákimshilik quqyq buzý jazasyna tartylǵan azamat burynǵydaı bir jyl boıy turaqty tirkeýe tura almaı jáne azamattyqqa qujat ótkize almaı júretin jaǵdaı endi bolmaıdy.
«Aıta bersek, jańalyqtar joq emes. Burynǵy zań boıynsha kóship kelgen aǵaıyn turaqty tirkeý men azamattyqqa bólek-bólek eki ret qujat ótkizse, endi jańa zańǵa saı ekeýin bir mezgilde tapsyratyn bolady. Munyń bári qandastarymyzdyń tez qujattanýyna keń jol ashady»,- dedi Aýyt Muqıbek.
Aıta keteıik, keshe Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev «Qazaqstan Respýblıkasynyń keıbir zańnamalyq aktilerine kóshi-qon protsesterin retteý máseleleri boıynsha ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» Qazaqstan Respýblıkasy Zańyna qol qoıǵan edi.