Aýyl sharýashylyǵyndaǵy kadrlar tapshylyǵy 5 myńnan astam mamandy quraıdy –A.Bulashev
elimizdiń azyq-túlik qaýipsizdigin tolyq qamtamasyz etý, Qazaqstannyń álemdegi aýyl sharýashylyǵy ónimderin eksporttaýshy jetekshi elderdiń qataryna enýi, agrarlyq joǵary oqý oryndary múddeleriniń memleket, bıznes jáne qoǵamdyq múddelermen toǵysýy - ortaq iske qosylǵan súbeli úles bolýy qajet ekendigin basa aıtqan bolatyn. Bul rette, elimizdegi úsh agrarlyq ýnıversıtettiń biri - Astanadaǵy S.Seıfýllın atyndaǵy Qazaq agrotehnıkalyq ýnıversıteti bilim berýdi eýropalyq standarttar boıynsha júzege asyrý maqsatynda alǵashqylardyń biri bolyp Bolon úrdisine qosyldy, óziniń ǵylymı-zertteý bazasyn jańǵyrtyp, álemniń úzdik JOO-larymen stýdentterdi birlesip daıarlaý tájirıbesin is júzinde iske asyra bastady. Ýnıversıtette atqarylyp jatqan jumystar jaıly egjeıli-tegjeıli aıtyp berý úshin oqý ornynyń basshysy, veterınarııa ǵylymdarynyń doktory, professor Aıtbaı Bulashevty áńgimege tartqan edik.
- Aıtbaı Qabykeshuly, ózińiz basqaryp otyrǵan ýnıversıtettiń Bollon úrdisine qosylǵanyna bir jyldan astam ýaqyt ótti, joǵary bilimniń eýropalyq keńistigine kóshý jumystary qalaı júrýde?
- Bul júıe álemdik deńgeıdegi bilikti mamandardy daıyndaýǵa baǵyttalǵan. Qoǵamnyń kez kelgen synynan súrinbeı ótetin, óz kásibiniń «qulaǵynda oınaıtyn» maman ıelerin daıarlaýda bul júıeniń bereri mol ekenin álem elderi moıyndady. Álemdik bilim keńistiginde ózgelermen terezemiz teń bolý úshin kredıttik júıege ený asa qajet ekenine daý joq. Bilim ordamyzda oqytýdyń kredıttik júıesin engizý úrdisi birtindep júzege asyryldy. Aldymen, osy júıemen bilim alýdy ekonomıkalyq mamandyqtar bastady, keıinnen tehnıkalyq jáne aýylsharýashylyq, sońynan sáýlet óneri men veterınarlyq mamandyqtar kóshti. Joǵary bilim salasynda oryn alyp otyrǵan ózgerister bilim oshaqtarynda biliktilik deńgeıi joǵary oqytýshylardyń, jetkilikti oqý alańynyń, qajetti ádebıetter men ınternetke qosylǵan oqý zaldarynyń bolýyn talap etedi, al sabaqtar zamanaýı aqparattyq tehnologııalar, aýdıo, beıne materıaldardy qoldanýmen ótkizilýi tıis. Bolon úrdisiniń kelesi sharty - stýdentter, professorlyq-oqytýshylar quramynyń jáne ákimshilik-basqarý personalynyń utqyrlyǵyn damytý, olardyń biliktilikterin jáne joǵary bilim salasyndaǵy biliktiligin ózara moıyndaý, stýdentterge akademııalyq erkindik berý, bilim alý traektorııasyn tańdaýǵa múmkindik berý jáne bilim baǵdarlamalarynyń mazmunyn baıytý bolyp tabylady. Sonymen birge qos dıplomdy bilim baǵdarlamasyn iske asyrý, túlekterdiń kez kelgen elde jumysqa ornalasa alýy atalǵan úrdistiń birden-bir sharty bolyp esepteledi.
