Aýyl ákimi saılanyp qana qoımaı, turǵyndar aldynda baqylaýda bolady – Anar Baıtúkenova

NUR-SULTAN. QazAqparat - QR Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev «Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy saılaý týraly» Konstıtýtsııalyq zańyna ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» Konstıtýtsııalyq zańǵa qol qoıdy. Osy Zań qabyldanǵannan keıin ne ózgeredi? QR Ulttyq ekonomıka mınıstrligi óńirlerdi taldaý jáne jergilikti ózin-ózi basqarýdy damytý departamentiniń dırektory Anar Baıtúkenovamen osy máseleler tóńireginde áńgimelesken edik.

- Jaqynda qabyldanǵan zańda birqatar ózgerister kózdelgen. Osy normalardyń ishindegi eń mańyzdylaryna toqtalyp ótseńiz?

- Zań qabyldanǵanǵa deıin aýyl ákimdigine kandıdattar usynýdy aýdan ákimi jergilikti qoǵamdastyq jınalysynda kelisetin bolǵan. Sosyn saılaýdy máslıhat depýtattary júzege asyrdy.

ıAǵnı, buǵan deıingi aýyl ákimderin saılaý janama túrde boldy. Al jańa zań aıasynda saılaý ádisi ózgerdi. Aýyl turǵyndary óz kandıdatýrasyn usynyp, aýyl ákimin tikeleı ózderi saılaı alady. Al ózin-ózi usynǵan úmitker sol aýyldyq okrýgte turatyn saılaýshylardyń keminde 1% qoldaýyn alýy tıis.

Ózin-ózi usynýdyń osyndaı tártibi Prezıdenttikke úmitkerler men Parlament depýtattaryna qatysty belgilengen. Sondaı-aq kandıdattar saıası partııalardan usynylady. Bul jańa norma sondaı-aq básekelestiktiń jáne aýyldaǵy saıası belsendiliktiń artýyna alyp keledi.

Bul rette kandıdattardy usynýdyń taǵy bir tásili týraly aıta keteıin. Mysaly, aýyl ákimine kandıdat retinde usynatyn merziminiń sońyna qaraı eshqandaı úmitkerler bolmasa nemese bir ǵana úmitker usynylǵan jaǵdaıda, aýdan nemese oblystyq mańyzy bar qala ákimi saılaýda balama kandıdattyń bolýyn qamtamasyz etýi kerek.

Al bul jerde aıta ketý kerek, ákim ózi usynǵan úmitkerlerdi mindetti túrde jergilikti qoǵamdastyqtyń jınalysynda kelisýi tıis. Saılanǵan aýyl ákimderiniń ókilettik merzimi burynǵydaı tórt jyl bolyp qalady.

- Ákim laýazymyna kim úmitker bola alady?

- Úmitker turaqty turatyn jerine qaramastan 25 jasqa tolǵan kez kelgen Qazaqstan Respýblıkasynyń azamaty bola alady. Bul rette ákim memlekettik ákimshilik qyzmetshi bolyp qala beredi.

Demek, ol memlekettik qyzmet týraly zańnamanyń barlyq talaptaryna sáıkes kelýi tıis. ıAǵnı memlekettik qyzmettiń jalpy shekteýlerine – sottylyqqa, eńbekke qabiletsizdikke jáne basqalarǵa ǵana emes, sonymen qatar osy laýazymnyń biliktilik talaptaryna da sáıkes kelýi kerek.

Taǵy bir mańyzdy másele - azamattarǵa jergilikti qoǵamdastyqtyń jınalystary jáne aýdandardyń, oblystyq mańyzy bar qalalardyń máslıhattary arqyly ózderi saılaǵan ákimniń ókilettigin toqtata alady.

ıAǵnı, turǵydarǵa jergilikti qoǵamdastyq pen máslıhat arqyly ákimniń qyzmetin toqtatýǵa bastama jasaý múmkindigi berilip otyr. Demek, bul degenińiz aýyldyq okrýg ákimi tek saılanyp qana qoımaı, ózin saılaǵan qaýymdastyqtyń aldynda baqylaýda bolady.

– Bıyl ekinshi jartyjyldyqta aýdandyq mańyzy bar qalalar, aýyldar, kentter, aýyldyq okrýgter ákiminiń birinshi tikeleı saılaýyn ótkizý josparlanǵanyn biletin edik. Jalpy, aýyl ákimderin saılaýdan ne kútý kerek?

- Saılaý - qazirgi demokratııanyń mańyzdy ınstıtýty, halyqtyń erik-jigerin bildirý, onyń memlekettik basqarýǵa qatysýyn qamtamasyz etetin negizgi nysandarynyń biri. Tikeleı saılaý kezinde ákim óz saılaýshylary aldynda úlken jaýapkershilikti sezinedi, bul onyń jumysynyń nátıjelerine oń áser etedi.

Sondyqtan, birinshi kezekte, tikeleı saılaýdy engizý azamattardyń óz aýylyn basqarýǵa qatysý belsendiligin arttyrady, sonymen qatar, ákim halyqtyń qajettiligi men problemalaryna burynǵydan da kóbirek dárejede den qoıyp, turǵyndar aldyndaǵy onyń jaýapkershiligin kúsheıtýge múmkindik beredi.

Ekinshiden, qazirgi ýaqytta aýyldyq deńgeıdi aıtpaǵanda, aýdandyq deńgeıdiń ózinde bılik partııasynan basqalarynyń belsendiligi is júzinde múldem joq deýge týra keledi. Bul zań, qazirdiń ózinde, ár túrli deńgeılerde jáne alańdarda kópshiliktiń nazaryn aýdaryp, qyzý pikirtalas týdyrdy.

Májiliste zań jobasyn talqylaý barysynda barlyq usynylǵan partııalardyń ókilderi zań jobasyn talqylaýǵa qatysty. Nátıjesinde ár partııa óz kandıdatýrasyn usyný múmkindigine ıe bola otyryp, aýdandyq jáne aýyldyq deńgeıdegi jumysyn kúsheıtedi.

Bul saılaýǵa qatysýshylardyń deńgeıi men básekege qabiletin arttyrýǵa yqpal etedi dep sanaımyz.

Memleket basshysy 2024 jyldan bastap aýdandyq deńgeıdegi ákimderdiń tikeleı saılaýyn engizýdi tapsyrǵanyn jeke aıtqym keledi.

Osylaısha jalpy tájirıbe jınaqtala kele bunyń bári Qazaqstannyń saılaý júıesin odan ári damytýdyń mańyzdy negizine aınalady dep oılaımyn.

– Áńgimeńizge rahmet.