Aýtızmi bar balalardy qalaı erte anyqtaýǵa bolady
Kúlnaz Álimbektiń aıtýynsha, erte balalar aýtızmi – bul ózindik emotsıonaldyq-minez – qulyqtyq, sóıleý jáne keıde ıntellektýaldyq buzylýy bar túrli psıhıkalyq fýnktsııasynyń qalyptasýynyń árkelkiligimen psıhıkalyq damýy buzýshylyǵynyń erekshe túri.
Dıagnoz, tártip boıynsha, aýtıstik spektrdiń buzylýyna sáıkestengen baǵalaý quraldary men skrınıngten jáne baqylaý nemese formaldy testileý kómegimen anyqtaldy.
«Aýtızmniń bastapqy belgileri balanyń tirshilik etýindegi alǵashqy eki jyl ishinde belgilenedi. Ásirese, aýtızm ashyq túrde 3-5 jasta bilinedi jáne qorqynysh-úreımen, negatıvzımmen, agressııamen kórinedi. Erte jasynda birneshe reaktsııa baıqalady. Atap aıtar bolsam, adamdarmen emotsıonaldyq qatynastyń bolmaýy- balalarda kóńil bólý, kúlimsireý jáne kúlý sııaqty reaktsııa bolmaıdy. Mundaı dıagnozdy balalarda sondaı-aq, oınaý ereksheligi (oıynshyqtardy elemeý), belsendi bolýynyń buzylýy anyqtalady», - deıdi dáriger.
Sonymen qatar, keıbir balalarda baqylanatyn sımbıotıkalyq qarym-qatynastyń túri bar, ol kezde bala anasyz qalýdan bas tartyp, ol joq kezde úreılenedi, degenmen, bala anasyna meıirimdilik, náziktik sezimin bildire almaıdy.
Mektep jasyna deıingi balalarda aýtızmniń negizgi komponetteri bolyp «ózine ketý», ıaǵnı, qorshaǵan ortamen qarym-qatynas jasaýynyń aıtarlyqtaı tómendeýi nemese múldem bolmaýy, óziniń ishki dúnıesine batyp ketedi. Bala óziniń ishki dúnıesinde ne bolyp jatqanyn aıtpaıdy, kóbinese áńgimege tartylmaı, berilgen suraqtarǵa jaýap berýdiń ornyna úndemeı qalady. Jaryq túsý, estý, janasýda, temperatýralyq titirkenishterge asa sezimtaldyǵy, as qorytý júıesi buzylyp, jıirkený, qaýiptený paıda bolady. Sonymen qatar, aýyzǵa jemeıtin nárseni salý sııaqty nárseler oryn alady.
Dáriger joǵaryda kórsetilgen belgiler anyqtalǵanda sońǵy dıagnozdy qoıý úshin mamanǵa barý týraly keńes beredi.