Osy shartty júzege asyrý maqsatynda ýnıversıtet shet memleketterdiń joǵary oqý oryndarymen yntymaqtastyq ornatyp keledi. Búgingi tańda Vaıenshtefan qoldanbaly ǵylymdar ýnıversıtetimen (Germanııa) jáne Mońǵolııa, Frantsııa men Belgııanyń agrarlyq joǵary oqý oryndarymen birlesip, magıstratýranyń «Menedjment» mamandyǵynyń «Agrarlyq menedjment» jáne «Mal sharýashylyǵyndaǵy menedjment» baǵyty boıynsha oqý josparlary men baǵdarlamalary ázirlendi. Stýdenttermen jáne oqytýshylarmen ózara almasý maqsatynda S.Seıfýllın atyndaǵy QazATÝ janynda Qazaq-qytaı bilim jáne ǵylym ortalyǵy ashyldy. Ortalyqta qytaı tilin meńgergen stýdentterimiz Shyńjań agrarlyq ýnıversıtetinde bilim alý múmkindigine ıe bolady. Bizdiń bastamamyzben Novosibir memlekettik agrarlyq ýnıversıtetimen yntymaqtastyq kelisimi jasalyp, qazir «Agroınjenerııa» jáne «Agronomııa» mamandyqtary boıynsha magıstratýranyń oqý josparlaryn biryńǵaılandyrý jumystary júrgizilýde. Sibir Memlekettik telekommýnıkatsııalar jáne aqparat ýnıversıtetimen birlesip «Esepteý tehnıkasy, radıotehnıka jáne telekommýnıkatsııalar» mamandyǵy boıynsha magıstranttarǵa qos dıplomdy bilim berý iske asa bastady. Onymen birge, Belarýs Memlekettik agrarlyq-tehnıkalyq ýnıversıtetimen, Ýkraınanyń Ulttyq bıoresýrstar jáne tabıǵatty paıdalaný ýnıversıtetimen kelisimsharttar jasalǵan.
Qos dıplomdy bilim berý baǵdarlamasyn, kórip otyrǵanyńyzdaı, bakalavrıattan emes magıstratýradan bastadyq. Sebebi magıstratýranyń oqý jospary, birinshiden, gýmanıtarlyq beıindi pánderdi oqytýdy qarastyrmaıdy, ekinshiden, akademııalyq turǵydan barynsha erkin (oqý baǵdarlamasynyń kóp bóligi tańdaý pánderinen turady) jáne úshinshiden, sheteldik joǵary oqý oryndarymen ǵana emes, ǵylymı-zertteý ınstıtýttarymen de aıtarlyqtaı tyǵyz qarym-qatynas ornatýǵa yqpal etedi. Qos dıplomdy bilim baǵdarlamasyn iske asyrý úshin ıgi jaǵdaıdy ýnıversıtetimizde QR Bilim jáne ǵylym mınıstrliginiń buıryǵyna sáıkes synaq retinde júrgizilip otyrǵan - qashyqtyqtan oqytý tehnologııasy týyndatady. Áriptes elderdiń agroónerkásiptik keshenin júrgizý erekshelikterin biletin ǵylymı-pedagogıkalyq kadrlar men mamandardy birlesip daıarlaý Birtutas ekonomıkalyq keńistikte aýyl sharýashylyǵyn turaqty damytýǵa yqpal eteri sózsiz.
Sonymen birge stýdentterimizdiń utqyrlyǵyn qamtamasyz etý úshin kredıtti esepteýdiń eýropalyq júıesi - ECTS tıpin engizý jumysy belsendi júrgizilip keledi. Ýnıversıtette 2004 jyly magıstratýra, 2009 jyly PhD doktorantýrasy boıynsha bilim berý baǵdarlamasy iske asyryla bastady. Bilim berýdiń úsh satyly júıesine kóshý negizinde ýnıversıtettegi joǵary jáne joǵary oqý ornynan keıingi bilim mazmuny men qurylymy halyqaralyq standartqa sáıkestendirildi, bul oqý ornymyzǵa 2009 jyly Bolonıa qalasynda Ýnıversıtetterdiń Uly Hartııasyna qol qoıýǵa múmkindik berdi. Memlekettik bilim berýdi damytý baǵdarlamasyna sáıkes, tańdaý pánderiniń úlesi 2020 jylǵa qaraı bakalavrıatta 65 paıyzǵa deıin artsa, magıstratýra men doktorantýrada sáıkesinshe 85 jáne 95 paıyzǵa jetedi. Jańa úlgi óziniń maǵynasy jaǵynan oqytý úrdisin jumys berýshiniń suranysyna beıimdeıdi.
