Aýyldy ınternetpen qamtý: 20 myń km optıkalyq-talshyqty kabel júrgizildi
Memleket basshysy Q. Toqaev óziniń Qazaqstan halqyna arnaǵan Joldaýynda eń aldymen tsıfrlyq teńsizdikti joıý, ınternetke barynsha qoljetimdilikti jáne barlyq azamattardyń sapaly baılanysqa qosylýyn qamtamasyz etý qajet ekenin atap ótti. Osy baǵytta atqarylyp jatqan jumystar týraly tolyǵyraq QR tsıfrlyq damý, ınnovatsııalar jáne aeroǵarysh ónerkásibi vıtse-mınıstri Ashat Orazbek aıtyp berdi.
— Ashat Elýbaıuly, qosh keldińiz! Elektrondyq formatqa kóshý kezinde sizdiń vedomstvońyz qandaı qıyndyqtarǵa tap boldy? Halyqtyń qashyqtan ómir súrý jaǵdaıynda qandaı ázirlemeler ózderin aqtady?
— Pandemııadan birneshe jyl buryn bizdiń mınıstrlik aýyldyq eldi mekenderde ınternetti keń jolaqty qoljetimdi etý jobalaryna bastamashylyq etti. Azamattar sapaly ınternettiń, sonyń ishinde bilim berý mazmunyna qol jetimdiliktiń bolmaýy problemasyna tap boldy. Ótken 2 jyl ishinde optıkalyq baılanys jelilerine 1257 eldi meken qosyldy. Sonymen qatar 250-den astam turǵyny bar barlyq eldi mekender mobıldi keńjolaqty ınternetpen qamtyldy. Memlekettik qyzmetshilerdiń, kvazımemlekettik sektor, jeke korporatsııalar qyzmetkerleriniń shamamen 70-80%-y qashyqtan jumys isteýge aýystyryldy. Ótken jyldyń naýryzyna qaraı senimdi baǵdarlamalyq qamtamasyz etý jáne elektrondyq ónerkásip ónimderiniń tiziliminde otandyq VPN ónimi boldy, ol bizge ortalyq memlekettik organdardyń memlekettik qyzmetshilerin qujattarǵa qol qoıyp, kelisip, ózara is-qımyl jasaı alatyndaı tolyqqandy qashyqtan jumys isteýge kóshirýge múmkindik berdi. Bul mundaı jumys buǵan deıin júrgizilgeniniń arqasynda júzege asty.
— Talshyqty-optıkalyq baılanys jelilerin salý jáne aýyldyq eldi mekenderde ınternetke mobıldi qoljetimdilikti qamtamasyz etý boıynsha aıaqtalǵan jobalar týraly tolyǵyraq aıtyp berseńiz.
— 2020 jyldyń sońyndaǵy jaǵdaı boıynsha 6 500-ge jýyq eldi mekenniń 5 322-si ınternetpen qamtylǵan. Men buǵan deıin 1 257 eldi mekenge optıkalyq talshyqty kabel tartylǵanyn aıttym. Sonymen qatar ol negizgi jergilikti uıymdarǵa – ákimdikterge, mektepterge, aýrýhanalarǵa jetkizildi. Bul jumys ótken jyly aıaqtaldy. Eger osy ýaqytqa deıin optıkalyq-talshyqty kabel 300-ge jýyq eldi mekenge júrgizilgen bolsa, 2018-2020 jyldary biz optıkalyq baılanys arnasy júrgizilgen eldi mekenderdiń sanyn 4 esege deıin ulǵaıttyq. Ekinshi úlken joba — halyq sany 250 adamnan asatyn 928 eldi mekendi ınternetpen qamtamasyz etý. Aıta keteıik, joba bar bolǵany 1 jylǵa sozyldy. Negizgi jumys sońǵy aılarda aıaqtaldy, bizdiń negizgi mobıldi operatorlarymyz jabdyqtardy satyp aldy, jeliler saldy, jyl sońynda bazalyq stantsııalardy ornata bastady. Jalpy, osy 2 joba eleýli nátıje berdi — 20 myń shaqyrym optıka elde aýyldyq eldi mekenderge deıin salyndy. Osynyń arqasynda halyqtyń 99%-y mobıldi keń jolaqty ınternet qyzmetin paıdalana alady.
— Aýyldardy ınternetpen qamtamasyz etý úshin operatorlarǵa ınvestıtsııa salý qanshalyqty tıimdi?
— Bul jerde bizdiń el aýmaǵynyń úlken, al adamdardyń sonshalyqty kóp emes ekenin túsiný kerek. Eldi mekenderdiń osyndaı shashyrańqy ornalasýy kommertsııalyq qyzmetti baılanys operatorlary úshin ekonomıkalyq jaǵynan tartymdy etpeıdi. Sondyqtan biz operatorlarmen aýyldyq aýmaqtardy damytýǵa salatyn kúrdeli qarjy salymdaryn sýbsıdııalaý turǵysynan jumys isteımiz. — Internet sapasyn arttyrý, ásirese, oqýshylar men stýdentterdi qashyqtan oqytýǵa baılanysty asa ózekti bolyp otyr. Árbir turǵyn úı men uıymda ornalasqan jerine qaramastan sapaly ınternet pen baılanys jelisi bolýy kerek. Bul baǵytta qandaı jumystar atqarylyp jatyr? Joǵary jyldamdyqty ınternetke sapaly qoljetimdilikti jaqsartý úshin qandaı sharalar qabyldanýda?
— Kóppáterli turǵyn úılerge keler bolsaq, biz óz usynystarymyzdy Indýstrııa jáne ınfraqurylymdyq damý mınıstrligine joldadyq. Olar kóppáterli turǵyn úıler qurylys kezeńinde optıka jáne ishki kabeldik symdarmen qamtamasyz etilýi kerek degen tıisti buıryqty bekitti. Jaqynda QR Premer-Mınıstriniń orynbasary Álıhan Smaıylovpen bilim berý, onyń ishinde ınternetpen qamtamasyz etý máseleleri boıynsha ótken keńeste biz mektepterdi salý nemese jańǵyrtý protsesinde qurylysshylar mektepterge talshyqty-optıkalyq jelini jáne ishki kabeldi mindetti túrde tóseıtin tásildi usyndyq. Vıtse-premer tıisti talaptardy ázirleýdi tapsyrdy, biz ony is júzinde jasadyq jáne qazir olardy QR IIDM-ge, QR BǴM-ge joldap jatyrmyz. Jaqyn arada bul normalar qabyldanyp, mektepter turaqty negizde ınternetke qosylý úshin barlyq qajettiliktermen jaraqtalýy tıis dep oılaımyn.
— Mınıstrlik qyzmetiniń mańyzdy baǵyttarynyń biri – baılanys qyzmetteriniń sapasyn baqylaý. Bul baǵytta qandaı jumystar júrgizilip jatyr?
— Bizde baılanys ınspektsııalary, vedomstvolyq baǵynysty kásiporyndar bar. Azamattar ótinish bildirgen jaǵdaıda, biz olardy aqaýlardy joıý úshin operatorlarǵa beremiz. Eger aqaýlar joıylmasa, biz aıyppul salamyz, biraq qazir basqa da quraldar bar. Máselen, «Bailanys.bar» servısi ár azamatqa uıaly telefon arqyly ınternetke qosylymdy tekserýge jáne jumystaǵy qatelikter týraly habarlama jiberýge múmkindik beredi. Bul óte yńǵaıly, óıtkeni biz aqaýlar týraly tikeleı azamattardyń ózderinen bilip otyramyz.
— Joǵaryda atap ótkendeı, halyqtyq baqylaýdy júrgizý úshin Bailanys.bar servısi iske qosyldy. Qazirgi ýaqytta ony 50 myńnan astam adam paıdalanǵan. Bul baǵdarlama qanshalyqty tıimdi, ol sizderdiń jumystaryńyzǵa qalaı áser etedi? Retteýshiniń rólin kúsheıtý úshin qandaı is-sharalar júrgiziledi?
— Qazirdiń ózinde 57 myńnan astam osyndaı test jasaldy. Barlyq ótinishter bizge jáne baılanys operatoryna tikeleı kelip túsetini yńǵaıly. Baılanys operatory bul habarlamany jedel óńdeı alady. ıAǵnı, biz bir ýaqytta ólshem bolǵanyn jáne ol sapasyz baılanysty kórsetip turǵanyn kóre alamyz. Biz ony resmı túrde ótinish retinde tirkeımiz. Eger shynymen ol jerde jaqsy kórsetkishter bolmasa, biz óz qyzmetterimizdi, MRQ RMK qyzmetkerlerin jiberemiz jáne baılanys sapasyn tekseremiz. Bul bizge naqty kórinisti tereńirek kórýge jol ashty. Azamattardyń mundaı kómegi bizge problemalardy kórýge múmkindik beredi. ıAǵnı, biz paıdalanýshylardyń obektıvti baǵalaýy arqyly problemalardy tabamyz.
— Aýyldyq eldi mekenderde kórsetiletin, sýbsıdııalanatyn baılanystyń ámbebap qyzmetterine baǵalardyń shekti deńgeıi qalaı retteledi?
— Osyǵan deıin aıtqanymdaı, aýylda operatorlarǵa qatysý núkteleriniń bolýy, belsendi jumys isteý asa tıimdi emes, sondyqtan biz olardyń qyzmetterine sýbsıdııa beremiz. Bul qajetti jumys jáne biz osy sýbsıdııalardy ári qaraı da bóle beremiz. Bul tsıfrlyq teńsizdikti joıý quraldarynyń biri. Bizdiń maqsatymyz – tipti elimizdiń eń shalǵaı jerlerinde de azamattarǵa belgilengen uıaly baılanysty, ınternetti qoljetimdi etý.
— 5G jelisine kóshý týraly aıtyp berseńiz? Daıyndyq jumystary qalaı júrip jatyr?
— Jalpy bizde daıyndyq bar, operatorlar da daıyn. Biz qazir jıilikterdi bosattyq. Bıyl elordada pılottyq rejımde 5G jelisin iske qosý josparda bar. 2022 jyldyń sońyna qaraı 5G jelisin respýblıkalyq mańyzy bar qalalarda iske qosýdy josparlap otyrmyz. 2025 jylǵa qaraı barlyq oblys ortalyqtaryn qamtý kózdelgen. Biz óz tarapymyzdan 5G úshin jıilikterdi konkýrstar nemese aýktsıondar arqyly bólýge múmkindik beretin zań jobasyn iske qostyq, bul naryqty aıtarlyqtaı yryqtandyrady jáne básekeles negizde operatorlarǵa osy jıilikterdi ózara alyp, olardy paıdalanýǵa múmkindik beredi. Sonymen qatar jıilik latıfýndızmi boıynsha kúres normalary bar — ıaǵnı, bireý jıilikti satyp alady, ol úshin aqsha tóleıdi, biraq ony paıdalanbaıdy. Al jıilikter – taýsylatyn resýrs. Normalardyń biri jıilikti alyp, ony 2 jyl boıy paıdalanbasa, bizdiń ony qoldanystan shyǵarýymyzdy boljaıdy. Operatorlar bul jelilerdi tıimdi paıdalanady dep oılaımyz.
— Suhbat bergenińiz úshin alǵys aıtamyz.