Qazirgi tańda S.Seıfýllın atyndaǵy QazATÝ-da professorlyq-oqytýshylar quramynyń joǵary zııatkerlik áleýetiniń, durys jolǵa qoıylǵan ádistemelik jumystyń jáne ǵylymı mektepterdiń arqasynda oqytýdyń kredıttik júıesi bilim berýdiń barlyq satysyna engizildi. Bir sózben aıtqanda, jetekshi sheteldik joǵary oqý oryndarynyń aýyl sharýashylyǵy, tehnıka jáne tehnologııalar salasyndaǵy negizgi bilim baǵdarlamalaryn birizdendirý boıynsha jumys olardyń bolashaqta Qazaqstannyń jaǵdaıyna beıimdelýine, al ýnıversıtetke bilim baǵdarlamalaryn halyqaralyq akkredıtteýden ótkizýge naqty múmkindik beredi. Birlesken úrdister birinshi orynǵa bilim sapasyn shyǵaratynyn, al ol óz kezeginde túlekterimizdiń tek qazaqstandyq eńbek naryǵynda ǵana emes, odan tys jerlerde de básekege qabilettiligin qamtamasyz etetinin atap ótý kerek.
- Elimizdiń ál-aýqatyn kóteretin salalardyń biri - aýyl sharýashylyǵy ekendigin Elbasy udaıy aıtyp keledi. Bilimniń sapasy bolǵan jerde ǵana jaqsy mamandar shyǵady. Ekonomıkanyń barlyq salasyna ozyq tehnıkalar qarqynmen enip jatqan qazirgi zamanda oqý quraldaryńyz, tájirıbede qoldanyp otyrǵan tehnıkalaryńyz zaman aǵymynan qalyp jatqan joq pa?
- Kez kelgen joǵary bilim berý mektebi dárejesiniń bir qyry - sapaly bilim berýmen kórinedi. Ol úshin barlyq jaǵdaı jasalý kerek. S.Seıfýllın atyndaǵy Qazaq agrotehnıkalyq ýnıversıtetinde sapaly bilim berýdiń bazasy jetilgen jáne áli de jetilý ústinde. Oqý ordasynda 246 aýdıtorııa bar, sonyń 29-y dáris berý, 45-i zerthanalyq, 68-i arnaıy mamandandyrylǵan, taǵy 68-i semınar jáne tájirıbe, 3-eýi stýdııalyq, 49-y kompıýterlik aýdıtorııalar bolyp tabylady. Atap aıtqanda, tehnıkalyq fakýltette oqytý zerthanalary qajet mashınalarmen, quraldarmen jáne de metall kesýshi stanoktar parkimen qamtamasyz etilgen. Sondaı-aq, oqytýdyń tehnıkalyq quraldary, noýtbýkter, beıneproektorlar, kınoproektorlar, dıaproektorlar, epıdıoskop, kınoqondyrǵylar, fılmotekalar da jumys barysynda tolyǵymen qoldanylady. Oqytý júıesinde jáne óndiristik praktıka kezinde «Morıs-Maksım» tuqym sebý kesheni mindetti túrde qoldanylady. Keshende eginshilik sharýashylyǵyna qajetti tehnıkalyq quraldar tolyǵymen bar. Al energetıkalyq fakýltettiń zerthanalary memlekettik tildegi kórnekilik quraldarmen jabdyqtalǵan. Burynǵy jabdyqtardy aıtpaǵanda, talapqa saı «IP-telefonııa jáne NGN», «Wi-Fi Mesh symsyz baılanys tehnologııasy» quraldaryn paıdalanýdamyz. 2010 jyly IPTV zerthana kesheni, STOP IPPBX Asteriskke zerthana kesheni, kabeldi-ólsheýish júıesin qurý boıynsha zerthana kesheni jáne Cisco zerthana kesheni alyndy. Sonymen qatar, «Trenajerlik-dıagnostıkalyq», «Tehnıkalyq termodınamıka jáne jylýalmasý» keshenderi jumys isteıdi. Árıne, ár zerthana, ár keshenniń ishinde jabdyqtar men quraldar sany óte kóp. Eń bastysy barlyǵy da oqytý júıesinde keńinen qoldanylady.
Ýnıversıtette bes ǵylymı-zertteý ınstıtýty men ortalyǵy qurylǵan. Aldaǵy ýaqytta ǵylymı-zerthanalyq bazalary bar taǵy eki ortalyq qurylmaq. Árbir ǵylymı-zertteý ortalyǵy óziniń ǵylymı máselelerin sheshýge arnalǵan granttar boıynsha bıýdjettik qarjylandyrýlarǵa ıe.
Tarqatyp aıtatyn bolsam, Janýarlar men ósimdikter bıotehnologııasy ǵylymı-zertteý ınstıtýty aýylsharýashylyq dándi-daqyldardyń ónimdiligi joǵary suryptary men býdandaryn alý, janýarlar aýrýyn balaý, aldyn alý jáne emdeýde qoldanylatyn jańa bıologııalyq preparattar jasaý máselesimen aınalysady. Instıtýt bıoorganıkalyq qosylystardy tazalaý jáne taldaý, mıkroorganızmderdiń jáne sútqorektilerdiń jasýsha ósindilerin ósirý jáne saqtaý, polımerazdy tizbekti reaktsııany júrgizý, DNQ sekvenırleý jumystaryn oryndaý úshin zamanaýı qural-jabdyqtarmen jáne aspaptarmen jaraqtalǵan. Barlyq qyzmetkerler gıbrıdomdy tehnıka, hromatografııa, elektroforez jáne ımmýnohımııa ádisterin, sondaı-aq vırýsologııalyq jáne ımmýnologııalyq zertteýler ádisterin jetik meńgergen. Qyzmetkerlerimiz alǵash Qazaqstan Respýblıkasynda jáne TMD elderinde brýtsellez, leptospırez, topalań qozdyrǵyshynyń antıgenderine telimdi monoklonaldy antıdenelerdi túzetin gıbrıdti jasýshalardy aldy. Bul ónertabys avtorlyq kýálikter jáne patenttermen rastaldy. Olar aýylsharýashylyq janýarlarynyń juqpaly aýrýlaryn balaýǵa arnalǵan IFT test-júıelerin ázirledi jáne ártúrli bıotehnologııalyq ónimderdi óndirýdiń tehnologııalyq reglamentterin ázirlep shyǵardy. Avtorlar ujymynyń ázirlegen tórt dıagnostıkýmy veterınarlyq preparattardyń memlekettik tirkeýinen ótip, memlekettik reestrge engizildi.
Al Agrarlyq damýdyń ekonomıkalyq máseleleri ǵylymı-ádistemelik ortalyǵy táýekelderdi, sonyń ishinde aýylsharýashylyq saqtandyrýlardy, sonymen qatar jańa agrotehnologııalardy paıdalanýdyń áleýmettik-ekonomıkalyq tıimdiligin baǵalaýdy basqarý máselelerin zertteıdi.
«Balyq sharýashylyǵy» ǵylymı-zertteý ortalyǵynyń ǵalymdary bolsa, kól-taýarly balyq sharýashylyǵy jaǵdaıynda tuqy balyqtaryn ósirý tehnologııasyn jetildirýmen aınalysady.
«Bilim berý jáne tárbıe fılosofııasy» ǵylymı-zertteý ortalyǵynda bilim saıasaty, ulttyq ıdeıalardy qurý, Qazaqstan memlekettiliginiń rýhanı-mádenı negizderi salasynda zertteýler júrgiziledi.
Al «Energotıimdilik jáne energoúnemdilik» aımaqtyq ǵylymı-zertteý jáne ınnovatsııalyq ortalyǵynyń zertteýleri energııanyń dástúrli emes jańǵyrtpaly qýat kózderin paıdalanýmen energoúnemdeý tehnologııalaryn ázirleýge baǵyttalǵan. Búginde «Turǵyn úı-kommýnaldyqsharýashylyǵyn jańǵyrtýmen damytýdyńqazaqstandyq ortalyǵymen» birlese otyryp, ýnıversıtet bazasynda energoúnemdeý men bilimdi taratý ortalyǵyn qurý týraly másele sheshimin tabý ústinde.
- Aýyl sharýashylyǵy úshin jańa mamandyqtar ashylyp jatyr ma?
- Aýyl sharýashylyǵy búginde 5 myńnan astam mamannyń tapshylyǵyn bastan ótkerýde. Bular - dárigerler, pedagogtar, áleýmettik qyzmetkerler, aýylsharýashylyq mamandary sııaqty túrli beıindegi, biraq aýyl úshin asa qajet mamandar. Jyl saıyn ýnıversıtette júrgiziletin túlekter jármeńkesi aýylsharýashylyq kásipornynda agronom, mal dárigeri, ınjener-mehanık sekildi mamandarǵa suranys joǵary ekenin kórsetedi. Atalmysh beıindi mamandar qajettiligi aýylǵa jańa tehnologııalar, zamanaýı tehnıkalar engizilgenimen, aýylsharýashylyq óndiris kóleminiń artyp jatqanymen túsindiriledi. Aýyl sharýashylyǵy mamandyqtarynyń ishinen jańa mamandyq retinde «Mal sharýashylyǵyndaǵy selektsııa» degen mamandyq ashý kerek. Sońǵy jyldary Qazaqstan Respýblıkasy boıynsha aýyl sharýashylyǵy maldaryn aýdandastyrý tártibi saqtalynbaı keledi. Sol sebepti barlyq mal túrleriniń asyl tuqymdyǵy jáne ónimdiligi tómendep ketti, ıaǵnı ónimdilik qasıetteri boıynsha tuqymdardyń unamdy talabyna sáıkes kelmeıdi. Maldarǵa jeke bonıtırovka júrgizip, klasyn anyqtaý, irikteý, juptaý sııaqty asyl tuqymdyq jumystar jekelegen asyl tuqymdy zaýyttardan basqa sharýashylyqtarda júrgizilmeıdi. Sebebi maldarǵa selektsııalyq jumys júrgizetin arnaıy mamandar joq. Sonymen qatar, qazirgi qolǵa alynyp otyrǵan keń kólemdi selektsııa jumystaryn jáne shet elderden qymbat baǵaǵa satyp alynǵan maldardy sáıkesinshe saqtap, ósirý úshin de tereń, arnaıy selektsııalyq bilimi bar mamandar qajet. Osy joǵarydaǵy sharalardy jolǵa qoıý úshin, ıaǵnı mal tuqymdaryn asyldandyrý jáne ónimdiligin joǵarylatý úshin joǵary bilimdi «Zootehnık-selektsıonerlerdi» daıyndaý asa qajet dep esepteımiz.
Qazirgi kezde Qazaqstan Respýblıkasynyń terrıtorııasynda ishki sý kózderi barshylyq. Mysaly, Aral, Kaspıı teńzderi, Balqash, Alakól, Zaısan, Shalqar sekildi iri kóldermen qatar kóptegen balyq sharýashylyqtyq mańyzy bar kishi kólder men Qapshaǵaı, Vıacheslav, Sergeev, Shardara, Qaratomar, Samarkan, Buqtyrma sekildi iri sý qoımalary bar. Tek Qazaqstannyń Soltústik aýdandarynda 2000 astam balyq sharýashylyqtyq mańyzy bar orta jáne shaǵyn kólder bar. Osy sý kózderiniń tabıǵı resýrstaryn tolyq jáne tıimdi paıdalaný maqsatynda «Sý resýrstary jáne akvakýltýra» mamandyǵyn ashsa bolar edi. Sebebi qazirgi kezde balyq sharýashylyǵyna qajetti mamandar 5V080400- «Balyq sharýashylyǵy jáne kásiptik balyq aýlaý» mamandyǵynda daıyndalyp keledi. Bizdiń oıymyzsha, bul mamandyq qajettilikti tolyq qamtamasyz ete almaıdy. Sonymen qatar, Qazaqstan Respýblıkasynda búgingi kúni 12 Memlekettik qoryq, 7 Ulttyq Tabıǵı park, kóptegen qoryqshalar men 600-ge jýyq ańshylyq sharýashylyqtar bar. Osy uıymdarda, ásirese ańshylyq sharýashylyqtardy kadrlardyń jetispeýi baıqalady. Al, sol sharýashylyqtarda qyzmet atqaryp júrgenderdiń kóbiniń arnaıy bilimderi joq. Memleket osy sala mamandaryn daıyndaý úshin jylyna ne bary 90 (memlekettik grant) grant bólip keledi. Ol óte az dep oılaımyz. Sebebi qoryqtar men Ulttyq tabıǵı parkterdiń, qoryqshalardyń, bıosferalyq ortalyqtardyń jáne ańshylyq sharýashylyqtarynyń jumysyn durys baǵytta jáne ǵylymı ınnovatsııalyq negizde júrgizý úshin jas mamandar qajet. Sondyqtan, jańa mamandyqty ashpaǵannyń ózinde, grant kólemin 150-170-ke deıin kóbeıtý kerek. Sondaı-aq aıta keteıin, 2009-2010 oqý jylynyń sońynda ýnıversıtet «Ósimdik qorǵaý jáne karantın», «Aýyl sharýashylyǵyn energııamen qamsyzdandyrý» mamandyqtary boıynsha bakalavrıatýrada bilim berýge lıtsenzııa aldy.
- Qazaqstannyń JOO-larynan jyl saıyn myńdap túlep ushyp jatqan jastar jumyssyz seńdelip qalmas úshin, mamandardy sharýashylyq sýbektilerdiń tapsyrysy boıynsha memlekettik-jekemenshik seriktestik negizinde daıarlaý ádisi engizilgen bolatyn. Sharýashylyq sýbektileri bul múmkindikti qanshalyqty paıdalanyp otyr jáne qaı salanyń kásipkerleri belsendilik tanytýda?
- Aýylǵa jas mamandardy barǵyzý joldary joq emes. Birinshiden, «AÓK jáne aýyl aımaqtaryn damytýdy memlekettik retteý» Zańynda jas mamandarǵa degen jeńildikter bekitilgen. Ókinishke qaraı, ol jeńildikter ishinde aýyl sharýashylyǵy mamandyqtaryna qatystysy joq. Ekinshiden, iri agrarlyq kásiporyndar óz mamandaryn óz qarajatyna daıyndaý kezeńi ábden týyndady. Úshinshiden, úkimet tapsyrysymen, ıaǵnı grantta oqıtyn jastardy zańdy túrde jumysqa ornalastyrý kerek degen talap zańǵa engizilse, artyq bolmas edi. Bul másele boıynsha, mamandardy jumys berýshi esebinen maqsatty túrde daıarlaý qajet dep oılaımyz. Qazirgi tańda ýnıversıtette «Agrofırma Rodına» JShS, «Astana Sý Arnasy» MQK, «Birshoǵyr tas zaýyty» AQ-nyń fılıaly, «Qor» munaı kompanııasy» AQ sııaqty túrli tapsyrys berýshilerdiń esebinen 75 stýdent bilim alýda. Aýyldyq jerlerge kadrlar daıarlaýdaǵy mundaı áleýmettik seriktestikti biz ári qaraı da damytpaqpyz. Aýylsharýashylyq mamandarynyń qazirgi tańda da suranysta bolýyna esh kúmánim joq. Elbasymyz bıylǵy Joldaýynda aýylsharýashylyǵy óndirisin 2014 jylǵa deıin 2 ese, 2020 jylǵa deıin 4 ese ulǵaıtý kerek degen talap qoıdy. Agrarlyq sektorda etti mal sharýashylyǵyn damytýǵa baılanysty arnaıy joba kózdelýde. Árıne munyń bári halyq úshin qosymsha jumys kózi bolyp tabylady. Sonymen qatar, aýylsharýashylyǵyna qatysty basqa da eginshilik, mashınajasaý, hımııalyq jáne tamaq ónerkásibiniń, tehnıkalyq jóndeý salalarynyń qosa damýyna jol ashady. Sondyqtan osy talapty oryndaý arqyly aýylsharýashylyq kásibi jańa mindet pen jańa baǵytqa bet alady.
- Ýnıversıtet qabyrǵasynda jas ǵalymdar arasynda úzdik ǵylymı-tehnıkalyq ónimge baıqaý ótkizilip turady. Ómirge engizilgen, shyǵarylýy keń jolǵa qoıylǵan ǵylymı jobalar bar ma?
- Iá, mundaı baıqaýlardy júıeli túrde ótkizip turý ýnıversıtetimizdiń dástúrine aınalǵan. Bıyl mysaly, Aqmola aýdandarynyń tanaptarynda túıirshiktelgen mıneraldy tyńaıtqyshtardy astyq dándi-daqyldary tuqymdarymen bir mezgilde topyraq astaryna engizetin sepkish mashınasy (avtory t.ǵ.k. E.J.Qaspaqov) jáne maldardyń leptosperıoz aýrýyn balaýǵa arnalǵan IFA tásili (avtory b.ǵ.k. M.Qoıbaǵarov) jeńimpaz atanyp, avtorlary aqshalaı syılyqtarmen marapattaldy. «Ǵylym týraly» jańa zańnyń qabyldanýy bul ázirlemelerdiń óndiriste qoldanys tabýyna jol ashyp otyr.
Sonymen qatar jas ǵalymdarymyz jyl saıyn respýblıkalyq deńgeıdegi ártúrli ǵylymı baıqaýlarǵa qatysady. Sońǵy eki jyl ishinde «Shapaǵat-2009» ónertapqyshtyq salasyndaǵy jetistikterdiń VI respýblıkalyq baıqaýy aıasynda bizdiń túlegimiz, S.Seıfýllın atyndaǵy QazATÝ Bıotehnologııa ǵylymı-zertteý ınstıtýtynyń kishi ǵylymı qyzmetkeri Kııan Vladımır «Serologııalyq balaýǵa arnalǵan dermatomıtsetterden antıgen alý tásili» atty ónertabysy úshin úzdik jas ónertapqysh retinde tanylyp, búkil álemdik zııatkerlik menshik uıymy syılyǵymen marapattaldy. Ósimdik sharýashylyǵy kafedrasynyń aǵa oqytýshysy, b.ǵ.k. V.Hasanov jas ǵalymdar arasynda QR Tuńǵysh Prezıdenti Qory syılyǵynyń ıegeri atandy. Oqý ornymyzdyń jas ǵalymdary O.Ákibekov, ıÝ.Baldjı, L.Lıder jáne V.Hasanov QR Bilim jáne ǵylym mınıstrligi júrgizgen ǵylym men tehnıkanyń damýyna eleýli úles qosqan ǵalymdar men mamandarǵa arnalǵan, sondaı-aq daryndy jas ǵalymdarǵa arnalǵan memlekettik ǵylymı stıpendııalardy alý úshin baıqaý stıpendııalaryn jeńip aldy.
Jas ǵalymdarymyzdyń ázirlemelerine Qazaqstanda ǵana qyzyǵýshylyq tanytylyp otyrǵan joq. Mysalǵa, izdenýshi S.Súleımenov ósimdikterdi jáne tyńaıtqyshtar qoldaný júıesiniń ázirlemeleri salasyndaǵy ǵylymı jumysy úshin AQSh, Djordjııa shtaty, Norkross, (IPNI) Taǵamtaný halyqaralyq ınstıtýty júrgizgen halyqaralyq baıqaý syılyǵynyń ıegeri boldy.
- Jýyrda Parlament Senatynyń depýtaty Husaıyn Ýalıev, S. Seıfýllın atyndaǵy QazATÝ-dy Aýyl sharýashylyǵy mınıstrliginiń qaramaǵynan shyǵaryp, Bilim jáne ǵylym mınıstrligine berý týraly Úkimet basshysynyń atyna saýal joldaǵan bolatyn. Bul úrdistiń qajettiligi men maqsattylyǵyn aıtyp berseńiz.
- Oqytýshy-professorlarymyzdyń hatyn Husaıyn Hasenulynyń túsinistikpen qabyldap, ótinishti Úkimet basshysyna depýtattyq saýal túrinde joldaýy ábden oryndy dep oılaımyn. Birinshiden, senator Valıev joǵary bilim salasynda kóp jyl rektorlyq qyzmet atqarǵan, tájirıbesi mol tanymal ǵalymdarymyzdyń biri. Ekinshiden, ekonomıkanyń bir salasyna mamandardy daıarlaıtyn JOO-nyń eki mınıstrliktiń qaramaǵynda bolýy, álemniń berde-bir elinde kezdespeıtin qubylys. Mundaı jaǵdaıdyń bilim berý isine tıgizetin jaǵymsyz áserlerin bizdiń ǵalymdarymyz óz hatynda keltirgen eken. Uzyn sózdiń qysqasy - agrarlyq ýnıversıtetter bir Mınıstrliktiń quzyrynda bolýy kerek, al olardyń Aýyl sharýashylyǵy mınıstrliginde nemese Bilim jáne ǵylym mınıstrliginde bolýyn Úkimet ózi sheshe jatar.